افغانستانی‎ها با مشاهده وضع موجود و نبود زندگی مطلوب از سال‎ها پیش به این طرف رخت مهاجرت بسته و در کشور دیگری پناه جسته‎اند، اما پرسش اینجا است که این گریز از نابسامانی‎ها تا چه‎ میزان به تغییر در کیفیت زندگی آنها منجر شده است.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ، افغان‎ها با مشاهده وضع موجود و نبود زمینه‎های زندگی مطلوب از سال‎ها و دهه‎ها پیش، رخت مهاجرت بسته و در کشور دیگری پناهنده شده‌اند، اما پرسش اینجاست که این گریز از نابسامانی‎ها تا چه‎ میزان منجر به تغییر زندگی آنها شده است.
 
افغانستان کشوری در منطقه است که مهاجرت تاریخی داشته و با هر تحول سیاسی و اجتماعی درونی این کشور پدیده مهاجرت افزایش یافته است.
 
پیمودن راه‎های صعب‎العبور، کوه‎های سربه فلک کشیده و دشت و صحراهای وسیع و خطرناک در یاد و خاطره هر افغانستانی است که راه مهاجرت را پیش گرفته و زمزمه‎های مرگ دوستان و عزیزان به گونه‎های مختلف از چشم و گوش هیچ افغانستانی مهاجر دور نبوده است.
 
اما این مشکلات و ده‎ها مشکل همانند آن نتوانست جلو مهاجرت افغانستانی‌ها را به سرزمین‎ها و کشورهای خارجی گرفته و سرنوشت این مهاجرین را در کشور خودشان رقم بزند.
 
وجود ناامنی‎های موجود، وضع سیاسی نامطلوب، تبعیضات قومی، زبانی و مذهبی، فقر اقتصادی و بیکاری همه‎گیر بهانه‎های اصلی این مهاجرت‎ها برشمرده شده و افغان‎های مهاجر نیز همین مشکلات و نابسامانی‎ها را دلیل اصلی مهاجرت خود بر می‎شمارند.
 
این مهاجرت‎ها اکثراً برای خروج از وضع نابسامان موجود افغانستان در طول تاریخ و برای رسیدن به زندگی مطلوب صورت گرفته و رسیدن به آرامش خاطر، رسیدن به مکانی با ثبات، یافتن زمینه‎های اشتغال، آموزش و همچنین دور زدن تبعیضات و تعصبات و همچنین فراهم‎آوری زندگی مطلوب به نسل‌های بعدی ایده‎های مهاجرین افغانستانی بوده است.
 
افغانستانی‌ها از چند دهه به این طرف با همین ایده راهی کشورهای خارجی شده و هم‎اکنون شاید کمتر کشوری در دنیا باشد که شاهد حضور نیرومند مهاجرین افغانستانی نباشد، اما این مهاجرت‎ها را می‎توان در چند بخشی از دنیا مورد مطالعه قرار داد و مشکلاتی که عاید حال مهاجرین افغانستانی شده را بگونه جداگانه برشمرد.
 
مهاجرت به غرب با سرنوشتی مبهم
 
نخستین مکانی که اکثر مهاجرین افغان برای بهتر زیستن و خروج از ناامنی‎ها و همچنین مشکلات و مشقت‎های زندگی به آن پناه برده و می‎برند، کشورهای غربی شامل کشورهای اروپایی و آمریکایی است.
 
افغانستانی‌ها از چندین سال به‎ ویژه پس از حضور گسترده طالبان و تسلط کامل این گروه در افغانستان به سمت غرب شتافته و آن را مکانی برای بقای زندگی خود پنداشتند و رسیدن به آنجا را رسیدن به آرامش و زندگی به دور از هیاهوی افغانستان، فقر اقتصادی و همچنین بی‎سواد ماندن می‎دانند.
 
اما «احمدشاه فرهود» معاون فدراسیون پناهندگان افغانستان در اروپا وجود آرامش و زندگی رویایی برای افغانستانی‌ها در اروپا را ناممکن دانست و تصریح کرد: اروپایی‎های اصیل، مهاجرین را نه به عنوان انسان‎های درجه یک می‎شناسند و نه انسان‎های درجه دو، بلکه این مهاجرین را در درجه چهارم قرار می‎دهند.
 
فرهود تصریح کرد: مهاجرین در اروپا با مشکلات عدیده‎ای مواجه‎اند که علاوه بر شهروندی درجه چهارم، زندگی در کمپ‌های نامناسب برای مدت‌های طولانی یکی از این مشکلات است.
 
با این وجود، گزارش‎هایی نیز وجود دارد که افغانستانی‎هایی نیز در کمپ‎های مهاجرت اروپا حضور دارند که بیش از 17 سال برای قبولی پرونده‎های خود از سوی دولت‎های اروپایی در کمپ همچنان باقی مانده و پس از آن با رد قبولی، این پناهجویان دوباره به کابل بازگردانده شده‎اند که مثال عینی آن ورود 3 هواپیمای پناهجویان افغانستان از کشورهای سوئد، هلند و انگلیس در سال 2012 میلادی به کابل است.
 
همچنین آمارها نشان می‎دهد که رقم مهاجرت افغان‎ها در اروپا 20 تا 30 هزار نفر در سال، به کانادا 2 هزار نفر در سال بوده و آمار افغانستانی‎هایی که در چند دهه اخیر تابعیت کشورها را گرفته 500 هزار نفر از کشورهای اروپایی، 140 هزار نفر از کانادا، 100 هزار نفر از آمریکا و 25 هزار نفر از استرالیا بوده است.
 
با این حال، آمار دقیقی از پناهجویانی که دوباره به افغانستان بازگردانده شده مشخص نیست، اما این پناهجویان از وضعیت نامناسب و زندگی نامطلوب در اروپا برای مهاجرین و پناهجویان افغان همواره شکایت داشته‎اند.
 
«محمد عیسی» پناهجوی افغان که در سال 2012 میلادی از هلند به کابل بازگردانده شد به خبرنگار خبرگزاری فارس در کابل، گفت: با آنکه شرایط مطلوبی برای پذیرش داشتم، اما از سوی دولت هلند پذیرفته نشد و پس از 7 سال تلاش نتوانستم تا قبولی هلند را به دست آورم.
 
عیسی این مشکلات را نه تنها برای مهاجرین افغان برشمرد و گفت: تمام مهاجرین کشورهای آسیایی با همین سرنوشت در اروپا مواجه بوده و با شرایط سختی زندگی می‎کنند.
 
با این وجود، گزارش‎ها نشان می‎دهد که اکثر پناهجویانی که از افغانستان و کشورهای ناامن آسیایی به سمت اروپا، آمریکا و استرالیا می‎روند، گهگاهی پیش از اینکه به مقصد برسند، در دریا غرق می‎شوند و یا هم هدف شلیک گلوله‎ نیروهای مرزی کشورها قرار می‎گیرند.
 
«سید تقی مشرف» نویسنده افغانستانی در خصوص دلایل اصلی این مهاجرت‎ها معتقد است: ناامنی‎ها و نابسامانی‎های موجود، فقر اقتصادی، نبود زمینه‎های اشتغال و آموزش و در کُل زمینه‎های بهزیستی بهانه‎هایی است که افغانستانی‎ها را به سمت و دیار غرب می‎کشانند.
 
مشرف افزود: این دلایل پس از افزایش مداخلات پیدا و پنهان غرب در امور داخلی افغانستان که زمینه‎ساز سقوط دولت‎های ملی و زعامت افراطگرایان در این کشور شده است، بیشتر از گذشته هویدا شده است.
 
این نویسنده افغان، گفت: زمانی که افغانستانی‎های پناهجو وارد اروپا می‎شوند، دولت‎های اروپایی نخبگان را پذیرفته و زمینه‎های آموزش را برای آنها فراهم کرده و به این صورت دوباره از آنها بر علیه کشورشان استفاده می‎کنند و برخی دیگر از پناهجویان را برای انجام کارهای سخت و طاقت‎فرسا که خود غربی‎ها حاضر به انجام آنها نیستند، استخدام و مابقی را به بهانه‎های مختلف قبول نکرده و از کشورهای خود اخراج می‎کنند.
 
افغانستانی‎های مهاجر در ایران مشکلات و فرصت‎ها
 
ایران که در غرب افغانستان قرار داشته و مردمان آن نیز با افغانستانی‎ها دارای مذهب، فرهنگ، زبان و رسوم مشترکی هستند، یکی از کشورهایی است که بیشترین آمار مهاجرین افغان را در خود جا داده است.
 
روند مهاجرت افغانستانی‎ها در ایران از سال 1357 هجری خورشیدی که افغانستان شاهد درگیری مجاهدین و نیروهای اشغالگر شوروی سابق بود، آغاز شده و پس از چند سال آمار این مهاجرین به مرز 3 میلیون نفر از کشور 28 میلیونی افغانستان رسید.
 
امام خمینی (ره) در سال 1357 خورشیدی در خصوص مهاجرین پناهجوی افغانستانی در ایران گفته بود: "آواره‌هایی از افغانستان اکنون در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند...  البته ملت خیلی کمک می‌کند در همه این امور، لیکن اینطور نیست که کمک ملت کافی باشد... دولت است که مکلف این امور است و مسئول این امور است... و همینطور مهمان‌هایی که داریم، خوب افغانستانی هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند آنها را از خانه‌های‎شان دور کردند، مال‎شان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خوب باید چه کرد با اینها؟ نباید اینها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آن‌ها هم مسلمانند، ما باید از آن‎ها پذیرایی کنیم، خدمت کنیم به آن‎ها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند...
 
این سخنان رهبر ایران در آن زمان سبب گشایش درهای ورودی ایران بدون روادید و گذرنامه برای افغانستانی‎ها شد و میلیون‎ها افغانستانی از ولایت‎های غربی برای نجات از جنگ و فقر راهی ایران شدند.
 
افغانستانی‎های مهاجر در ایران در گام نخست در مناطق «تربت جام»، «تربت حیدریه» و شهر «مشهد مقدس» جابجا شده و پس از مدتی برخی آن‎ها در شهرهای «تهران»، «قم»، «شیراز»، «اصفهان» و «بندر عباس» ساکن شدند.
 
کودکان مهاجرین افغانستانی مجوز ورود به مدارس در ایران را پیدا کردند و پس از چندی به آنها اجازه تحصیل و آموزش‎های عالی در برخی دانشگاه‎های این کشور با پرداخت شهریه صادر شد.
 
فراگیری آموزش‎های عالی افغانستانی‎های مهاجر در ایران بزرگترین دست‎آورد آنان از مهاجرت به ایران برشمرده می‎شود و حدود40 درصد کودکان افغانستان که در ایران مهاجر بوده‎اند دارای تحصیلات و آموزش‎های عالی شده و اکثر آنها دوباره به افغانستان بازگشته‎اند.
 
با این وجود، مشکلات عمده مهاجرین افغانستان در ایران وجود برخی برخوردهای نادرست شهروندان ایرانی با آنها، بی‎سواد ماندن بخشی از کودکان به دلیل عدم توانایی پرداخت شهریه به مدارس و دانشگاه‎ها و نبود زمینه‎های مشاغل مناسب برشمرده می‎شود.
 
بر اساس گزارش‎ها، افغانستان هم‎اکنون حدود 2 میلیون مهاجر در خاک ایران دارد که حدود نصف آنها به صورت غیر قانونی در آن کشور زندگی و کار می‎کنند.
 
مهاجران افغانستانی در پاکستان؛ از «مجاهدان» تا «منفور شدگان»
 
مهاجرت افغانستانی‎ها به پاکستان از سال‎های طولانی به این طرف آغاز شده و هم‎اکنون افغانستانی‌هایی نیز در پاکستان زندگی ‎می‎کنند که از سال‎های 1970 و 1980 میلادی به آن کشور پناه برده‎اند.
 
موجی از مهاجرت‎ افغانستانی‌ها به پاکستان همزمان با افزایش مهاجرت به ایران در سال 1357 میلادی که نبردهای سخت و سهمگین میان مجاهدین افغان و نظامیان اشغالگر شوروی در این کشور جریان داشت، آغاز شده و آمار دقیقی از این مهاجرین تاکنون در دست نیست.
 
با وجود این، آمار مهاجرین افغانستان در پاکستان با توجه به اوضاع داخلی افغانستان فراز و فرودهایی را پیموده و حداکثر آن نزدیک به 4 میلیون و حداقل آن یک میلیون نفر گزارش شده است.
 
مهاجرین افغانستانی در پاکستان وضعیت یکسان و مشابهی نداشته و با گذشت سال‎ها برخورد پاکستانی‎ها به‎ ویژه پلیس آن کشور با آنان فرق کرده و این مهاجرین مشکلات و مشقت‎های زیادی را از این ناحیه متحمل شده‎اند.
 
«گلاجان» یکی از شهروندان افغان در ایام جوانی در سال 1980 میلادی به دلیل جنگ و فقر داخلی افغانستان با خانواده خود پاکستان رفته و در حواشی شهر «پیشاور» زندگی می‎کرد و از این زندگی ابراز نارضایتی کرده بی‎توجهی دولت پاکستان نسبت به مهاجرین افغان را به انتقاد گرفت.
 
وی در گفت‎وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در کابل، گفت: مهاجرین افغانستانی در پاکستان همواره باری بر دوش پاکستانی‎ها به حساب آمده و اکثر مشکلات را دولت آن کشور به ویژه نیروهای پلیس پاکستانی به افغانستانی‌ها متحمل می‎کردند.
 
این شهروند که بیش از 30 سال در پاکستان زندگی کرده و هم‎اکنون به کابل بازگشته، گفت: در روزها و سال‎های اول مهاجرت، پاکستانی‎ها از مهاجران افغانستانی با لب خندان استقبال کرده و به آنها "مجاهدان" خطاب می‎کردند.
 
وی تصریح کرد: با گذشت هر سال برخورد پاکستانی‎ها با افغانستانی‎های مهاجر فرق کرده و حتی در روزهای پایان زندگی‎ در شهر پیشاور از سوی پلیس به طالبان و القاعده خطاب شده و به صورت کامل یک انسان منفور و درجه چندم محسوب می‎شد.
 
با این وجود، آموزش بخشی از کودکان افغانستان در مدارس دینی پاکستان نیز چالش‎ساز بوده برخی خبرها در خصوص آموزش رفتار افراطی به کودکان افغانستان نیز گزارش شده است.
 
به هر صورت، دست‎آورد مهاجرین افغانستانی از پاکستان را می‎توان در زندگی نسبتاً آرام و تحصیل و آموزش کودکان آنها تخلیص کرد که با تحمل مشکلات زیادی به دست آورده‎اند.
 
مهاجرین افغانستانی و آینده‌ای در دستان دولت
 
همانگونه که اشاره شد، اصلی‎ترین عامل مهاجرت افغانستانی‎ها در چندین دهه گذشته، ناامنی‎ها، فقر اقتصادی، نبود زمینه‎های اشتغال و آموزش بوده که تمام این موارد به دلیل وجود جنگ‎های داخلی و یا تجاوز و تعرضات کشورهای بیرونی حادث شده بود.
 
با این وجود و با توجه به اینکه دولت جدید در افغانستان شکل گرفته و آرامش نسبی در این کشور حکمرانی می‎کند، ضروری است تا روند مهاجرت افغانستانی‎ها در همین‎جا متوقف شود.
 
بدون شک، این روند زمانی متوقف خواهد شد که دلایل مهاجرت از افغانستان برداشته شود و دولت "وحدت ملی" افغانستان، ضمن تحکیم ثبات و امنیت، زمینه‎های اشتغال و آموزش را به ارمغان بیاورد.
 
از سویی دیگر، لازم است تا دولت وحدت ملی زمینه‌های بازگشت تدریج افغانستانی‌های مهاجر را به گونه‌ای قدم به قدم فراهم نموده و از ظرفیت آنان آنگونه که شایسته است، نهایت استفاده را به نفع منافع ملی افغانستان ببرد.
 
همچنین بایستی به این نکته اذعان داشت که مشکلات و مشقت‎هایی که هم‎ اکنون مهاجرین افغان در خارج از کشور خود با آن روبه‎رو هستند نیز خود باید مشکلی باشد که دولت آن را فرصت برشمرده و زمینه بازگشت این مهاجرین را فراهم کند.
 
در پایان می‎توان تصریح کرد که ایده مهاجرت‎ افغانستانی‎ها گریز از نابسامانی‎های موجود و رسیدن به زندگی مطلوب در خارج از این کشور بوده و با توجه به مشکلات و مشقت‎های افغانستانی‎ها در خارج از این کشور آنها با این مهاجرت‎ها توانستند که از نابسامانی‎های افغانستان فرار کنند، اما نتوانستند به زندگی مطلوبی دست یابند.
 
/انتهای پیام
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.