به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، برنامه های پیشگیری از اعتیاد بهصورت متمرکز و هدفمند از سال 1381 در ستاد مبارزه با مواد مخدر با کمک و همکاری حدود 11 وزارتخانه، دستگاه و سازمان شروع شد. برنامههای متنوعی که گروههای سنی خاص، گروههای هدف خاص مانند مراکز آموزشی، خانوادهها، جامعه و... را در برمیگرفت یکی از این برنامهها که در کشورهای موفقی که توانستهاند از ورود افراد جدید به حیطه «اعتیاد» جلوگیری کنند برنامه «مهارت و زندگی» است.

گرچه این برنامه چندسالی است که جزو اولویت  برنامههای پیشگیری از مصرف مواد مخدر و روانگردان است، اما هنوز نتوانسته آنگونه که انتظار میرفت در سطح وسیعی توسعه یابد تا بتواند تأثیرات خود را در پیشگیری از اعتیاد نمایان کند. در حال حاضر آموزش مهارتهای زندگی توسط مراکز مشاوره و مراکز درمانی و پیشگیری وابسته به وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی با همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر فعال است و خانوادهها برای فراگیری آموزشهای مرتبط با این مهارت میتوانند از طریق دو دستگاه فوق اقدام کنند.

مهارتهای زندگی چیست؟

تواناییهایی هستند که به ما کمک میکنند در موقعیتهای گوناگون عاقلانه و درست رفتار کنیم.
مهارتهای زندگی اهداف زیر را دنبال میکند:

تقویت روحیه همزیستی مسالمتآمیز
تقویت مهارتهای ارتباطی
رشد و تقویت عواطف انسانی
تأمین تندرستی جسمی و سلامتی روانی
تقویت روحیه مشارکت و همکاری
بالابردن سازگاری فرد با خودش

انواع مهارتهای زندگی کدام است:

1- مهارت تفکر نقادانه: یک فرایند شناختی، فعال، سازمان یافته و هدفمند است که فرد با استفاده از آن به بررسی اندیشهها و باورهای خود و دیگران یا شرایط ویژه میپردازد. بعضی از ویژگیهای این مهارت شامل داشتن روحیه پرسشگری، نقدپذیر بودن، داشتن توانایی تشخیص درست از نادرست و توجه به جنبههای مثبت و منفی مسأله است.

2- مهارت تفکر نوآور: مهارتی است که شخص به وسیله آن از ترکیب مهارتهای حل مسأله و تصمیمگیری، از اندیشهها یا روابط نو برخوردار شده و توانایی کشف و برگزیدن راهحلهای تازه را پیدا میکند. ویژگیهای این مهارت شامل همواره کنجکاو بودن، برخورداری از قدرت تصویرسازی ذهنی بالا، به همه جنبههای یک مسأله توجه داشتن و خود را به دیدگاه دیگران محدود نکردن است.

3- مهارت تصمیمگیری: موفقیت در زندگی، در گرو تصمیمگیریهای درست و منطقی انسان است و این مهارت به ما کمک میکند تا با دانش و آگاهی کافی با توجه به اهداف واقعبینانه خود، از میان راه حلهای گوناگون بهترین راه حل را برگزینیم. فرایند تصمیمگیری در افراد شامل مشخص کردن موضوع یا مسأله، جمعآوری اطلاعات، بررسی پیامدهای هر انتخاب، اجرای تصمیمگیری و ارزشیابی دوباره است.

4- مهارت حل مسأله: مهارت حل مسأله این توانایی را به ما میدهد که با توجه به تجربههای علمی و توانمندیهای ذهنی خود بتوانیم در جهت حل مسأله یا مشکل قدم برداریم و به نتیجه دلخواه دست پیدا کنیم. مراحل حل مسأله شامل شناسایی مسأله، جمعآوری اطلاعات، تعریف دقیق مسأله، تولید و آفرینش راهحلهای گوناگون، بررسی راهحلهای گوناگون و برگزیدن راهحل و اجرا و ارزیابی است.

5- مهارت خودآگاهی: توانایی شناخت دقیق و درست از خود یا به عبارتی شناخت نگرشها، اندیشهها، هیجانها، باورها، مهارتها و کاستیهای خود به منظور شناخت بیشتر و بهتر حقوق فردی، اجتماعی و مسئولیت خود. اینگونه افراد که دارای مهارت خودآگاهی هستند برای خود ارزش فراوانی قائلاند، احساس خشنودی و رضایت خاطر زیادی دارند، دارای روحیه همکاری و مشارکت بالایی هستند، در مقابل فشارها و ضربههای اجتماعی و روانی پایداری بیشتری از خود
نشان میدهند.

6- مهارت همدلی: نوعی تمایل پاسخدهی به حالت عاطفی دیگران یعنی اینکه بتوانیم مسائل دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار نداریم درک کرده و برای دیدگاهها و احساسات آنها ارزش قائل شویم. این مهارت باعث میشود فرد از احساس تنهایی نجات پیدا کند. موجب افزایش اعتماد به نفس میشود، در طرفین احساس خوشایند و مثبت به وجود میآورد، روابط خانوادگی و اجتماعی را بهبود میبخشد و میل به شرکت در فعالیتهای گروهی را افزایش میدهد.

7- مهارت ارتباط مؤثر: رابطهای است کلامی و غیر کلامی میان دو یا چند نفر که در آن افراد میتوانند باورها، خواستهها، نیازها و هیجانهای خود را بیان کرده  و بهنوعی به احساس رضایت دستیابند. این مهارت باعث میشود به این باور برسیم که هم من خوبم و هم شما خوبید، مقاومت دیگران را درک کنیم، احساس سودمندی و مفید بودن داشته باشیم و بدانیم افراد در وضعیتهای احساس متفاوت، رفتارهای گوناگون دارند.

8- مهارت مقابله با استرس: این مهارت به ما کمک میکند تا استرسهای گوناگون و اثرات آنها را شناخته و راههای کاهش یا مدیریت بر آنها را بهدست آوریم.بعضی از راههای کنترل استرس عبارتند از: نه گفتن به درخواستهای نابجای دیگران مثل آیا دوست داری موادمصرف کنی، جنبه مثبت حوادث را دیدن و بهخوبیها و زیباییها اندیشیدن، شناسایی عوامل استرسزا و از میان برداشتن آنها.

9- مهارت مدیریت بر هیجانها: اگر بتوانیم مدیریت خوبی بر هیجانهای خود مانند ترس، شادی، غم، خشم، نگرانی و... داشته باشیم رؤیاها، خاطرهها و ادراکهای ما جان میگیرند. شرکت در جلسات گروهی، افزایش هیجانهای مثبت و پسندیده مانند شادی، عشق، همدلی و به تعویق انداختن هیجانهای منفی.

10- مهارت روابط بین فردی: مهارتی است که به وسیله آن آگاهیها و احساسات خود را از راه پیامهای کلامی و غیر کلامی با دیگران در میان میگذاریم، برای کسب این مهارت، هنگام گفتوگو سخنان دیگران را قطع نکنیم، برای تقویت ارتباط از پراکندهگویی، پرگویی و مقدمهچینی زیاد بپرهیزیم، از کوچککردن، سرزنش و توهین به دیگران خودداری کنیم./ایران