به گزارش خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران، این روزها خبرهایی از عادی سازی روابط قاهره-آنکارا به گوش می رسد و تحرکاتی که از دو دولت می‌بینیم به این مهم قوت می‌بخشد.


در همین راستا سخنگوی دستگاه دیپلماسی ترکیه اعلام کرد که روابط دوجانبه آسیب دیده آنکارا با قاهره تنها در صورتی قابل عادی‌سازی است که مقام‌های مصری به دموکراسی واقعی بازگردند.

پیش از این نیز بولنت آرینچ، معاون نخست‌وزیر ترکیه اعلام کرده بود که این کشور باید روابط خود را با مصر تقویت کند. بولنت آرینچ گفت: ما باید روابط خود را به شکل مناسبی با مصر ارتقا دهیم و بدین منظور باید گام نخست را برداریم.


این در حالی است که چندی پیش اردوغان رئیس جمهوری ترکیه گفته بود که هرگز دولت کودتاگر مصر را به مشروعیت نخواهیم شناخت.

از طرف دیگر وی برای نخستین بار در کسوت رئیس جمهوری ترکیه ازتربیون سازمان ملل دولت مصر را کودتاگر خواند و بر مواضع گذشته خود پافشاری کرد، اما مساله آن است که احمد داود اوغلو نخست وزیر ترکیه در زمانی که رهبری دستگاه دیپلماسی ترکیه را نیز در اختیار داشت براین باور بود که این کشور باید بدنبال یافتن عمق استراتژیک در منطقه باشد.


تفکر وی براین اساس بود که مصر می‌تواند به حلقه اتصال ترکیه با افریقا تبدیل شود و نقش مهمی در سیاست خاورمیانه‌ای ترکیه ایفاء کند.

به اعتقاد داود اوغلو دو عامل در جهت گیری سیاست ترکیه در قبال مصر موثر است؛ نخست آنکه دو کشور نقطه ثقل هویت منطقه بشمار می‌روند. به گونه‌ای که ترکیه در دو قاره آسیا و اروپا واقع است و به این ترتیب ترکیه همسایه قاره افریقا می‌شود و مصر نیز در دو قاره افریقا و آسیا واقع است و از طریق ترکیه همسایه قاره اروپا می‌شود.


بنابراین شرایط جغرافیایی به گونه‌ای است که هریک از این دو دیگری را تکمیل می‌کنند. ضمن آنکه آن دو از طریق شرق دریای مدیترانه همسایه یکدیگر هستند و بنابراین آن‌ها از طریق همکاری‌ها و مکانیسم‌های مشترک می‌توانند صلح و ثبات را در سطح منطقه بوجود آورند.

از این رو، این مواضع متناقض توجه بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای را به خود جلب کرده و آن را به نوعی چرخش در مواضع ترکیه ارزیابی کرده‌اند و این چرخش مواضع و یا تعارضات گفتمانی در ترکیه محل بحث و گمانه‌زنی‌های بسیاری نیز شده است .

از طرف دیگر نیز می‌توان سفر اخیر امیر قطر به ترکیه را در تغییر نوع نگرش ترکیه به مصر موثر دانست.


روزنامه "القدس العربی" چاپ لندن از احتمالات درباره اینکه کویت و قطر واسطه آشتی میان ترکیه با مصر و دیگر کشورهای خلیج فارس باشند خبر داده است.

این روزنامه در گزارش خود آورده است که پس از مدت کوتاهی از اعلام ضرورت بهبود روابط میان آنکارا با مصر و دیگر دولت‌های خلیج فارس، معاون نخست‌وزیر ترکیه به کویت سفر کرد و در دیدار با مقامات آن ، روابط ترکیه و کویت را از صدها سال پیش ممتاز توصیف کرد همچنین  "شیخ تمیم بن حمد" امیر قطر  در دیداری از پیش تعیین نشده به ترکیه سفر کرده و با "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهوری و "احمد داوود اوغلو" نخست‌‎وزیر دیدار کرد و تفاهم‌نامه همکاری راهبردی بین دو کشور امضا شد.

گفته می‌شود؛ شیخ تمیم در این دیدار از اردوغان درخواست تغییر  سیاست غیر دوستانه خود در قبال مصر داشته است.

بنا به گزارش روزنامه "زمان" چاپ ترکیه، شیخ تمیم به اردوغان گفت که دنیا "عبدالفتاح السیسی" رئیس‌جمهور مصر را پذیرفته است و بر اهمیت نقش مصر در خاورمیانه تاکید کرد.

تمیم سپس تاکید کرد که چاره‌ای جز عادی‌سازی روابط با السیسی وجود ندارد و به اردوغان اعلام کرد که بهتر است به برقراری روابط با مصر اقدام کند.

روابط دو جانبه مصر و ترکیه از زمانی که عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهوری این کشور محمد مرسی را از قدرت برکنار کرد، تیره شد. حزب مرسی مرتبط با اخوان‌المسلمین بود که روابط نزدیکی با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و رئیس حزب عدالت و توسعه ترکیه دارد و باید توجه داشت که جهان قرب امروز حکومت السیسی را به عنوان یک دولت مشروع قبول دارد و ترکیه که از هیچ همپیمانی با غرب عقب نیافناده است این روزها به فکره احیای روابط با مصر افتاده است.


در همین راستا شاهد تحرکات دیگری هستیم، برخی منابع خبری از دیدار سران جماعت اخوان المسلمين به طور سري با مشاور رئيس جمهور ترکيه به منظور بررسی امکان برقراري روابط نزديک بين اين کشور با مصر خبر دادند همچنین یکی از سران اخوان‌المسلمین فاش کرد این دیدارهای سری درباره پارلمان مصر بود که در ترکیه تشکیل شد و آنکارا تسهیلاتی برای آن در نظر گرفته است.

در این دیدار سخنان بعضی مقامات ترکیه‌ای درباره امکان برقراری روابط نزدیک بین این کشور با مصر بررسی شد و در ادامه این منابع اعلام کردند: این دیدار به شدت محرمانه اعلام شده بود و رسانه‌ها از این خبر مطلع نگردیدند این دیدار مرتبط با پارلمان منحل شده مصر در زمان مرسی و نیز تسهیلات ترکیه به آن‌ها، علاوه بر بررسی تحولات جهان عرب و سخنانی که از سوی برخی مسئولان دولت ترکیه درباره امکان نزدیکی میان ترکیه و مصر گفته شده، انجام پذیرفته است. 

گفتنی است سران اخوان المسلمین مصر در ترکیه تاکنون فقط دو بار با رجب طیب اردوغان دیدار کرده‌اند که آخرین مورد آن نماز عید فطر بود.

در این زمینه نباید نقش آمریکا را در فرمول همکاری‌های دو جانبه ترکیه و مصر با سیاستی که این روزها ایالات متحده در پیش گرفته مبنی بر تشویق به گسترش همکاری‌ها در راستای کمک به جبهه طرفدار خود در ایفای نقش نیابتی برای پیش برد اهداف آمریکا در منطقه، فراموش کرد.


پیروزی اخوان‌المسلمین نیز در مصر که به نوعی امتداد عقیدتی با حزب توسعه و عدالت ترکیه دارد با استراتژی درازمدت آمریکا برای مدیریت منطقه همخوانی نداشت، بنابراین آمریکا با دادن چراغ سبز به نظامیان مصر، اخوان‌المسلمین را سرنگون کرد. همچنین به نظر می‌رسد آمریکا بعد از استفاده تاکتیکی از مثلث تخریبی ترکیه، عربستان و قطر در بحران سوریه، اکنون درصدد یافتن یک راهکار سیاسی برای بحران سوریه برآمده است که می‌توان تحولات سیاسی در قطر و همکاری نزدیک دولت عربستان با نظامیان مصری را در جهت فروپاشی مثلث ترکیه، عربستان و قطر دانست.

باید توجه داشت استمرار اختلاف ها میان ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان که رهبری حزب عدالت و توسعه را نیز بر عهده دارد با ژنرال عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر، امریکا را بسیار نگران کرده است.

با توجه به آنچه گفته شد به طور کلی می‌توان گفت از نظر آمریکا تاریخ مصرف حزب اسلامگرای عدالت و توسعه ترکیه به پایان رسیده است و اکنون پس از مصر نوبت حضور نظامیان ترکیه است که در راس هرم قدرت قرار گیرند همین امر را موجب شکراب شدن رابطه ترکیه و آمریکا شده است، اما باید دید اکنون سیاست‌های آمریکا چگونه در روابط ترکیه و مصر نمود پیدا می‌کند.

همچنین یک تحلیل گر آمریکایی درباره اینکه چگونه کاخ سفید می تواند مشکلات موجود میان مصر السیسی با ترکیه اردوغان را حل و فصل کند میگوید؛ چاره کار بردباری و مذاکره و اهمیت دادن به مصالح هر کدام از آنها است.

امریکا از یک سو می داند که کمک به مصر در این مرحله ضروری است و می تواند به برخورد دولت مصر با سختی های امنیتی و اقتصادی آن کمک کند. از سوی دیگر واشنگتن خوب می داند که در مرحله بعد باید به مطالبات سوری آنکارا پاسخ دهد. امریکا این کار را زمانی خواهد کرد که تلاش های روسیه که به تنهایی مذاکره می کند و می خواهد میان مخالفان سوری با حکومت اسد راه حل میانه ای بیابد، شکست بخورد. البته راه چندان هم برای امریکا هموار نیست.

از یک سو به آسانی نمی تواند رئیس جمهور السیسی را راضی کند به ویژه که او به سمت روسیه هم متمایل شده است. در عین حال امریکا هنوز نتوانسته عربستان سعودی را در قبال سیاستی که در برابر سوریه اتخاذ کرده است، راضی کند. نباید فراموش کرد که عربستان نخستین حامی حکومت السیسی در مصر است. از سوی دیگر رئیس جمهور اردوغان نیز بیش از هر زمانی اسلام گرا شده و این مساله نگران کننده شده است و علاوه بر آن هیچ مخفی نمی کند که می خواهد دوره عثمانی را احیا کند.

اقتصاد هم اکنون نقش مهم اما یک طرفه‌ای را در روابط دو کشور دارد، بدین معنا که یکی از نقاط آسیب روابط دو کشور  از سوی مصر است مصر یکی از کشورهایی است که علاقه مند به سرمایه‏ گذاری ترک‏ها در این کشور این است  و شرکت‏های ترکیه‏ای این کشور را به عنوان دروازه‏ای به دیگر کشورهای‏ قاره می‏دانند و امروز مصر نیز به پیشرفت های اقتصادی خوبی رسیده است.

در رویکرد ترکیه در عرصه سیاست ، اقتصاد از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است . چنانکه نیهات زیبکچی وزیر اقتصاد ترکیه در همین ارتباط گفته است که وزارتخانه اش با دیدی اقتصادی به روابط با مصر می نگرد و در صدد است که با توسعه روابط با مصر در زمینه های اقتصادی و سرمایه گذاری و صادرات به فعالیت های بیشتر بپردازد.

گزارش از: هدیه آقاپور

انتهای پیام/