روز اول سال تحصیلی در بیان وزیر محترم آموزش و پرورش روز ملی و« نوروز» توصیف گردید. احساس زیبایی كه فارسی زبانان جهان از نوروز دارند به دلیل رویش گیاهان، سرسبزی دشت‌ها ، تولدشكوفه ها و حیات دوباره زمین و زمان است، كه انسان را نیز به شادابی و نشاط و تلاش ترغیب می‌كند. اگر وصف نوروز با احساس تحول و شكوفایی در نظام تعلیم و تربیت تصدیق شود، همان احساس زیبا و خاطره‌انگیز را به همراه خواهد داشت.پذیرش مسئولیت در دستگاه عظیم و زیربنایی آموزش و پرورش امری مهم و درخور تقدیر و ستایش است مشروط به اینكه حق آن به خوبی ادا شود و هیچ فرصتی از دست نرود.اگر به همان اندازه كه برخی آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی برای مردم محسوس شده و خانواده‌ها را نسبت به سرنوشت فرزندانشان نگران ساخته است، اقدامات مثبت و سازنده در جهت تربیت صحیح دانش‌آموزان نیز عملی و محسوس گردد، شعار نوروز، زیبنده روز اول سال تحصیلی خواهد شد.

مراسم بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی نیز صرف نظر از برخی ابتكارها و نوآوری‌های مدارس غیردولتی، گرفتار كلیشه‌های ملال‌آور، با اصرار بر نقش غیرفعال دانش‌آموزان و سخن محوری مسئولانی است كه نوعا بدون مخاطب‌شناسی و آشنایی با شرط بلاغ، در حضور انبوه دانش‌آموزان مدت‌ها بر سر پا ایستاده، برای مخاطب بزرگسال سخن می‌گویند و البته در موضوعاتی كه غالبا ناظر به مطالبات اولیاء از دانش‌آموزان است، و فرصتی برای بیان مطالبات دانش‌آموزان از اولیا تعریف نمی‌شود!سند تحول آموزش و پرورش مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی كه چشم‌انداز نظام تعلیم و تربیت كشور راترسیم كرد ، فرض را بر این گذاشته است كه مجریان تحول در

جای جای این وزارت،آن را باور دارند و از عهده تحقق این سند به خوبی بر می‌آیند! اما معیارهایی كه در انتصاب مدیران عالی وزارت آموزش و پرورش به كار گرفته شد اولویت‌های دیگری را آشكار كرد و دغدغه‌هایی را برانگیخت! (1)علی‌رغم ناهموار بودن فضای فعلی وزارت برای تحقق سند تحول و از دست رفتن فرصت‌های بسیاری در اولین سال بعد از تصویب سند تلاش مااین است كه همواره خوش‌بین باشیم و به تحقق آن امیدوار.از اقدامات مهمی كه نقش زیر ساختی و اساسی در تحول دارد بازنگری به نظام « تربیت معلم» و روزآمد كردن معلمان و مربیان است.

آنچه كه از تفاوت دیدگاه سیاستگذاران آموزش و پرورش در این زمینه برای مردم به جا مانده است، پایین آمدن تدریجی عیار تربیتی مدارس و باقیماندن اقلیتی كیفی با شهریه‌های بالا و البته تقاضای بسیار است، كه این مدارس نیز نوعا مهم‌ترین چشم‌انداز موفقیت خود را «عبور دانش‌‌آموزان از كنكور»، تلقی كرده‌اند! و هر سال در تابلو نوشته‌های سردرب مدرسه و درگاه الكترونیكی خود به آن مباهات می‌كنند!چه بسا سیاستگذارانی كه بر انتخاب معلمان از بین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها اصرار دارند نیز منكر اهمیت تربیت معلم در آموزش و پرورش نباشند اماچون تفاوت اساسی بین نظام درسی و تربیتی مراكز تربیت معلم (در سال‌های گذشته) و دانشگاه فرهنگیان فعلی با سایر دانشگاه‌ها ندیده‌اندوخودنیزبرنامه متفاوتی نداشته اند!، برتربیت معلم درخارج ازوزارت آموزش وپرورش تاکیدورزیده اند!.

اما ناكارآمدی نظام تربیت معلم در سال‌های مدیریت هر دو دیدگاه، مبنای صحیحی برای پاك كردن صورت مسئله نمی‌تواند باشد. وزارت آموزش و پرورش كه نیاز سایر دستگاه‌ها به نیروی انسانی را همواره بر طرف كرده است، اما چرا در تربیت نیروی واجد شرایط برای نیازهای خود سرگردان و ناتوان است؟!بعنوان مثال: آیا تغییر نظام شناسایی و انتخاب معلم از "مراجعه” به "كشف” امری خارج از توان و محال است كه نسبت به آن تغافل شده است؟!بیش از 20 سال است كه ثبت و پردازش اطلاعات درسی دانش‌آموزان دوره متوسطه كشور به صورت رایانه‌ای صورت می‌گیرد، آیا كشف استعدادهای برجسته در امر معلمی و مربیگری و مدیریت مدارس و ثبت وپردازش آن در بانك اطلاعات ویژه این مهم، برای بهره‌گیری در امرشناسایی وتربیت نیروی انسانی واجد شرایط، امری پیچیده وخارج از توان بود؟!

آیا همین امروز هم آموزش و پرورش دولت تدبیر نمی‌تواند در این زمینه گام بردارد؟! چگونه است كه درسالهای گذشته درصد چشمگیری از استعدادهای برجسته برخی مدارس خاص مثل تیزهوشان تقدیم به دانشگاه‌های خارج از كشور شده اند اما استعدادهای مناسب برای امر معلمی و مربیگری و مدیریت، كشف و تربیت و به كارگیری نمی‌شوند؟!اگر عزم جدی برای تحول بنیادین وجود دارد باید توجه شود كه تربیت معلم با چند كتاب درسی دوره كارشناسی یا كارشناسی ارشد محقق نمی‌شود، تربیت به ظروف و ملاحظاتی غیر از كتاب و كلاس نیاز دارد.درفرهنگ ما تربیت زبان ندارد، عمل و سلوك دارد و رویش(2) و پرورش(3) و پیرایش(4)، آن هم در رابطه محب و محبوب (5) و مرید و مراد، تا شخصیت متربی اعتلا یابد و استعدادها شكوفا شوند و اخلاق بارور گردد و معنویت ریشه دواند و رفتار به سخن آید... همان چیزی كه در دانشگاه‌های ما یافت می نشود!! وبه همین دلیل سازمان متفاوتی رامیطلبدکه آموزش وپرورش ناگزیراست براساس دغدغه های خوددانشگاه آنراطراحی نماید.

اگر وزیر محترم آموزش و پرورش نسبت به رشد و تربیت "نسل ظهور” احساس مسئولیت می‌كند ناگزیر است نظام تربیت معلم را براساس اقتضائات نظام تعلیم وتربیت وسندتحول سازماندهی نماید، و دانشگاه فرهنگیان را فراتر از محلی برای انتقال مفهوم چند كتاب از مخزن حافظه مدرس به مخزن ذهن دانشجو معلم، متحول سازد.تربیت معلم براساس فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، مهندسی خاص خود را می‌طلبد و نمی‌تواند اقتباسی از مدل‌های «غیربومی» باشد. اساتید تربیت معلم باید متمایز از اساتید متعارف بعضی ازدانشگاه‌ها، ومصداق استاد عامل متقی و مراقب و موالی و مقبول باشند و زیبنده وصف «مراد» برای مرید. این موضوع و ساز و كارهای آن در مقال دیگری می‌تواند به تفصیل مورد بررسی واقع شود تااهمیت «نقش تربیتی معلم» در مدرسه بیش از پیش تبیین گردد. وهمه مسئولیت معلمی بانتقال مفهوم یک کتاب تنزل نیابد.(6)

روز آمد شدن معلمان فعلی نیز نیازمنداعتلای توانمندیها، پرورش‌ها و پیرایش‌ها و آموزش‌ها و آزمون‌هایی است كه وزارت آموزش و پرورش لازم است آن را تدبیر نماید. از جمله اینكه جای خالی یك شبكه ارتباطی فعال با جامعه معلمان و مربیان و مدیران مدارس به شدت احساس می‌شود. شبكه‌ای كه مستمرا اخبار مهم آموزشی، پرورشی، اصلاحات و تغییرات كتب درسی، خلاقیت‌ها، نكات تربیتی، خدمات رفاهی، دستورالعمل‌های مهم وپیامهای آموزشی... را اطلاع‌رسانی كند و احساس تعلق خاطر و پیوستگی و مسئولیت معلمان را تقویت نماید.اما افسوس كه عمر انتصابات سیاسی و جناحی كوتاه است و مدیران عالی ازاین قبیل نوعا به تغییراتی علاقمند هستند كه زودبازده باشد و محصول آن در كارنامه دوره مدیریت خودشان درج گردد و مبادا مدیر بعدی از آن بهره‌مند شود! در صورتی كه در حوزه مسائل فرهنگی و خصوصا تعلیم و تربیت، تغییر و تحول بنیادین امری دیربازده است و تحمل دوره كاشت و داشت (قبل از برداشت) اجتناب‌ناپذیر است.

دستگاه عظیم آموزش و پرورش به دلیل جمعیت عظیم كاركنان و معلمان و دانش‌آموزان و قدرت تاثیر بر خانواده‌ها، همواره برای طالبان آراء مردم، به چشم یك فرصت ممتازدیده شده است!اگر منتخبانی كه برای دستیابی به آراء مردم به هر آویزه‌ای چنگ می‌زنند با كاهش سن رای‌دهندگان در دوره‌های گذشته، نظام تعلیم و تربیت كشور را به صحنه تاخت و تاز سیاسی تبدیل نمی‌كردند، اگر فشارهای سیاسی و دخالت‌های جناحی صورت نمی گرفت وهمواره تربیت صحیح دانش آموزان دراولویت کارمدیران عالی این وزارت بود، «35 سال» فرصت كمی برای تحول بنیادین و سرنوشت‌ساز، نبود. تحولی كه مسیر توسعه كشور و شكوفایی ظرفیت‌های علمی،اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را در دهه‌های گذشته هموارترمی‌ساخت، وامروزشاهددرخششی به مراتب بیشتردرعرصه های داخلی وبین المللی بودیم باتوان مقاومت بیشتردربرابرتحریمهاوتهدیدها.

اما بنظرمی‌رسد نگرش به مدیریتهای این دستگاه عظیم وزیربنایی كشور، به عنوان "طعمه سیاسی” همچنان به عنوان یك آسیب جدی(7)، ملاحظاتی دیگری غیر از تحول را دراولویت قرارداده است ، كه خسارت آن را ملتی بزرگ از عمر ارزشمند فرزندان خود باید بپردازند و نشانه‌های آن را با نزدیك شدن انتخابات بعدی ، می‌توان مشاهده كرد.همزمانی شروع سال تحصیلی با هفته گرامیداشت دفاع مقدس در سالی كه به نام فرهنگ نیز نامگذاری شده است، در دولتی كه با وعده تدبیر، امیدوارمان ساخته است دو موضوع را بیشتر خاطرنشان می‌سازدیكی اینكه آیا وزارت آموزش و پرورش در برابر جنگ نرم و تهاجم فرهنگی دشمن، برنامه دفاعی برای حفاظت از دانش‌آموزان و معلمان تعریف كرده است؟ یا چنین مسئله مهمی مورد غفلت واقع شده است؟ آیا قرار است در هفته دفاع مقدس به توصیف و گرامیداشت قهرمانان خود در سپاه و ارتش و بسیج در مقاومت هشت ساله (67-59) بسنده كنیم و یا با تغییریافتن عرصه جهاد به حوزه فرهنگ، قدرت نرم خود را ارتقاء بخشیم و برنامه‌های دفاعی و حتی پیشروی فرهنگی را در رزمایشی از نوع خود و به مناسبت آغاز سال تحصیلی وبازگشایی مدارس به نمایش بگذاریم.

اگر مدیران عالی آموزش و پرورش به مثابه افسران فرهنگی مجهز و ممهز نباشد، اگر مدرسه به عنوان دژ مستحكم فرهنگی ساماندهی نشده باشد، اگر معلمان و مربیانی توانمند برای مقابله با جنگ نرم پرورش نداده باشیم، اگر معاونت پرورشی و تربیت بدنی تجزیه شده و به حاشیه رانده شده باشد، سخن گفتن از گرامیداشت دفاع مقدس در مراسم بازگشایی مدارس از باب تیمن و تبرك بلامانع است!موضوع دوم اینكه فرماندهی بزرگ‌ترین دستگاه زیر ساختی فرهنگ كشور در شرایط تاریخی بسیار مهم فعلی و مواجهه با جنگ نرم دشمن، تنها با توكل به خدای متعال و مدیریت جهادی متصور است و مدیریت جهادی نیز اقتضائات خود را دارد و ابتكار امام خمینی قدس سره در تاسیس بسیج، به كارگیری نیروهای مومن و آفرینش تجربه مدیریت جهادی در عرصه دفاع مقدس و دوره سازندگی و جهاد فرهنگی، به عنوان یك روش آزموده شده موفق، پیش روی ماست.

پی‌نوشت‌ها:

1- مقام معظم رهبری: (در انتخاب مدیران) اولویت با نیروهای جوان، با نشاط، پرانگیزه، متدین و كسانی است كه مسئله آنها در آموزش و پرورش همان «مسئله اصلی» آموزش و پرورش باشد یعنی تربیت انسان‌ها. 17/2/93

2- انبات: قرآن كریم سوره آل‌عمران آیه 37

3- اصطناع: قرآن كریم سوره طه آیه 41

4- تزكیه: قرآن كریم سوره جمعه آیه 2

5- قرآن کریم : والقیت علیك محبه منی- سوره طه آیه 3د

6-مقام معظم رهبری: معلم دانش مِی آموزد،تفکرمی آموزد،اخلاق ورفتارهم مِی آموزد.آموختن رفتار واخلاق ازقبیل آموختن دانش نیست که فقط انسان ازروی کتاب بخواند.درس اخلاق راباکتاب نمی‌شودمنتقل کرد.بیش ازکتاب وبیش اززبان رفتار موثراست.17/2/93

7- مقام معظم رهبری: داشتن نگاه‌های جریانی و سیاسی و حزبی و جناحی و این چیزها برای آموزش و پرورش "سم” است.

این روزها بر دیوار‌های شهر اینچئون کره جنوبی، جایی که بازیهای آسیایی برگزار می‌شود، اطلاعیه ای چسپانده شده که نسبت به تجاوز جنسی به مردم این کشور هشدار می‌دهد. علتِ این موضوع هم شاهکار یکی از اعضای کاروان اعزامی ورزشی ایران به این کشور است که در روزهای اول حضور در این کشور به آزار جنسی یکی از کارکنان داوطلب همکاری با این بازی‌ها متهم شده است.بلافاصله در فضای مجازی و البته فضای عمومی کشور، یک عبارت برجسته شد و طبق معمول دستمایه خلق لطیفه‌ها نیز گردید و آن عبارت"تفاوت‌های فرهنگی" بود. این موضوع خود نیز مسبوق به سابقه ای است که چند سال پیش یکی از کارکنان سفارت ایران در برزیل با حضور در یک استخر مختلط متهم به آزار جنسی یک کودک شد. موضوعی که سفارت ایران در آن کشور را واداشت تا با انتشار اطلاعیه، موضوع را به"تفاوت فرهنگی" میان دو کشور ایران و برزیل ربط دهد.

حالا چند وقتی است که روحیه طنز ایرانی، میانِ رفتارهای غیراخلاقی و تفاوت‌های فرهنگی رابطه برقرار کرده تا واکنش خود را به این موضوع نشان دهد. اما آنچه در خارج از کشور رخ می‌دهد، دردناک است. فردی که به هر دلیلی به عنوان سفیر کشوری بزرگ و دارای تمدنی عظیم برگزیده می‌شود تا بخشی از تاریخ، فرهنگ، اجتماع، ورزش و سیاست ایران را نمایندگی کند، به جرمی متهم می‌شود که نقطه مقابل همه آموزه‌های مذهبی و میهنی ایرانیان است. آنان با این اعمال خود در حقیقت تیغی به دست گرفته و تصویر ایران را مخدوش می‌کنند و آنچه به جهانیان عرضه می‌کنند چهره ای تحریف شده و غیرواقعی از ملتی است که همه تلاش خود را به کار می‌برد تا تصویری روشن و منزه از خود نشان دهد. در این میان چه کسی مقصر است؟ متولیانِ انتخابِ این افراد به عنوان سفیران ایران به مجامع جهانی چه پاسخی دارند؟ در حالی که برای استخدام یک آبدارچی در یک اداره دولتی - که تنها وظیفه اش نظافت فیزیکی یک اداره و چای دادن به کارمندان است- هفت خوانی از گزینش‌های اخلاقی،عقیدتی و سیاسی بر سر راهش قرار می‌دهند، گزینش این افراد بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟ 

معلوم است که پاسخ را می‌توان در اخباری یافت که حکایت از آن دارد که فلان مسئول در سفرهای خارج از کشور خانواده خود را نیز همراه می‌برد. یا فلان مدیر رسانه ای کشور پسر 17 ساله خود را در میان تیم اعزامی به جام جهانی برزیل می‌گنجاند. چه تصویری از این واضح تر که تا همین دو سال پیش می‌توانستیم شاهد حضور خواهر و پسر و داماد برخی از مسئولان بلند پایه کشور در صندلی‌های ویژه در تالار بزرگ سازمان ملل متحد باشیم. ظاهراً این بخش از ماجرا را نمی‌توان تغییر داد و به این دولت و آن دولت نیز اختصاص ندارد. اما می‌توان انتظار داشت و به آنان گفت حالا که از فرصت حضور در این مسئولیت‌ها بهره می‌برید و افراد خانواده و دوستان را تحت عنوان سفیر مردم ایران به گوشه و کنار جهان می‌فرستید، مزایای دلاری این سفر‌ها نوش جان تان و نوش جان شان؛ اما لااقل آنها را نسبت به"تفاوت‌های فرهنگی" توجیه کنید. به آنها بگویید که مزایای مادی این سفر فقط به خودشان تعلق دارد، اما آنان زیر تابلوی بزرگی ایستاده اند که واژه ایران بر آن نقش بسته است. اینکه به حرمت این نام تا برگشتن به کشور مواظب تفاوت‌های فرهنگی باشند، خواسته زیادی نیست.

و درآخر ستون سرمقاله روزنامه مردم سالاری را میخوانید که به مطلبی با عنوان «در پس پرده ائتلاف عليه داعش، چيست؟»نوشته شده توسط منصور فرزامی پرداخته شد:

رعایت اخلاق و حقوق انسانی در همه ادیان و مکاتب، امر پسندیده‌ای است. همچنین منع ظالم و متجاوز و کمک به مظلوم در هنجارهای حقوقی و اجتماعی، وجهه همت تمامی قوانین و منشورهایی است که برای حفظ کیان انسان نوشته شده است و هر عقل سلیم و ذهن پالوده ای آن را تایید می‌کند. موضوع دفع فتنه گروههای سلفی و النصره و القاعده و طالبان و داعش و... در شرایطی که امروز برخی کشورها به رهبری و هدایت و تحمیل آمریکا، موضوع روز قرار داده اند، شبهاتی در پس پرده خود دارد و پرسش‌هایی را در اذهان ایجاد کرده آن چنان که صداقت عمل این حدود سی کشور را زیر سوال می‌برد که چگونه برخی از این رطب خورده‌ها می‌خواهند منع رطب کنند و اگر اخلاصی در عمل باشد آنان که می‌بایست سررشته این دفع و طرد و تقاعد را در دست داشته باشند و نه با قوه قهریه، بلکه با اقناع اعتقادی و کار فرهنگی می‌توانند دافع شر باشند جایشان کجاست؟ حال چون این ائتلاف گزینشی و یک بعدی، جای حرف و حدیث دارد پرسش‌های ذیل را به ذهن متبادر می‌کند: 

1- اگر قبول کنیم که گروه‌های سلفی، محصول تضادها و تناقضات مذهبی و عدم رعایت عدالت اجتماعی و حقوق فردی و وجود نظام طبقاتی و در یک کلام، برخاسته از محیط جهل و ظلم است، کشورهای درون ائتلاف کنونی که خود دهها و صدها و برخی هزارها نفر در جمع داعشی‌ها دارند، چه پاسخی برای جهانیان خواهند داشت؟ باید آمریکا و انگلیس جواب بدهند که سر آمریکایی را یک تبعه انگلیسی بریده است یا یک ایرانی؟ این حقیقت که پیش چشم عالم و آدم بوده است که قابل انکار نیست! مگر «ابراهام لینکلن» خودتان نگفت که : « همه مردم را همیشه نمی‌توان فریب داد.» 

2- کار مالکی و بشار اسد، از این که حقوق همه مردم را یکسان ندیدند و عدالت را بین اقوام و ادیان و مذاهب و فرق و نحل، برقرار نکردند و موجب رشد و حضور ناراضیان شدند ناپسند و قابل پیگیری و تامل است. اما کار رهبران ائتلاف کنونی چه؟ چه کسی با پول و آموزش و دادن سلاحهای پیشرفته، آنها را از اقصا نقاط کشور خودشان و دیگر کشورها به عراق و سوریه و مرز لبنان کشاند تا بر سر ایزدی‌ها که هیچ گناهی نداشتند، و نه مزاحم شیعه بودند و نه معاند سنی، آن بلاها را آورد؟ باید ائتلافی‌ها جواب بدهند که مراکز آموزشی گروه‌های سلفی حتی همین حالا در کجاست؟ فتواهای مسلمان کشی و شیعه کشی از چه کسانی است و از کدام مرکز و منبر می‌آید؟ و کدام مجلس است که برای این گروه‌های آدم کش، بودجه تصویب می‌کند آنگاه پس از فراغت و آسودگی وجدان، دم از حقوق بشر هم می‌زند! 

3- حال باید پرسید که آیا بازار گرم داعش و گرم تر از آن قضیه ائتلاف – به قول خودشان جهانی - برای انحراف افکار عمومی جهان نیست و نبود تا جنایات صهیونیست‌ها کم رنگ جلوه کند و برای محاکمه جنایتکاران رژیم صهیونیستی و کاربرد سلاحهای جنگی ممنوع و غیر متعارفشان، دادگاه تشکیل نشود و درهم شکستن هیمنه چهارمین ارتش جهان در مقابل همت مردمی با دست خالی اما با سلاح ایمان نمود نداشته باشد و ملکه ذهنی آزادی خواهان نباشد. آیا آن چهل و هشت هزار خانه‌ای که بر سر کودکان و زنان و مردان پیر آن هم در خواب، خراب و خانه‌شان گورشان شد و صدها کودک و پیر و جوان را به فجیع‌ترین وضعی کشت و صدها هزار نفر را آواره کرد، نیاز به ائتلاف و اجماع جهانی نداشت و ندارد؟ آیا نباید آزادگان جهان، در صداقت ائتلافی‌ها، شک کنند؟ 

4- آیا این ائتلاف قابل تامل برای این است که همه گروه‌های سلفی از جمله داعش، دوباره در سوریه جمع شوند و به کمک نیروی واکنش سریع ناتو و اخطاری که در روزهای اخیر به پدافند ضدهوایی سوریه داده شده، کار ناتمام را در این کشور جنگ زده، تمام کنند تا خیال رژیم صهیونیستی راحت باشد وگرنه، سی هزار نیروی داعش که چنین اجماعی را نمی‌خواهد. کافی است تا عقبه آموزشی و مالی آنها که بر عهده همین ائتلافی‌هاست، بریده شود تا جنایت هیولایی که خود پرورده اند به افسانه‌های ضحاکی بپیوندد. 

5- آیا این ائتلاف، وارونه جلوه دادن اعمال پیشین و حال آمریکا و انگلیس و فرانسه و عربستان و فرار به جلو نیست؟ چطور می‌شود باور کرد که این کشورها در از بین بردن هیولای دست پرورده خود، صداقت داشته باشند؟ تجربه‌های تاریخی پیشین، عکس این صداقت را ثابت کرده است. 

6- آیا در ورای این ائتلاف، حضور دوباره و دائمی نیروهای نظامی آمریکا و انگلیس و فرانسه و پاسداری از منافع استثمار گرانه و نیز، حراست از رژیم صهیونیستی شکست خورده و منفعل نیست؟ تا شرایطی در منطقه پیش آید که صدها بار فاجعه آمیزتر از اعمال وحشیانه امثال داعش باشد. 

7- جهان غرب به روشنی می‌بیند که مکاتب فکری غرب، جوانان آنها را دچار بن بست‌های روحی و عاطفی و فکری و اخلاقی کرده است و این سرخوردگان، راه چاره را فقط در دینی می‌بینند که با مبانی و تعلیمات خود به فطرت آنان پاسخ دهد و به آرامش و سعادت در دنیا و آخرت برساند و چنین دینی مدلل است که جز اسلام نیست. پس سیاست این است که این دین رحمانی و انسان پرور که مجموعه انسانیت انسان را مورد خطاب قرار می‌دهد و آن همه جاذبه و گرایش ایجاد می‌کند باید بد و خشن معرفی شود. هدف غایی غرب، جز این نیست. منظور تخطئه فرهنگ اسلامی است مابقی، روکشی بر این قضایاست. 

و کلام آخر اینکه تا مسلمانان، این حقایق و مسلمات را ملحوظ نظر قرار ندهند و به «وحدت» نیندیشند، چنین طرحها و برنامه‌ها و ائتلافهایی نه مرهمی بر زخمها، بلکه تیشه به ریشه اعتقادات مسلمانی آنهاست و استعدادهایی که به عبث می‌رود و ذخایر و منابعی که به خدمت استعمار درمی‌آید!