حال برای آشنائی هرچه بیشتر، روند حضور ادیان و مرام های چینی را در انیمیشن هایی که تلاش دارند آنها را معرفی و تبلیغ نمایند بررسی کرده و ذیل هر عنوان انیمیشن به بحث می پردازیم.
 

1. مولان (1)
  
انیمیشن مولان (2) در دو قسمت تولید شده است. قسمت اول آن ۹۰ دقیقه‌ و به کارگردانی "تونی بنکرافت و باری کوک "، (3) تولید شرکت والت دیزنی پیکچرز (4) در سال 1998 با بودجه ای بیش از 90 میلیون دلار می باشد.

قسمت دوم این انیمه که داستان آن در چین باستان می گذرد در سال 2004، در همان کمپانی و به کارگردانی "دارل رونی و لین استرالد " (5) ساخته شد. لازم به ذکر است در امتیاز دهی سایت " آ ام دی " این انیمه از 10 امتیاز، حائز 7.5 امتیاز شده است که با توجه به سال تولید و نحوه استقبال مخاطب از آن، امتیاز بالایی بشمار می آید.

این انیمه را باید جزء انیمه هایی برشمرد که به دنبال راهیابی انیمه های شرقی به آمریکا و اروپا بود. انیمیشنی که با رواج طرز تفکر تائویی خود سعی در برطرف کردن عطش جامعه غرب به معنویت داشت. معنویتی که در مولان 2 ، کاملا مطابق میل و طرز تفکر غرب ترسیم شده است و در ادامه آن را واکاوی می نمائیم.

مولان شخصیت اول این پویانمایی دو قسمت، تک فرزند خانواده است. او که علاقه زیادی به خصلت های زنانگی از جمله زیبایی - در ابتدای انیمه شاهدیم در مراسم انتخاب زیباترین دختر چین شرکت کرده است- دارد مجبور می شود تا با مخفی نگه داشتن جنسیتش مانع از پاشیدگی در خانواده اش گردد.

در ابتدای این پویانمایی متوجه می شویم که مغول ها در صدد حمله به چین هستند و هر خانواده باید یک نفر را به ارتش چین ملحق کند. مولان بعلت کهولت سن و بیماری پدرش بجای او به ارتش ملحق می شود.

پس از اینکه خانواده مولان و همچنین ارواح گذشتگان خاندان او متوجه این قضیه می شوند، ارواح جلسه می گیرند و روح بزرگ خاندان، محافظی برای او می فرستند. مولان قبل از گرفتن این تصمیم مهم، ساعت ها به صحبت با ارواح خیر و همچنین ارواح گذشتگان که معبدی کنار خانه شان دارند، می پردازد. او با مدد گرفتن از ارواح و روح اجداد در جنگ موفق می شود و ارتش چین در نبرد پیروز می گردد.

در قسمت دوم پس از پیروزی، مولان و ژنرال ارتش تصمیم به ازدواج می گیرند. از طرفی پدر مولان هنگام ازدواج گردنبند " یانگ " خود و " یین " همسرش را به مولان می دهد و او را راهنمائی می کند تا در مسیر طبیعت گام بردارد. او هنگام هدیه دادن این دو گردنبند به مولان و همسرش، اشاره به زایندگی دو جنس مخالف با همه تفاوتهایشان می کند و مولان در جواب پدر می گوید: " من درس یانگ و یین رو خوب یاد گرفتم ".

در این انیمه شمایل امپراطور بسیار شبیه به تائو در تصاویر چینی هاست و از سوی دیگر نحوه اداره دربار، گذشته از تعالیم تائویی در مناسبت های خود، نظم کنفسیوسی را نیز دارد.

در این بین، سبک کارگردان در انتقال مفاهیم بواسطه نماها و نواها با تاکید بر دیالوگ ها تنظیم شده است. چرا که بسیاری از احساس منتقله، ریشه در ترانه هایی دارد که جای جای انیمیشن مولان را پر کرده است، ترانه هایی که بر مبنای اعتقادات چینی استوار شده است. طرحی که بواسطه آن در مولان، داستان روایت شده طرحی خطی (6) است که با تدوین موازی، پیش برنده روایت است. در زیر برخی از معانی ای که از این راه به مخاطب انتقال داده می شوند را مرور می کنیم:

• تبدیل شدن دختری با تمام عواطف دخترانه اش به مبارزی سخت کوش، درام ترین موضوع در مولان است. ناممکنی که بواسطه داستان برای مخاطب روایت می شود. و این نشات گرفته است از نوع کارگردانی که توانسته است غیر محسوسات را در قالب انیمیشن محسوس کرده و برای مخاطب باور پذیر نماید. موضوعی که از روابط علی و معلولی نظام فکری تائو و انتظام درونی کنفسیوس حاصل شده است. تبدیل شدن دختری احساساتی و دوستدار زیبایی به جنگ جویی افسانه ای و تنها مدد کار مولان در این مسیر دراماتیک، اعتقادات اوست که به نیروی جادویی تائو و انتظام درونی کنفسیوس متکی است.

• به تصویر کشیدن اصالت اعتقاد به " یانگ و یین "، تاکید پدر مولان هنگام ازدواج دخترش و هدیه دادن گردنبند " یانگ و یین " که در بالا اشاره شد، روایت اصالت و کاربرد این اعتقاد در انیمیشن مولان است. در این مورد گویا سازنده در صدد است که به مخاطب گوشزد نماید تا برای پیشرفت در زندگی باید به فکر تکامل بخشیدن به قوای خود با استمداد از نیروی مخالف باشند.

• مردمان چین برای اجداد خویش احترام زیادی قائل بودند و در کار های مهم از آنان کمک می طلبیدند.  این امر بطور محسوس در انیمیشن مولان به چشم می خورد، مولان و شخصیت های انیمه مولان برای خانواده ، درگذشتگان خاندان و اجداد احترامی خاص و قدرتی ما فوق تصور قائل بودند. در هر خانه ضریحی به یاد نیاکان بنا می کردند. در نقش و نگار هایی نام اجداد را حک می کردند، حتی در زمان ازدواج که سکانس پایانی مولان 2 می باشد آنها پیوندشان را در کنار ضریح اجداد رسمیت می بخشند. چنان که گویی در مولان بند بند کتاب تاریخ جامع ادیان، بخش دین چینیان تصویر شده است، جان بایر ناس در این کتاب، صفحه 335 آورده است: « در هر خانه و خاندان رسم آن است که ضریحی به یادگار نیاکان و رفته گان قائم میسازند و بر فراز آن صفایح چوبی با نقش و نگار ها می نگارند و نام گذشتگان را بر آن می نویسند، در پیشگاه آنها اشربه لذیذ و مشروبات گوارا هدیه میکنند و همچنین در برابر آن ضریح ها مراسم عقد و زناشویی و نامزدی انجام میگیرد.»

ژرف ساخت  
مولان مبلغی است که در مکتب انیمیشن نه تنها صدای رسای تائو و کنفسیوس بوده بلکه با به تصویر کشیدن زیبایی ها و نهان کردن نقصان ها در تدلیس این آیین نزد افکار عمومی برآمده است. مولان یکی از انیمیشن هائی است که هم در داستان اصلی و هم در خرده روایات، نه تنها به اصول مردمان چین پایبند است بلکه مبلغی کوشا است.

مردمان شرق آسیا و به خصوص اهالی کشور چین که در انیمه مورد بحث، مولان نماینده خاص آن است برای کانون خانواده احترام زیادی قائل بودند. و اگر کسی احترام به خانواده را رعایت نمی کرد او را طرد می کردند. همان‌طورکه گفتیم برای خانواده، درگذشتگان خاندان و اجداد، احترامی خاص و قدرتی ما فوق تصور قایل بودند و در هر خانه ضریحی به یاد نیاکان بنا می کردند.

به‌هرحال در ابتدای این پویانمایی پدر خانواده در معبد و محراب اجداد - که برای هر جد سنگی با نشانه ای بنا کردند و اژدهایی کوچک بر سقف آن آویختند - خارج از خانه مشغول عبادت و دعا است.  همچنین زمانی که پدر متوجه می شود مولان جهت اعزام به نبرد با مغول ها خود را به ارتش معرفی نموده بلافاصله به معبد نیاکان می رود و دعا می کند. ارواح اجداد جلسه می گیرند و اژدها (موشو) را مأمور می کنند تا از مولان [دختر خانواده] محافظت کند.

در مذهب کنفسیوس، نفسی که به زینت کمال آراسته شود پسر فرزندی است که محبت والدین را همواره در دل دارد، ماموری است که نسبت به فرمانده خود وفادار و امین است. انسان کامل در مکتب کنفسیوس 5 خصلت مهم دارد. عزت نفس، علو حکمت، خلوص نیت، شوق عمل و نیکی در سلوک (7). معیارهائی که در وجود مولان ترسیم شده، تا او را از لحاظ حسن تناسب به استاندارد کهن مکاتب چین نزدیک کرده و با پیروی از قوه " یانگ و ئین " به کمال، انتظام دست یابد. دو اصلی که شکیل دهنده نظریه تائو و مقوم نظریه کنفسیوس اند.

از بین بردن مشکلات و کمک به کشور در مقابل تهدید خطر سقوط، حفظ و نگهداری از خانواده و حسن خلق، پازل هایی است که شخصیت قهرمان داستان را قوام می بخشد. داستانی که سالها پیش از میلاد مسیح در چین اتفاق افتاده است و راوی، آن را با طرحی که برگزیده، برای مخاطب روایت می کند.

روایت در مولان پیرامون شخصیت دراماتیک مولان است. شخصیتی که در تکوین آن اجداد نیاکان، ارواح، اله گان و همسو شدن با یانگ و یین و تلاش برای یاد گیری کنگ فو که همانا به معنای نظم بخشیدن به روان و جسم است نقش بسزائی داشتند.

آنچه در انتها به نظر می رسد، مخاطبی که از هر دینی خالی الذهن باشد، المان های موفقیت مولان که عموما المان های اخلاقی، مذهبی هستند را دوست داشته و به آنها علاقه مند می شود و در راستای حس هم‌ذات پنداری، از خودش قرائتی چون مولان قهرمان ارائه می کند. قرائتی که در آن برجسته ترین نشانه ها، نشانه ها و مرام های ادیان مردم کشور چین است./ ادامه دارد.....................

پی نوشت:

1. Mulan

2. صفحه مربوط به این انیمیشن و امتیاز دهی به آن در سایت آی ام دی: http://www.imdb.com/title/tt0120762

3. Tony Bancroft, Barry Cook

4. شرکت والت‌دیزنی (The Walt Disney Company) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های رسانه‌ای و سرگرمی جهان است. این شرکت در ۱۶ اکتبر ۱۹۲۳ به وسیله دو برادر، «والت» (Walt) و «روی او.» (.Roy O) دیزنی، به عنوان یک استودیو کوچک انیمیشن‌سازی تأسیس شد و چندی بعد به یکی از بزرگ‌ترین استودیوهای هالیوود، صاحب یازده شهر بازی و چند شبکه تلویزیونی از جمله ای‌بی‌سی تبدیل شد. این شرکت در سال ۱۹۳۰ با کمک شرکت کلمبیا پیکچرز، موفق به عرضه مجموعه تلویزیونی کارتونی میکی ماوس شد.

 دفتر مرکزی شرکت دیزنی و امکانات اصلی تولید آن در کالیفرنیا، در استودیوی والت دیزنی (بربنک) قرار دارند. این شرکت یکی از اعضای میانگین صنعتی داو جونز است و در سال ۲۰۰۶، مبلغ ۳۴٫۳ میلیارد دلار درآمد داشته‌است. تا سال ۱۹۵۵، شرکت دیزنی فقط روی فیلم‌های کارتون کار می‌کرد.

5. Darrell Rooney, Lynne Southerland

6. منظور از طرح خطی در روایت این است که زمان در روایت شکسته نمی شود و بطور طبیعی و بصورت خطی ممتد در حال گذر است. در مقابل طرح خطی، شکست زمان مطرح می شود.

7. تاریخ جامع ادیان، جان بایر ناس، مترجم: علی اصغر حمکت. صفحه 384و385

محمدسعید قشقایی/ دانشجوی کارشناسی ارشد تولید سیما - دانشکده صداوسیمای قم