این تصمیم‌گیری ناگهانی نشان‌دهنده این است که پس از توافق بر سر مسئله هسته‌ای ایران که احتمالا با ورود منابع حاصل از ذخایر گاز ایران به منطقه همراه خواهد شد، رایزنی‌ها و مذاکرات در رابطه با پروژه‌های عظیم انتقال انرژی از طریق پاکستان سرعت پیدا کرده است.

توافق نامه چهاردهم ژوئیه درباره برنامه هسته‌ای ایران میان تهران و قدرتهای بزرگ جهان و همچنین پیامدهای احتمالی لغو تحریمهای اقتصادی که بر ضد تهران اعمال شده است، موجب کاهش برخی تنشها و فراهم شدن شرایط اجرای پروژه های زیربنایی در این منطقه شده است. تماسهای اخیر میان مقامات کابل و هیئتی از گروه طالبان به منظور برگزاری گفتگوهای صلح افغانستان که اسلام آباد شرایط برگزاری آن را تسهیل کرد، نتیجه کاهش این تنش‌ها است.

خبرگزاری رسمی ترکمنستان روز پنجشنبه اعلام کرد شرکت دولتی گاز این کشور موسوم به "ترکمنگاز" کار هماهنگی ساخت، تامین مالی، توزیع اعتبارات و بهره برداری از پروژه خط لوله گازی تاپی را بر عهده خواهد گرفت. یک مسئول رسمی ترکمنستان نیز که نامش فاش نشده است، در گفتگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کرد این تصمیم که در جریان نشستی در عشق آباد میان وزرای ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند اتخاذ شده است، به معنای آن نیست که حضور و مشارکت شرکتهای خارجی در این پروژه بزرگ که ارزش آن بالغ بر ده میلیارد دلار برآورد شده است، منتفی خواهد بود. هدف از احداث این خط لوله انتقال گاز به طول یک هزار و هشتصد کیلومتر و با ظرفیت سالانه سی و سه میلیارد متر مکعب متصل کردن میدانهای گازی ترکمنستان به دو بازار تشنه انرژی پاکستان و هند از طریق مناطق کوهستانی افغانستان است. ایده این طرح به سالهای هزار و نهصد و نود باز می گردد اما از آن زمان پیوسته ثباتی و ناامنی در افغانستان نگرانیها و تردیدهایی جدی درباره اعتبار این طرح ایجاد کرده و اجرای آن را به تعویق انداخته است. پروژه تاپی باید میدانهای گازی ترکمنستان را از طریق برخی مناطق افغانستان که عمدتا تحت کنترل گروه شورشی طالبان است و همچنین استان آشوبزده و ناامن بلوچستان پاکستان، به هند متصل کند. 

بر اساس بیانیه ای که مقامات پاکستان در اسلام آباد منتشر کردند دوشنبه گذشته بایمراد حاج محمدوف فرستاده ویژه رئیس جمهور و معاون نخست وزیر ترکمنستان در اسلام آباد با نواز شریف نخست وزیر پاکستان دیدار و از وی دعوت کرد به مناسبت آغاز به کار پروژه خط لوله تاپی که برای دسامبر امسال پیش بینی شده است، به ترکمنستان سفر کند.

از نزدیک به یک سال پیش گفته می شد شرکت فرانسوی توتال فرانسه از بخت زیادی برای اجرای پروژه تاپی برخوردار است. شرکت "روستک" روسیه نیز برای به دست آوردن امتیاز اجرای این پروژه تلاش می کرد. یک منبع آگاه پاکستانی اعلام کرد ترکمنها پس از تحمل برخی رنجشها و مشکلات در گفتگوهای خود با شرکت فرانسوی توتال و با توجه به توافقی که درباره برنامه هسته ای ایران در اواسط ژوئیه میان تهران و قدرتهای بزرگ حاصل شد، بار دیگر پرونده احداث این خط لوله گازی را به سرعت به دست گرفتند. از نظر این منبع پاکستانی که خواست نامش فاش نشود، مقامات عشق آباد بیم آن دارند که لغو احتمالی تحریمهای اعمال شده بر اقتصاد ایران، موجب شود این کشور خیلی سریع گاز تولیدی خود را به سمت شبه قاره هند سرازیر کند و با منابع موجود در آسیای میانه به رقابت برخیزد.

کار احداث یک خط لوله انتقال گاز دیگر نیز با سر و صدای زیادی در سال دو هزار و سیزده آغاز شد تا ایران را که اولین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد به پاکستان متصل کند. نواز شریف نخست وزیر پاکستان قول داده است که با اجرای این پروژه مشکلات کشورش را در زمینه انرژی مرتفع سازد. نواز شریف که در سال دو هزار و سیزده به عنوان نخست وزیر پاکستان انتخاب شد،‌ در تبلیغات انتخاباتی خود قول داد بحران انرژی که اقتصاد پاکستان و زندگی جمعیت دویست میلیون نفری این کشور را مختل کرده است ، برطرف خواهد کرد.

ایران که طبق برآوردهای صورت گرفته اولین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد. هزینه اجرای قسمتی از این پروژه که در خاک پاکستان احداث خواهد شد بالغ بر هفت و نیم میلیارد دلار برآورد شده است اما مقامات پاکستان برای اجرای سهم خود هیچ کاری انجام نداده و اعلام کرده اند که تحریمهای آمریکا و اروپا مانع از آن می شود که اعتبارات لازم برای کارهای اجرایی این پروژه تامین شود. 

در این میان روسیه نیز در سالهای اخیر خود را به اسلام آباد نزدیک کرده است و تلاش می کند با کارتهایی که در دست دارد، بازی را پیش ببرد. مسکو از پروژه گازی ایران-پاکستان حمایت می کند و یکی از شعبه های شرکت روسی روستک نیز قرار است به موجب توافق نامه اولیه ای که چهارشنبه شب توسط دولت روسیه مورد تائید قرار گرفت، یک خط لوله انتقال گاز میان کراچی و لاهور که از شهرهای بزرگ شرق پاکستان است، احداث کند.

به این ترتیب باید گفت روابط گازی میان روسیه و پاکستان در بدترین حالت قرار دارد. اجرای پروژه عظیم تاپی به این جمهوری سابق شوروی واقع در آسیای میانه این اجازه را خواهد داد که در مسیرهای صادرات گاز خود که از روسیه به سمت چین گرایش پیدا کرده است، باز هم تنوع بیشتری ایجاد کند.