مراسم های روضه خوانی، سخنرانی، دست های سینه زنی و زنجیرزنی یزد از شهرت خاصی برخوردارند و از هیات های معروف یزد می توان هیات فهادان، علقمه، خلف باغ، باغ گندم، بعثت، خرمشاه، گنبدسبز، پنبه کاران و مسجدجامع را نام برد.

نخل برداری از دیگر آداب عزاداری در استان یزد می باشد که اوج و شکوه عزداری مردم این خطه کویری است.

مراسم نخل برداری از ویژگیهای منحصر به فرد مراسم محرم و عزاداری در یزد محسوب می شود كه با همكاری و همیاری گوناگون اهالی در تمام مراحل مراسم، از كمك مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا كمك در تزئین و عَلَم كردن آن و حمل آن در روز عاشورا و ... برگزار می شود و جالب اینكه در برخی موارد، زرتشتیان یزد نیز در ساختن نخلها، همیاری و همكاری دارند زیرا آنهاحضرت سیدالشهدا (ع)را هم سر شهر بانوی ایرانی دانسته و نسبت به ایشان احترام و ارادت خاصی قائل هستند.

در گذشته مراسم آذین بندی و آماده كردن نخلها برای ایام عزاداری ماه محرم با یك فراخوان، بسیج همگانی اهل محل و یا آبادی صورت می‌گرفت.

رسم سنتی بر این شكل بود كه وقتی می خواستند نخلها را برای انجام مراسم محرم و عاشورای حسینی آماده كنند، چند روز پیش از فرارسیدن محرم، آیین‌هایی برای گرد آوری كمك‌های گوناگون از مردم انجام می­‌شد و مردم نیز از یك تكه ریسمان گرفته تا پارچه ­، خنجره،دشنه،سپرها و دیگر زیور آلات را برای آذین بندی هرچه باشكوه تر نخل چراغ های الوان، آیینه ­ها، پیاله، زنگوله­، ­به میدان‌های محل تحویل می‌دادند

حتی در برخی موارد درختانی به این منظور وقف می شدند تا در زمان كهنسالی درخت از چوب آن برای مرمت نخل استفاده شود.

نخل یك سازه چوبی است كه قسمت جلو و عقب آن از قطعات كوچك چوب به شكل نخلی بزرگ و شبكه شبكه ساخته شده و وسط آن با چوب اسكلت بندی شده است.

برای پایه­‌های آن، چهار قطعه چوب به صورت عمودی در چهار طرف و برای بلند كردن آن چند قطعه چوب به صورت افقی تعبیه شده است. برای بستن آن، تعدادی از خدام حسینیه از صبح هشتم محرم دست به كار می شوند.

آنها بر روی پارچه مشكی و در جلو و عقب آن، خنجر، آیینه ­های بزرگ و نیز یك سازه چوبی به شكل سرو در جلو و عقب نصب می كنند. كه این كار تا ظهر روز نهم محرم (تاسوعا) ادامه می یابد­.

مردم و عزاداران هر كدام از عناصر به كار برده شده در نخل را نمادی از یك حادثه و متعلق به شخص خاصی در حادثه كربلا می دانند.

چوب نخل به عنوان جنازه سیدالشهدا، سیاهپوش كردن به عنوان پارچه سیاه روی جنازه، شمشیر و نیزه ها به علامت تیر و نیزه های وارد شده بر بدن امام حسین (ع)، سرو نخل به عنوان قد و قامت علی اكبر (ع)، آیینه به عنوان نور وجود مبارك امام حسین(ع)، علم‌هایی كه بر نخل بسته می شود به عنوان علمدار امام حسین(ع)،پارچه های زینتی كه برنخل میبندند به عنوان حجله حضرت قاسم (ع)، زنگ‌هایی كه در قدیم بر آن می بستند به عنوان زنگ كاروان امام حسین(ع)، عزادارانی كه نخل را بر می‌دارند به عنوان تشییع كنندگان برای مردم شناخته شده است.

هر چند امروز نخل‌هایی با این وسعت تزئین كمتر دیده می شود و تنها به سیاه پوش كردن و تزئینات ساده بسنده می شود اما باز هم نخل بندی و نخل گردانی، آیینی باشكوه است كه با عظمت خاصی در بین یزدیها برگزار می شود و ازجمله آیینه ایی است كه كمتربه فراموشی سپرده شده و از همه مهمتر اینكه كمتر دچار تحریف شده است.

نخل‌ها پس از آذیین بندی بسیار سنگین تر از آنچه هستند می‌شوند و وزن برخی نخل‌ها نظیر نخل میدان امیرچخماق یزد كه از جمله نخل‌های بزرگ استان یزد به شمار می‌رود یا نخل تفت به چندین تن می‌رسد و برای نخل گردانی نیاز به حضور و همكاری شاید صد مرد قوی هیكل است .

نخل‌های میدان بعثت، امیر چخماق و میدان امام تفت از جمله نخل‌های معروف یزد هستند و مراسم نخل برداری عصر روز عاشورای میدان امام تفت که تا غروب روز عاشورا ادامه دارد از شکوه وجلال خاصی برخوردار است.

البته نخل‌های میدان امیرچقماق و بعثت یزد در چند سال گذشته به دلیل جلو گیری از آسیب‌های احتمالی به این آثار گران سنگ تاریخی و مذهبی برداشته نشده است.

مراسم نخل برداری با حضور خیل عظیم عزاداران حسینی انجام می شود و هرکس با نیت خاص در این مراسم شرکت می کند، اقلیت های مذهبی به ویژه زرتشتیان یزد نیز مراسم عزاداری امام حسین و نخل برداری را به نظاره نشسته وبه مظلومیت حسین و خاندان او اشک می‌ریزند آنان حضرت سیدالشهدا (ع) را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت به وی احترام و ارادت خاصی قائل هستند.

نخلها در دیگر ایام سال بدون تزئیین در کنار حسینه ها، تکایا و میادین بزرگ شهر قرار دارند و سنبل عشق و ارادت مردم یزد به امام حسین(ع) به شمار می روند و مردم نسبت به آن احترام وارادت خاصی قائل هستند.

مراسم های روضه خوانی در یزد از بعد از نماز صبح تا پاسی از شب در حسنیها، تکایا و مساجد و برخی منازل و اماکن موقوفه با شور و شکوه خاصی برگزار می شود.

از مجالس معروف روضه خوانی و قدیم یزد می توان مسجد مصلی عتیق، خانه امام حسینی ها، مسجد شاه طهماسب، مسجد بیاق خاق و حسینیه صفار را نام برد.

روز 13 محرم نیز هیات ها و دسته های عزاداری با حضور در محل اقامه نماز جمعه در مسجد ملااسماعیل با حضور نماینده ولی فقیه وامام جمعه یزد، علما، روحانیون و جمع کثیری از مردم به عزاداری می پردازند و بازار یزد در این روز تعطیل است.

این فرهنگ و باور مردم استان یزد همچنین مراسم ویژه عزاداری به عنوان یكی از فرهنگ‌های ملی در فهرست آثار معنوی سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.