* شکست سیاسی
برای شكست جنگ ائتلاف به رهبری ایالات متحده علیه داعش در حوزه سیاست ، سه دلیل را میتوان برشمرد:
دلیل اول این است که آمریکا اكنون از حمایت سیاسی جهانی به اندازه کافی برخوردار نیست . اتحادی كه باراک اوباما ، رئیس جمهور ایالات متحده وعده آنرا داده بود ، ناكام مانده است ، زیرا حامیان این ائتلاف ، همه متحدان آمریکا هستند و کشورهای کلیدی مورد نیاز برای رسیدن به موفقیتهای سیاسی عموما در این ائتلاف حضور ندارند .
کشورهایی که حمایت سیاسی را مطرح میكنند (در این ائتلاف) عبارتند از انگلستان ، کانادا ، آلمان ، استرالیا ، هلند ، بلژیک ، فرانسه ، اسرائیل ، عربستان سعودی ، قطر ، مصر ، امارات متحده عربی ، اردن ، بحرین ، کویت و ترکیه !
اما این كشورها همگی متحدان آمریکا هستند؛ جالبتر اینكه ایالات متحده تقریبا همه حملات هوایی را به تنهایی انجام خواهد داد و دیگر متحدان حاضر در این ائتلاف فقط در حاشیه عملیات نقشآفرینی خواهند داشت! . علاوه بر این، برخی از کشورها (مانند ترکیه ، عربستان سعودی و قطر) به این اتحاد با اکراه ملحق شدند ، آنهم به دلیل منافع محلی متضاد!. تامل برانگیزتر اینكه کشورها کلیدی مورد نیاز برای موفقیت در این جنگ مانند ایران، سوریه ، روسیه و چین از ائتلاف كنار گذاشته شدهاند!
ولادیمیر پوتین ، صراحتا گفته است كه هرگونه حمله نظامی به رهبری ایالات متحده علیه داعش در داخل خاك سوریه ، بدون اجازه رسمی از دولت دمشق ، نقض قوانین بینالمللی است . ایالات متحده نیز تاکنون از دولت دمشق درخواست اجازه رسمی نكرده است . "وانگ یی" وزیر امور خارجه چین، ماموریت جنگ توسط سازمان ملل را به رهبری ایالات متحده ترجیح میدهد . به همین دلیل ، به دلیل عدم حمایت سیاسی جهانی ، به ویژه با لحاظ حق وتو روسیه و چین ، ایالات متحده از سازمان ملل متحد درخواست صدور مجوز ماموریت جنگ به رهبری سازمان ملل را نكرده است .
دلیل سیاسی دوم برای شکست این است که این ائتلاف جنگی ، پشتیبانی سیاسی داخلی از این برنامه را ندارد. نظرسنجیهای اخیر در ایالات متحده بارها و بارها مخالفت با سیاست خارجی اوباما توسط اکثریت آمریکاییها را نشان داده است . نگران کنندهتر اینكه ، برخی از اتباع غربی به خاورمیانه و برای پیوستن به داعش مسافرت كردهاند . در حال حاضر بیش از 1،000 فرانسوی همراه با ده ها زن و بچه ، به این حركت به اصطلاح جهادی پیوستهاند . حمله و دستگیری برخی از افراطگرایان برای ملحقشدن به داعش در داخل استرالیا نیز یک علامت هشداردهنده برای این "عدم توافق سیاسی در داخل كشورها" است . از همه بدتر ، در بسیاری از کشورهای عربی و عضو اتحاد آمریكا ، احساسات گسترده ضدآمریکایی (و ضد غربی) در میان مردم محلی در پی مداخلات غرب در منطقه (که قدمت آن به دوران استعمار برمیگردد) گسترش یافته است .
و دلیل سیاسی سوم برای شکست این است كه، سابقه جنگهای گذشته آمریكا در عراق ، در دهههای گذشته است (اول تحت ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش و در حال حاضر باراک اوباما) ، به طوری که ایالات متحده در حال مقابله با معضل کلاسیک "نیروهای سیاسی ناسازگار" است که تمام آنها برحسب ملاحظات و منافع خود در منطقه به رقابت میپردازند (در مقابل آمریكا) .
به عنوان مثال، بخش عمدهای از شكلگیری جریان داعش ، از اذیت و آزار سیاسی رژیم صدام حسین آب میخورد ، هم در زمان اشغال آمریکا و هم در دولتهای پس از آن، كه دولت نوری المالكی را به طرز ماهرانهای در برابر سنیها قرار داد .
خشونتهای فرقهای بین سنیها و شیعیان در عراق (و نیز در سوریه) با دخالت خارجیها تشدید میشد. عربستان سعودی و قطر در حمایت از شورشیان سنی ، به دلیل رقابت سیاسی خود با ایران و سوریه ، از عوامل تقویت و تشدیدكننده این گروه محسوب میشوند .
به همین دلیل است كه ایالات متحده تاکنون حاضر به درخواست از ایران و سوریه برای حضور در این اتحاد (به طور رسمی) نشده است ، چرا كه نمیخواهد این كشورهای مخالف سیاستهای آمریكا و متحدان ، در این جنگ متنفع باشند . به همین دلیل است كه طرفدار سنی عربستان سعودی و قطر با اکراه به این اتحاد پیوستهاند (پس از فشار آمریكا) ، چرا كه جنگ با داعش به نفع ایران و سوریه ، دشمنان آنان ، خواهد بود (باید با حضور خود این كشورها را از ائتلاف خارج میكردند) .
یکی دیگر از موارد ، عدم تمایل ترکیه برای پیوستن به این اتحادیه بود ، چرا که جنگ علیه داعش به نفع كردها بود ، همان طرفدران پ ك ك ، كه خواستار دولت مستقل در درون تركیه و كشورهای همسایه هستند . همچنین نقش اسرائیل را که رسما از ایالات متحده آمریکا ، حذف ایران و سوریه از اتحاد جنگ را خواسته بود ، نباید نادیده گرفت .
اكنون " پس از شکست سیاست خارجی آمریکا در عراق در چند دهه گذشته (در دولت جورج دبلیو بوش و باراک اوباما در) ، و حذف ایران و سوریه از لیست ائتلاف و نادیده گرفتن نقش روسیه و چین ، آمریكا در یك فضای سیاسی متشنج و نامنظم خاورمیانه قرار گرفته است .
** شکست نظامی
برای شكست نظامی در جنگ ائتلاف به رهبری ایالات متحده علیه داعش نیز سه دلیلی اصلی وجود دارد ؛
دلیل اول این است كه مشخصا اوباما استراتژی "خروج" ندارد ، که اصولا هر استراتژیست نظامی باید قبل از واردشدن به جنگ اندیشیده باشد . واقعا جنگ با داعش چه مدت طول خواهد كشید ؟ هزینههای این جنگ ، چقدر خواهد بود؟
پاسخ اوباما ناامید کننده است : "نامحدود." مشاور امنیت ملی اوباما سوزان رایس در مصاحبه با سی ان ان تایید کرد که هزینه این جنگ "پایدار خواهد بود" . این استراتژی "بدون خروج" بهترین راه برای رسیدن به باتلاق است . هفتهها قبل از آن ، اوباما حتی اعتراف کرد که "هیچ استراتژی" مشخصی در آن زمان در مورد چگونگی مقابله با داعش ندارد .
دلیل دوم عدم تمایل اوباما برای ورود سربازان نیروی زمینی ایالات متحده است . حملات هوایی بدون شک به داعش آسیب جدی وارد نخواهد كرد .
از همه بدتر اینكه ، یک اشتباه بد که یک فرمانده ارشد نظامی (مانند اوباما) میتواند مرتكب شود این است که به دشمن خود بگویید ، از همان آغاز کار ، که او از نیروهای زمینی استفاده نخواهد كرد! ، و همین امر به نفع داعش خواهد بود و تلقین این موضوع كه آمریكا به این جنگ كاملا تمایل ندارد و شاید اهداف دیگری را دنبال میكند .!!
و دلیل سوم این واقعیت است كه كسی با كشتار به پیروزی نرسیده است . جنگ یک راه حل سیاسی برای وضعیت کثیف در خاورمیانه نیست . امتناع اوباما به دعوت از کشورهای کلیدی مانند ایران، سوریه، روسیه و چین در حال حاضر یک شکست سیاسی است ، نه یک راه حل منطقی ! .
متاسفانه ، جنگ نیابتی بین ایالات متحده (و متحدان اروپاییاش) و روسیه در اوکراین ، و تنشهای سیاسی بین چین و ایالات متحده در مورد "محور آسیا" در سیاست خارجی ، برای مقابله با افزایش نفوذ چین به آمریكا در جنگ با داعش كمك نخواهد كرد . در حال حاضر بیاعتمادی عمیق سیاسی بین ایالات متحده و روسیه ، و نیز بین ایالات متحده و چین وجود دارد ، چه رسد به مشکل مشابه با سوریه و ایران !! .
*** شکست اقتصادی-اجتماعی
دلیل سوم شکست در جنگ ائتلاف به رهبری ایالات متحده علیه داعش ، جنبه اجتماعی و اقتصادی است ، كه این مورد هم دو دلیل اصلی دارد:
اولین دلیل این است که جنگهای اشغالگرانه قبلی باعث درد و رنج زیادی در میان غیرنظامیان این کشورها شده است ، هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم ، که همین دلیل به گسترش روحیه و دیدگاه ضدآمریکایی (و ضد غربی) كمك كرده است.
جنگهای چندین ساله در عراق به تنهایی باعث كشتهشدن بیش از یک میلیون عراقی شده است (برآورد دانشگاه جانز هاپکینز ) و میلیونها نفر نیز به كشورهای همسایه پناهنده شدهاند (به عنوان مثال، اردن، لبنان، ترکیه، و غیره) .
برخی از این پناهندگان در کشورهای همسایه رفتار خوبی با آنها نشده است ، مانند ترکیه ، که در حال حاضر بواسطه جنگ داعش ، كردها نیز از سوریه و عراق به این كشور گریختهاند . در واقع ، 49 تبعه ترکیه (از جمله دیپلماتها و خانوادههای آنها) كه توسط داعش ربوده شده بودند ، عمدتا با هدف تضعیف تصمیم آنکارا برای پیوستن به ائتلاف جنگ بوده است ، و میتوان بیمیلی تركیه به پیوستن به ائتلاف را پیش از آزادشدن این گروگانها ، همین موضوع دانست .
و دلیل دوم این است که بعد از گذشت این همه سال از توسل غرب به نیرویهای نظامی در این منطقه ، بازسازی نیروی انسانی و بخشهای مختلف اجتماعی و اقتصادی كشورهای جنگ زده سالیان سال به طول خواهد انجامید و همین امر به گسترش روحیه ضدآمریكایی و ضدغربی كمك میكند .
جنگهای داخلی ، خشونتهای فرقه ای ، شورش و حملات خارجی در عراق ، افغانستان ، یمن ، لیبی ، غزه ، سوریه و غیره ، بدنه و نیروی انسانی جامعه كشورهای هدف را نابود کرده است و در نتیجه توسعه اقتصادی و اجتماعی این كشورها برای نسلهای آینده عقب افتاده است . قطعا شکستن و نابودکردن یك جامعه از بازسازی آن بسیار سادهتر است .
آیا مردم هنوز هم بن لادن و دیگر مبارزان را به یاد دارند ، همان كسانی که یک زمانی توسط ایالات متحده در برابر اشغال افغانستان توسط شوروی حمایت میشدند ، قبل از اینکه آنها از سوی آمریکا به عنوان دشمن شناخته شوند ؟
اتفاقا اعضای داعش نیز زمانی در جنك برای سرنگونی اسد تحت حمایت آمریكا بودهاند ، اما اكنون چه شد كه آمریكا برای نابودی آن وارد عمل شده است ؟
در پایان ، ترس، خشم و ناامیدی در میان بسیاری از مردم محلی پس از این همه خشونتهای بیپایان و نابودی گسترده ، گسترش روحیه ضد آمریکایی (و ضد غربی) را در پی خواهد داشت . طالبان، به عنوان مثال، هنوز هم در افغانستان فعالیت دارد ، و در طول زمان در حال تقویت بوده است . پس از آن که نیروهای ایالات متحده در پایان سال افغانستان را ترک كنند ، شاهد بینظمی سیاسی در بدنه دولت تحت حمایت آمریكا خواهیم بود ! و همین القاعده به رغم كشته شدن بن لادن ، نقش عمدهای در گسترش داعش در عراق و سوریه داشته است .
*** نتیجه گیری
نکته مهم در رابطه با تشكیل ائتلاف جنگی و حضور مجدد نظامی آمریكا در منطقه و توسل به زور كما فی السابق ، تجربه ثابت كرده است كه این نوع استراتژیها تنها به گسترش ناامنی و نتایج متضاد و ضربه زدن به نیروی انسانی كشورهای هدف منجر شده است .
استفاده از حملات هوایی علیه داعش در دولت اوباما آخرین نمونه از وسوسه جان سخت آمریكا برای حل مشكلات با توسل به زور است كه در دهههای گذشته مشكلات بسیار جدی را برای كشورهای منطقه به بار آورده است .