به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران؛ تاریخ انقضای تروریستها به گوش میرسد و پرچمداران ظاهری صلح بازهم خود را فرشته نجات مردم می دانند و در باطن از دستنشاندههای وحشی خود حمایت می کنند.
ترکیه بازهم با عملکردهای ضد و نقیض، نه تنها خود را بلکه رویکرد کشورهای منطقه را نیز نسبت به خود با علامتهای سوال فراوان روبرو کرده است.
ترکیه کشوری با تمدن قدیمی و دارای مردمانی معتقد و اصیل است، ولی کتاب تاریخ از دردهای حکومتی این کشور همیشه نالیده و شاید سودای اروپایی شدن ترکیه، فرهنگ و ریشه غنی این کشور را روز به روز کمرنگتر کرده است.
گاهی از صلح سخن میگوید و خود آتشبیار معرکه است و گاهی دم از اسلام میزند و خود همجنسگرایان را رواج میدهد.
این مقدمه شاید خلاصهای از درد و دلهای کسانی باشد که خاک کشور را به قداستش ستودند ولی امروز محل امنی برای خالقان تروریست و ضابحان کودککش شدهاست.
ترکیه معتقد است که میتواند پرچم دار جهان اسلام و الگوی جهان اسلام شود؛ بنابراین مدتی یک توهمی بر مسئولین ترکیه احاطه پیدا کرد که میتوانند با در اختیار قرار دادن مرز و بخشی از سرزمین خود به نفع گروههای تروریستی و به ضرر نظام سیاسی سوریه، به آن اقتدار منطقهای مدنظرشان برسند.
این کشور به دنبال زیاده خواهی و باز کردن بازار برای خودش و در نهایت به دنبال ایجاد یک امپراطوری جدید عثمانی بود و نزدیکی دولت ترکیه به عراق و عقب نشینی از بعضی از خواستههای نا به حق خودش از جمله سرنگونی رژیم سوریه و شخص آقای بشار اسد، نشان دهنده این است که مواضع اخیر ترکیه آرام آرام دارد به جنبههای عملی هم نزدیک میشود.
رفتارهای این کشور نسبت به بحث تروریست و به خصوص گروه تروریستی داعش در زمانهای مختلف متفاوت بوده است و شاید علیرغم میل مردم حتی دولت این کشور در راستای منافع خود به حمایت غیرمستقیم از این گروه تروریستی پرداخته است.
شاید امروز نیروهای داعش در حال شکست خوردن باشند ولی حمایت ترکیه از این گروه تروریستی در تاریخ ثبت خواهد شد و این شکست گروههای تروریستی و همچنین قدرت یافتن پتانسیل دیپلماسی کشور ایران و پابرجا ماندن بشار اسد باعث شده تا ترکیه تصمیم بگیرد نقش یک ناظر را بازی کرده تا دست آخر پیروز میدان را شناخته و به سمت آن سوق پیدا کند.
ترکیه مانند بسیاری از کشورها به مسئله جنگ و تروریست با معیار حق و باطل نگاه نخواهد کرد، چرا که بینش این کشور در مواردی چون سرنگونی بشار اسد یا بقای آن و همچنین حمایتکردن یا نکردن از تروریست کاملا سودجویانه بوده و در راستای حفظ منافع و افزایش درآمد این کشور است و این دولت در هر مرحله با سنجش و ارزیابی طرفهای دارای قدرت به آن سمت و سو تغییر جهت میدهد، ولی بازهم این امر را مصلحت اسلام جلوه میدهد.
در سیاست داخلی ترکیه چه خبر؟
گویا سیاست این چنینی ضدو نقیض اردوغان چه در داخل چه در خارج این کشور در حال شکست است
اردوغان به خوبی میداند با توجه به نتایج انتخابات ترکیه، در شرایط فعلی، امتیاز دادن در سیاست خارجی امری اجتناب ناپذیر است بنابراین در صدد خواهد بود طی گفتگو با سه حزب رقیب خود حداقل امتیاز را بدهد و هزینه کمتری پرداخت کند.
پرونده سوریه به ویژه بعد از انتخابات ترکیه به یکی از پیچیدهترین محورهای سیاست خارجی آنکارا تبدیل میشود، چرا که تمامی احزاب مخالف دولت، سیاستهای حزب عدالت و توسعه در زمینه مداخله در امور سوریه را مورد نقد قرار میدهند. این احزاب خواستار کاهش مداخله های دولت آینده در بحران چهارساله سوریه هستند تا در حد ممکن از پیامدهای منفی این بحران بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی ترکیه جلوگیری کنند.
برخی تحلیلگران مسائل بینالمللی افت شاخصهای محبوبیت حزب حاکم در این کشور را در نتیجه سیاستهای غلط آن در پرونده مناسبات خارجی به ویژه در قبال مصر و سوریه و افزایش انزوای ترکیه در سطح منطقه ای و بینالمللی در نتیجه این سیاست ها میدانند. آنها معتقدند اردوغان نیز مانند شیخ حمد بن خلیفه امیر قطر و محمد مرسی رئیس جمهور مصر یکی دیگر از قربانیان است که با سودای براندازی بشار اسد وارد تحولات سوریه شده، اما این مداخله احتمالاً پیامدهای سختی را در حیات سیاسی وی به همراه خواهد داشت.
در انتخابات پارلمانی ترکیه 20 حزب حضور داشتند که 4 حزب مطرح با عبور از سد در صد آراء موفق به راهیابی به پارلمان شدند، این احزاب عبارتند از:
حزب عدالت و توسعه: این حزب راستگرا و میانه، حزب سیاسی حاکم در ترکیه از سال ۲۰۰۲ تاکنون با پیروزی در 10 انتخابات حاکمیت مطلق کشور را در دست داشته است. عدالت و توسعه در انتخابات ۲۰۱۱ با کسب بیش از ۴۹ درصد آراء ۳۱۱ کرسی از مجموع ۵۵۰ کرسی پارلمان ترکیه را به دست آورد. رهبر فعلی حزب احمد داود اوغلو نخستوزیر ترکیه و رهبر سابق آن رجب طیب اردوغان رئیسجمهور این کشور است.
عدالت و توسعه از هنگام تأسیس، خود را به عنوان یک حزب طرفدار غرب مطرح کرده که از اقتصاد بازار آزاد لیبرالی و عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا حمایت میکند. بدنه اجتماعی این حزب طیف وسیعی از گرایشهای راستگرا شامل اسلامگراها، اصلاحطلبان اسلامگرا، محافظهکاران، ملیگراها، راستهای میانه و طرفداران تجارت را در بر میگیرد.
بر اساس نتایج نهایی و غیر رسمی انتخابات پارلمانی ترکیه حزب عدالت و توسعه گر چه با 258 کرسی از 550 کرسی پارلمانی در صدر قرار گرفت، اما نتوانست به حد نصاب نصف بعلاوه یک دست پیدا کند تا بر اساس آن به تنهایی دولت آینده این کشور را تشکیل داده و رویای بزرگ اردوغان در تغییر نظام پارلمانی به ریاست جمهوری را محقق کند.
احمد داوود اوغلو بلافاصله پس از انتخابات اعلام کرد که ترکیه سیاستهای خود را به ویژه در ابعاد خارجی در پی نتایج انتخابات تغییر نخواهد داد، این سخن که بیشتر شبیه رجز خوانی جهت آماده شدن برای ورود به مذاکرات بود، یک مفهوم تلویحی داشت و آن اینکه دولت ترکیه نیز اذعان دارد که شکست حزب حاکم در انتخابات کنونی در نتیجه سیاست خارجی آن است و اگر انتقاداتی نیز در ابعاد داخلی مطرح است به علت پیامدهای سیاستهای مداخلهجویانه عدالت و توسعه در امور داخلی کشورهای همسایه است.
مخالفان دولت در تبلیغات انتخاباتی، انتقاد از سیاست خارجی ترکیه را به یکی از مهم ترین محور مواضع خود تبدیل کرده بودند، به عنوان مثال کمال قلیچدار رهبر حزب جمهوریخواه خلق در سخنرانیهای انتخاباتی خود وعده بازگشت آوارگان سوریه به کشور خود در صورت پیروزی در انتخابات را داد. این حزب همچنین از مخالفت با سیاستهای کنونی ترکیه در قبال مصر خبر داد. این موضوع تا جایی بود که بسیاری از رسانههای هوادار گروههای اپوزیسیون، انتخابات جاری را آغاز شمارش معکوس برای پایان باتلاق ترکیه در سوریه یا خروج از ویتنامِ آنکارا نامیدند.
حزب جنبش ملی نیز مخالفت شدید خود با سیاستهای خارجی اردوغان و داووداوغلو را اعلام و خواستار توقف مداخله ترکیه در امور داخلی کشورهای خاورمیانه به ویژه سوریه شد، مداخلهای که بنا به دیدگاه سران این حزب تنها در راستای تحقق پروژه آمریکایی خاورمیانه بزرگ است. حزب دمکراتیک خلق ها نیز مخالفت مطلق خود با سیاستهای منطقهای ترکیه به ویژه در قبال کردهای سوریه و عراق را اعلام کرد. این حزب سیاستهای ترکیه برای تلاش جهت رسیدن به سردمداری دولتهای سنی در منطقه یا اسلام موسوم به معتدل را مردود دانست.
آمار نشان می دهد سه حزب دیگر با ائتلاف بین خود قدرت تشکیل دولت را دارند، اما رسیدن آن ها به یک ائتلاف با وجود ریشه دار بودن اختلافات موجود تنها زمانی امکان پذیر است که آنها بخواهند برای کنار زدن رقیب بزرگتر تمامی اختلافات خود را به صورت موقت کنار بگذارند. در صورت فرض بر تحقق این سناریو مشخص است که سیاست خارجی ترکیه در قبال بحران سوریه به کلی دگرگون خواهد شد، چرا که یکی از مواردی که هر سه حزب مخالف دولت بر آن توافق دارند، توقف یا کاهش مداخلات ترکیه در بحران سوریه است.
گفتنی است اولویت حزب عدالت و توسعه برای ائتلاف، با توجه به اختلافات موجود در زمینه سیاست خارجی، به ترتیب با جنبش ملی، دموکراتیک خلقها و جمهوریخواه خلق خواهد بود.
به این ترتیب به نظر میرسد ترکیه بعد از انتخابات ژوئن 2015 وارد دوره ای از بیثباتی سیاسی و اقتصادی شود که احتمالاً چند ماه یا چند سال به طول خواهد انجامید. با توجه به موقعیت شکننده دولت پیشبرد امور در دوران خلأ سیاسی در ترکیه، سیاست های مداخله جویانه آنکارا در سوریه که تا تلاش برای ایجاد منطقه پرواز ممنوعه و حتی الحاق بخشی از خاک سوریه به خود نیز پیش رفته، مختل خواهد شد و دولت سوریه در خلأ کاهش حمایت های مالی، تسلیحاتی، اطلاعاتی و حتی نظامی ترکیه از تروریست های داعش میتواند مناطق شمالی و شمال شرقی را از وجود تروریستها پاکسازی کند.
چه شد که ترکیه حامی داعش، امروز کاسه داغتر از آش شد؟/دست آمریکا و ترکیه باز در یک کاسه شد
شواهد موجود نشان از نزدیکی ترکیه با آمریکا در مساله ی سوریه و در راهبردهای مبارزه با داعش و تغییر رویه ی آنکارا در این زمینه دارد. این امر از این نظر اهمیت دارد که بدانیم یکی از عوامل بنیادین ناکامی سیاست های ترکیه و آمریکا در سوریه و در مبارزه با داعش، اختلاف دیدگاه این 2 کشور در این زمینه است.
سیاست ترکیه در برابر سوریه از 2 عنصر بنیادین تشکیل شده است. نخستین عنصر، براندازی دولت «بشار اسد» است. در این راستا، ترکیه نشان داده است که حاضر است از هر گروهی که در پی براندازی دولت مرکزی سوریه باشد پشتیبانی کند و اهمیتی ندارد آن ها گروه های تروریستی مانند «جبهه النصره» و داعش باشند یا از آن چه آن ها مخالفان میانه رو می نامند تشکیل شده باشند.
عنصر دوم، جلوگیری از هرگونه تشکیل اقلیم کردی در خاک سوریه است. این مساله به ویژه زمانی که داعش به کوبانی حمله کرد مشخص تر شد. ترکیه زمانی اجازه ی ارسال نیروهای کمکی کُرد و تجهیزات برای کمک به کردهای محاصره شده ی کوبانی را داد که تضمین های لازم را از دولت اقلیم خودمختار کردستان دریافت کرد.
در پیش گرفتن چنین سیاستی از سوی ترکیه از دلایل بنیادین پیشروی داعش و ناکامی طرح های مبارزه با این گروه تروریستی به ویژه در سوریه است.
اما اولویت های سیاست آمریکا اندکی با اولویت های سیاست ترکیه در برابر سوریه و داعش متفاوت است. پس از پیشروی های داعش و سیاست های خشونت آمیز این گروه و تهدیداتی که از سوی آن متوجه هم پیمانان آمریکا در منطقه شد، سیاستمداران آمریکایی به این نتیجه رسیدند که هرگونه براندازی در سوریه فضا را برای رشد بیشتر فضای افراط گری فراهم تر می کند. به همین دلیل آن ها به این نتیجه رسیدند که پیش از هرگونه تلاش برای براندازی دولت «بشار اسد»، باید به فکر راهکاری برای مقابله با داعش و دیگر گروه های افراطی باشند.
از سوی دیگر، آمریکا مخالف سیاست های ترکیه در برابر کردها است و شواهد نشان می دهد که آن ها نسبت به ایجاد یک منطقه ی خودمختار کردی در سوریه بی میل نیستند.
رویدادهای اخیر اما به نظر می رسد آمریکا و ترکیه را به نقطه ی وحدت راهبردی نزدیک تر کرده است. از یک سو، دولت ترکیه با چالش ائتلاف با احزاب سیاسی برای تشکیل دولت و افزایش وزن سیاسی کردها و ملی گرایان ترک روبروست و در شرایط کنونی محیط ناامن خارجی خطر گسترش افراط گرایی را در این کشور افزایش داده است؛ به ویژه پس از انفجار شهر «سوروچ»-که به داعش نسبت داده شده است وبه کشته شدن بیش از 120 نفر انجامید-، و حمله ی داعش به ارتش ترکیه. از سوی دیگر، آمریکا خواهان اتخاذ یک راهبرد منسجم در برابر داعش و نوعی گریز از بی ثباتی ها و آشوب های بی پایان خاورمیانه است.
در چنین فضایی، نوعی عقلانیت ابزاری موجب شده است 2 کشور به یک راهبرد مشخص تر و منسجم تر هم در برابر آینده ی سوریه و هم در برابر داعش دست یابند.
اگر این خبر درست باشد که آمریکا به ترکیه اجازه ی ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع را در بخشی از خاک سوریه داده است، می توان این گونه برداشت کرد که ترکیه اجازه ی استفاده ی جنگنده های ائتلاف علیه داعش از پایگاه های هوایی این کشور و به ویژه پایگاه اینجرلیک را داده و به این صورت تعهد عملی خود را برای حضور در این ائتلاف اعلام کرده است و در مقابل، آمریکا دست ترکیه را در ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع باز گذاشته است.
در این زمینه می توان به این نکته نیز اشاره داشت که ایجاد منطقه ی پرواز ممنوع در بخش هایی از خاک سوریه محیط مناسبی را برای ایجاد پایگاه آموزش نظامی مخالفان و ایجاد ساختارهای دولت اپوزیسیون فراهم می کند؛ امری که موجب نزدیک تر شدن دیدگاه آمریکا و ترکیه در مساله ی سوریه خواهد شد.
بنابراین می توان گفت، تحولات اخیر نشان می دهد از این به بعد ما شاهد تغییر راهبرد ترکیه در برابر داعش و افزایش درگیری ها میان ارتش ترکیه و نیروهای داعش خواهیم بود و این به معنای نزدیکی بیشتر ترکیه و آمریکا در مساله سوریه و داعش است.
البته این نکته را نباید از نظر دور داشت که هرگونه اقدام نظامی ترکیه در سوریه برای ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع به مثابه اشغال نظامی به شمار می آید و واکنش کشورهای منطقه را به همراه خواهد داشت.
انتهای پیام/
گزارش از ابراهیم آقابالایی