به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، بر اساس قانون و شرع زن بايد از همسر خود اطلاعت كند ، اين مساله تا جايي اهميت دارد كه براي زن نافرمان عنوان «ناشزه»  انتخاب شده است . در فقه اسلامي نشوز اصطلاحی است به معنی تمکین نکردن، نافرمانی و عدم ایفاي وظایف زناشویی. البته در قوانين معمولاً نشوز نافرمانی زن از شوهر است اما نافرمانی شوهر نیز در نوشته‌های فقهی نشوز نامیده می‌شود.  برای آشنایی بیشتر شما با این موضوع به بررسی ابعاد گوناگون «نشوز» پرداخته ایم که در پی می‌آید.

 تمکین به چه معناست؟

زني كه بناي ناسازگاري مي‌گذارد و بدون عذر موجه از شوهرش تمكين نمی‌كند، ناشزه محسوب مي‌شود. به اين ترتيب ديگر او مستحق نفقه نخواهد بود. پیش از شروع بحث بهتر است بدانیم که تمكين سه نوع است؛ تمكين عام، تمكين خاص و تمكين اخص. تمكين عام به وظايف عمومي زن در خانه شوهر گفته مي‌شود كه با اطاعت از شوهر يا تعامل و تفاهم دراوضاع زندگي مشترك به‌طور كلي همراه خواهد بود.

تمكين خاص هم صرفاً به انجام وظايف خاص زناشويي مربوط مي‌شود. اگر زني وظايف زناشويي خود را انجام ندهد، «ناشزه» محسوب شده و در نتيجه، نفقه به او تعلق نمي‌گيرد، اما حق او بر مهريه‌اش همچنان پابرجاست. البته مواردي هم هست كه عدم تمكين زن، جنبه شرعي و قانوني دارد و نشوز به حساب نمی‌آید به‌عنوان مثال اگر‌ محل سكونت زن نامناسب باشد و به این دلیل او از تمکین امتناع کند، دوره‌ای که زن بيمار است يا دوره عادت ماهانه يا نفاس که تمکین خاص امکان ندارد، در دوره سفر حج تمتع که تمکین زن مشروع نیست، در صورتی که لازم باشد زن برای درمان بیماری‌اش به تجويز پزشك از كشور خارج شود، در شرایطی که زوج به بيماري واگيردار مبتلا شده باشد، اگر خوف این وجود داشته باشد که تمکین برای زن ضرر جسمي، شرافتي، جاني و مالي، به دنبال دارد، در شرایطی که زن برای استفاده از حق حبس خود برای دریافت مهریه، از تمکین امتناع کند.به اين ترتيب وظايف زن در قبال مرد مشخص مي‌شود و هر يك از مواردي كه در زمره تمكين به حساب مي‌آيند از سوي زن رعايت نشود،‌ عنوان ناشزه به او داده می‌شود.
 
 نشوز مرد

در عقد دایم، نفقه زن كه عبارت‌ است از مسكن، لباس، غذا، اثاث، هزينه‌ ‌درمان و ... بر عهده شوهر ‌است حتي اگر زن از نظر مالي غني و يا داراي درآمد و شغل‌ ‌دولتي باشد. در ازدواج موقت زن حق ‌نفقه ندارد مگر اينكه برقراري نفقه بين زن و شوهر‌ ‌شرط شود و يا اصولا عقد بر مبناي وجود نفقه براي ‌زن و استحقاق بر آن تنظيم و جاري‌ ‌شده باشد.‌ علاوه بر پرداخت نفقه، مرد باید موارد دیگری را نیز در مقابل همسر خود دارد؛ حسن معاشرت، اهتمام به امور همسر و در صورت تعدد زوجات، رعايت عدالت بين همسران نیز بر عهده مرد خواهد بود که بايد آن‌ها را به‌جا آورد است. به اين ترتيب يك مرد به دليل امتناع از پرداخت نفقه، سوء معاشرت، عدم اهتمام به امور همسر و رعایت نکردن عدالت بین همسران، ناشزه به حساب مي‌آيد.
 
 با زن ناشزه چه بايد كرد؟

فرض كنيد زني از شوهر خود تمكين مي‌كند، از خانه بي‌اجازه و بدون رضايت همسر خارج مي‌شود، به سر و وضع خود نمي‌رسد و خواسته‌هاي همسر خود را برآورده نمي‌كند. حال باید دید مرد چه برخوردی در مقابل او می‌تواند داشته باشد. به اين ترتيب اگر از خانمی رفتارهای نشانگر نشوز و نافرمانی دیده شود، مثلا اینکه زن رفتار و برخورد تند وخشن داشته باشد یا با شوهر قهر کند یا با او رفتاری توهین‌آمیز داشته باشد، شوهر قبل از هر اقدامی باید زن را نصیحت کند. ولی اگر نصیحت‌های مرد در زن اثري نداشته باشد و او همچنان به كارهای مصداق نشوز ادامه دهد، مرد می‌تواند با او قهر و از همخوابی با او دوری کند. اگر بعد از این مرحله نیز زن دست از مخالفت‌هاي خود برندارد، مرد می‌تواند به اندازه‌ای که باعث تنبه و ترک نافرمانی او شود وی را تنبیه کند، ولی بیش از آن جایز نیست و اگر باز هم زن تمکین نکرد می‌توان تنبیه را بیشتر کند. البته به شرط اینکه قرمز و کبود، یا موجب جراحت بدن زن نشود. اين را نيز به ياد داشته باشيد كه اگر اين تنبيه بيش از حد باشد و كبودي به بار آورد زن مي‌تواند از مرد، ديه طلب كند.
 
 تنبيهات قانوني

در قانون مدني نيز مجازات‌هايي براي زن نافرمان در نظر گرفته شده است كه شامل عدم استحقاق نفقه، دعوای الزام به تمکین، عدم استحقاق اجرت‌المثل و نحله مي‌شود.  به عبارتي براساس ماده 1108 قانون مدنی، تنها ضمانت‌اجرایی موثر برای تخلف از وظیفه تمکین زوجه در قبال زوج، محروم كردن وي از نفقه است. در اين ماده آمده است:‌«چنانچه زن از وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.» البته مواردي هست كه زن نمي‌تواند وظايف خود را به جا بياورد كه قانون آن‌ها را نيز شمرده است و شامل حق حبس، بیماری واگیردار شوهر یا بیماری زوجه و خصوصا در ایام وضع حمل، اثبات خوف ضرر مالی، جانی یا آبرویی برای زوجه و در نهایت سفر زوجه مي‌شود.  بد نيست اين را نيز بدانيد كه وقتي زن با مواردي كه ياد شد اقدام به تمكين نكند، مرد مي‌تواند در دادگاه دعوای الزام به تمکین عليه او مطرح كند. به اين ترتيب دادگاه زن را ملزم به تمكين مي‌كند و البته در این ارتباط هم تنبهي كه براي زن در نظر گرفته مي‌شود، عدم دريافت نفقه و اجازه ازدواج دوم به شوهر است.اين را نيز در نظر داشته باشيد كه زن ناشزه از دريافت اجرت‌المثل و نحله هم محروم مي‌شود. در قانون شرط دریافت اجرت‌المثل و نحله، خطا نكردن زوجه است و تمكين نكردن نمونه‌اي از خطاي وي به حساب مي‌آيد و به اين ترتيب از اين حق قانوني محروم مي‌شود.
 
 مردي كه وظايف خود را به جا نياورد

همان‌طور كه گفته شد يكي از وظايف مرد پرداخت نفقه است و مردي كه اين وظيفه را انجام ندهد نشوز كرده است. در اين رابطه ‌زن حق دارد در صورت خودداری شوهر‌ ‌از پرداخت نفقه به دادگاه رجوع كند و دادگاه مكلف است ‌ميزان نفقه زن را بر مبناي ‌‌وضعيت زن و متناسب با شان خانوادگي و اجتماعي او تعيين كند و شوهر را ‌به پرداخت آن‌ ‌ملزم كند. به اين ترتيب اگر شوهر از اجراي حكم دادگاه خودداري كند زن حق دارد براي طلاق به‌ ‌دادگاه دادخواست بدهد و دادگاه شوهر را به طلاق همسرش اجبار خواهد كرد.‌ ‌
 
 حقوق زن برای استقلال از شوهر

زن این حق را دارد كه تا وقتی مهريه به او پرداخت‌ ‌نشده است از انجام وظايفي كه در مقابل شوهر دارد، امتناع ‌كند به شرط آنكه مهريه داراي‌ ‌اجل و زمان نباشد یا به اصطلاح حال باشد پس اگر مهريه زن مبلغی باشد که پرداخت آن براي‌ ‌دو سال بعد از عقد تعهد شده باشد، زن حق ندارد از ‌انجام‌ ‌وظايف خود امتناع كند. بايد توجه داشت اگر زن به واسطه نپرداختن مهريه از انجام‌ وظايف ‌خود در مقابل شوهر خودداري كرد اين امر مانع از استحقاق براي دريافت نفقه‌ ‌نيست و وي ناشزه به حساب نمي‌آيد.‌ ‌همچنين ‌زن حق دارد به طور مستقل در دارايي خود هرگونه تصرفي داشته باشد براي مثال زن مي‌‌‌تواند سهم‌الارث پدري‌اش را به ساير ورثه يا ديگران ببخشد و شوهر حق مداخله در اين‌ ‌امور را ندارد و فرمان‌برداری از حرف‌های مرد در اين خصوص بر زن واجب نيست./حمایت