«ریاحی مقدم» مدیر پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی استان یزدبا اشاره به اینکه نارین قلعه از قدیمی ترین سکونت‌های ایران است گفت: این بنا از دوران ماده ها تا دوران آل مظفر ایل خان هشتم برجای مانده است.

«ادیبان» رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان میبد نارین قلعه را از آثار تاریخی پیش از میلاد برشمرد و بیان داشت: قدمت این اثر تاریخی طی کاووش‌های باستان شناسی 4000سال قبل از میلاد مسیح اعلام کرد.

مساحت این قلعه 3 هکتار و بنا در 7 طبقه و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد.

قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را دربر مى‌گرفت، 5 و در بعضى قسمت‌ها به 20 متر مى‌رسیده است.

نارنج قلعه 4 برج گرد بلند دارد و آنچه امروزه از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه‌های از برج‌ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است.

کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ‌ها و قنات‌ها و آسیاب دربر می‌گرفته است.

زیباترین بادگیرها و خانه‌ها و کوچه‌های سابات‌دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله زیبا می‌توان مشاهده کرد.

نارنج‌قلعه داراى اتاق‌هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت‌هایى از این اتاقک‌هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است.

«بهجتی» کارشناس میراث فرهنگی هم در ادامه گفت: طبقات زیرین این بنای تاریخی در زیر خاک مدفون شده در حالی که طبقات بالایی آن وجود دارد.

نارین قلعه پنج ورودی داشته که در حال حاضر یک ورودی آن باقی مانده است و بقیه آن از بین رفته است.

«ریاحی مقدم» مدیر پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی یزد افزود: متاسفانه خیلی از بخش های آن از بین رفته و خیلی های دیگر از این بنای تاریخی نیازمند حفاظت اضطراری است.

بعضی‌ها نارین قلعه را همان دژ سفید شاهنامه می‌دانند. این قلعه بالای یک تپه و مسلط به اطراف ساخته شده و اطراف آن را هم خندق کنده‌اند.

از این قلعه که کاملا از خشت و گل ساخته شده است، در دوره‌های مختلف تاریخی به عنوان ارگ حکومتی یا دژ نظامی استفاده می‌شده.

این قلعه، یک قلعه نظامی بوده ولی بعضی با توجه به شکل 5 طبقه آن احتمال می‌دهند که زیگورات بوده و از آن به عنوان معبد استفاده می‌کرده‌اند.

این بنای تاریخی از بناهای باستانی بازمانده در ایران ، که باوجود گزند های روزگار همچنان به عنوان نمادی از هویت تاریخی ایران زمین پابرجا است.