به گزارشگروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان ؛خشکی دریاچه پریشان پدیده امروز و دیروز نیست، از سالها پیش وقتی خشکسالیهای استان فارس شدت گرفت و کشاورزان منطقه بی مهابا با چاه های مجاز و غیر مجاز، شیره جانش را مکیدند روزگار خشکی و زوالش شروع شد.

سال‌هاست آبی در بساط ندارد جز یک برکه کوچک که بازماندگان تالاب در آن زندگی می کنند. در کنار خشکی دریاچه سودجویان هم هرازگاهی نیزارهایش را به آتش می کشیدند یا از باقیمانده آبی که در زیرزمین وجود داشت به پای کشاورزی سنتی منطقه ریختند.

حالا دریاچه هیچ چیز ندارد، نه آب دارد و نه امید به بازگشت حیات، از همان روزهایی که «شنگ»(جانوری گوشتخوار از خانواده راسویان که در تالاب زندگی می کرد) خانه اش را ترک کرد، حیات هم از تالاب رفت.

آخرین چشمه آب دار تالاب هم اخیرا خشک شد تا ضربه آخر را به ناکامی های این چند ساله تالاب زده باشد. حالا پریشان بعد از این همه بحران و مشکل، خودش بسترش را به آتش می کشد، تالاب ظرف یک هفته اخیر در حال خودسوزی است اما بازهم صدای این همه پریشانی گوش کسی را نمی آزارد.

دبیر موسسه ۱۳ فروردین شهرستان کازرون با اظهار نگرانی از خشک شدن چشمه بنگ به عنوان آخرین چشمه آبدار دریاچه پریشان به خبرنگار مهر می گوید: طی چند روز گذشته و بالا رفتن دما در شهرستان کازرون چشمه بنگ به عنوان تنها دریاچه آبدار دریاچه نیز به طور کامل خشک شد، خشک شدن چشمه بنگ باعث به خطر افتادن حیات زیستمندان تالاب شده است. این چشمه تنها چشمه باقی مانده دریاچه پریشان بود که در این مدت با خشک شدن کامل دریاچه تا حدودی آبدار بود و با ایجاد برکه ای در اطراف آن زیستمندان در برکه زندگی می کردند.

علی اکبر کاظمینی سال‌هاست که غم تالاب را می خورد، سال هاست که روحش با پریشانی های تالاب درآمیخته است. او می گوید: خشک شدن چشمه بنگ تاثیر زیادی در به خطر افتادن حیات دریاچه دارد، طی چند روز گذشته این دریاچه دچار آتش سوزی شد و به دلیل فراهم بودن شرایط برای گسترش آتش سوزی امکان مهار آن وجود ندارد، در حال حاضر بستر دریاچه پوشیده از مواد آلی است از این رو مهار آتش با مشکلاتی روبه رو است.

کاظمینی معتقد است که در صورتیکه هر چه سریعتر برای احیای دریاچه گامهایی برداشته نشود به طور حتم باید منتظر وقوع اتفاقات ناگوارتری بود.

خودسوزی پریشان

کاظمینی در خصوص خودسوزی پریشان هم می گوید: گمانه هایی نیز در مورد چرایی این پدیده مطرح شده که ازجمله آن می توان به جریانات آتش فشانی، حرکت آبهای گرم در زیرزمین و رسوبات کف دریاچه ناشی از گیاهان اشاره کرد. فرضیه جدی تر در خصوص خودسوزی دریاچه مربوط به رسوبات و املاح کف دریاچه بوده که به خاطر خشک شدن دریاچه تحت فشار قوی قرار گرفته و به شکل این پدیده بروز کرده اند. براساس این فرضیه این رسوبات در فرایند اول در حال تبدیل شدن به ذغال هستند و در سطح بالاتر تولید گاز متان را به دنبال دارد که این گاز علاوه بر آلودگی به جرقه و کوچکترین گرمایی حساس است و حتی امکان ایجاد فرورفتگی نیز وجود دارد.

وی هم مانند خیلی از کارشناسان معتقد است که چاه های اطراف دریاچه باید پلمب شوند و می گوید: وجود این چاه ها هم غیر مجاز و هم مجاز باعث پایین آمدن سطح سفره آبهای زیرزمینی اطراف پریشان شده از این رو مسئولان ذی ربط باید هر چه سریعتر نسبت به پلمپ این چاه ها اقدام کنند. یکی دیگر از راهکارهای احیای دریاچه پریشان به عنوان مهمترین دریاچه آب شیرین کشور خریداری زمین های اطراف دریاچه است که این امر در کنترل بهره برداری از آبهای زیرزمینی موثر است.

در این رابطه یک کارشناس حوزه محیط زیست نیز با اظهار نگرانی از خشک شدن چشمه بنگ در پریشان به خبرنگار مهر می گوید: خشک شدن این چشمه نشان دهنده عمق فاجعه است زیرا چشمه بنگ یکی از چشمه های دریاچه بود که با وجود خشک شدن تمامی تالاب، طی این مدت آبدار بود.

علمدار علمداری از چشمه بنگ به عنوان یکی از چشمه های تاثیرگذار در حیات تالاب یاد می کند و می افزاید: دریاچه پریشان یکی از دریاچه آبهای شیرین است که در کنوانسیون رامسر ثبت شده و این نشان دهنده شاخص بودن دریاچه است اما این دریاچه طی چند سال گذشته به دلیل خشکسالی و برداشت بی رویه آب خشک شد.

وی هم از وجود چاه های مجاز و غیرمجاز در اطراف پریشان انتقاد می کند و می گوید: در حال حاضر بیش از یک هزار و ۲۰۰ چاه مجاز و غیر مجاز در اطراف این دریاچه وجود دارد که از این تعداد بالغ بر ۲۰۰ چاه غیر مجاز است. طی چند سال گذشته با وجود خشک بودن دریاچه اما مجوز احداث چاه هایی در اطراف پریشان صادر شد و به نظر من باید برای جلوگیری از برداشت آب از چاه های مجاز اطراف پریشان نیز تدابیر ویژه ای اتخاذ و برداشت اب حتی از چاه های مجاز را نیز ممنوع کرد.

وی به تغییر اقلیم منطقه اشاره می کند و می گوید: در گذشته با آبدار بودن این دریاچه وضعیت اقلیم منطقه همیشه مرطوب بود اما طی چند سال گذشته اقلیم منطقه تغییر کرده و گرم و خشک شده است.

علمداری در خصوص خودسوزی دریاچه پریشان هم معتقد است که  وجود مواد آلی و ارگانیک در بستر دریاچه شرایط را برای خودسوزی آن فراهم کرده از این رو مهار آن و جلوگیری از توسعه آتش سوزی با مشکلاتی روبه روست.

این کارشناس محیط زیست هشدار می دهد که شرایط برای ادامه خودسوزی تالاب مهیاست و اینگونه توضیح می دهد که شرایط برای گسترش این پدیده در دریاچه پریشان مهیاست زیرا پوششهای گیاهی این منطقه به طور کامل خشک شده و برای آتش سوزی آمادگی کامل را دارند از این رو خطراتی این منطقه را تهدید می کند.در این گونه پدیده ها معمولا خاک آن سیاه رنگ، ماده آلی آن زیاد است به گونه ای که مانند زغال است البته اگر بر روی این خاک ازمایش شود نتیجه دقیق تری به دست می آید. اگر این پدیده مانند زغال باشد بیشتر در محیطی که سطح سفره های آب بالاست ماده آلی زیاد شده و تبدیل به یک نوع حالت زغال یا کربن شده که در نتیجه در اثر پدیده ای از جمله آتش سوزی و یا رعد و برق آتش می گیرد و با آب هم نمی توان آن را خاموش کرد.

این کارشناس حوزه محیط زیست در خصوص راهکارهای مهار این پدیده هم معتقد است که چند سال قبل در منطقه سلطان آباد سطح سفره آبهای زیرزمینی را بالا آورده تا این پدیده مهار شد و در رابطه با دریاچه پریشان نیز اگر بارندگی داشته باشیم و دریاچه پرآب شود این مشکل حل خواهد شد.

وی در رابطه با راهکار دیگری برای مهار این پدیده هم می گوید: باید در اطراف آن به عمق دو تا دو متر و نیم یک گودالی ایجاد کرد و در آن آب مهار کرد تا این پدیده از زیرزمین سرایت پیدا نکند زیرا سرایت آتش از زیرزمین است و از آنجا آتش هدایت می شود.

مدیر کل محیط زیست استان فارس نیز در خصوص خودسوزی دریاچه پریشان به خبرنگار مهر گفت: خشک شدن تالاب باعث شده که مقادیر قابل توجهی علوفه در بستر تالاب ایجاد شود از این رو ریشه های آن در زیر گل مدفون شده و در اثر خشکی و گرما سریع آتش می گیرد.

حمزه ولوی بیان کرد: در حال حاضر نیز بخشی از این تالاب از زیرزمین دچار آتش سوزی شده و مهار آن به دلیل دور بودن با مشکلاتی روبه روست زیرا اگر خودروی حامل آب وارد بستر شود به دلیل باتلاقی بودن در گل و لای فرو می رود.

وی با اشاره به تشکیل ستاد بحران برای مهار این خودسوزی اظهار داشت: متاسفانه این آتش سوزی در طول روز به صورت دود از داخل زمین بیرون می آید و مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است.

مدیر کل محیط زیست استان فارس با اشاره به خودسوزی زمین در منطقه سلطان آباد گفت: چند سال قبل به دلیل برداشتهای بی رویه و خشکسالی شاهد وقوع این پدیده در منطقه سلطان آباد و بیضا بودیم و این اولین بار نیست.

ولوی تاکید کرد: در این راستا بر اثر گرم شدن هوا و تغییرات بیولوژی این اتفاق افتاده و مهار آن با مشکل روبه روست زیرا این پدیده در زیرزمین رخ داده است.

وی تاکید کرد: البته به دنبال آن هستیم با احداث کانال و انتقال آب از طریق کانال این پدیده را مهار کنیم.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور در خصوص علت آتش سوزی دریاچه پریشان به خبرنگار مهر گفت: بستر دریاچه پریشان از رسوبات دانه ریز در حد سیلت و رس دریاچه ای و مردابی تشكیل شده كه در بخش های نزدیك به دامنه شمالی آن بیشتر رسوبات باتلاقی - مردابی با حجم زیادی از گیاهان علفی آب شیرین است.

طهمورث یوسفی افزود: با توجه به تاریخچه زمین شناسی منطقه و طول عمر زیاد دریاچه، ضخامت زیادی از رسوبات ریز دانه به همراه بقایای زیادی از بقایای گیاهی و جانوری در منطقه تشكیل شده که این بقایای گیاهی و جانوری( مواد آلی)در عمق زیاد لایه هایی از پیت را تشكیل می دهد.

وی ادامه داد: به طور كلی مواد آلی در این رسوبات زیاد بوده و منشاء تولید مواد هیدروكربور(بیو گاز) است از این رو با توجه حجم زیاد رسوبات همراه با آثار علفی و ریشه های ظریف گیاهان و همچنین بقایای جانوری در بخش هایی كه در اعماق زیاد قرارگرفته اند تنها در نشست كلی اراضی موثر هستند.

یوسفی افزود: آن دسته از رسوباتی كه در نزدیك سطح قرار دارند با ایجاد جرقه و یا شعله آتش جزئی ریشه های گیاهان متراکم علفی در منطقه همراه با واكنش هایی كه در سطح رسوبات مردابی در عمق كم ایجاد می شود می تواند پدیده خود سوزی را ایجاد كند.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور بیان کرد: آتش سوزی به علت پایین رفتن سطح آب زیر زمینی بعلت خشکسالی های اخیر و برداشت بی رویه آب و خشک شدن چشمه های موجود که دریاچه را تغذیه میکرده رخ داده است زیرا قسمتی از زمین دچار فرونشست شده و وجود ریشه گیاهان علفی ظریف و وجود احتمالی گاز متان (که در سطح آب های زیر زمینی مردابی ایجاد شده ) و برای شروع آتش سوزی تنها به یک جرقه نیاز دارد که می تواند در اثر اصطکاک ساقه گیاهان و یا شعله آتش باعث شروع آتش سوزی شود.

یوسفی اظهار داشت: با توجه به اینکه اجزای اصلی تشکیل دهنده در نزدیکی سطح زمین، ریشه و برگ گیاهان است حرارت آتش سوزی اولیه برای ادامه سوختن کافی است و به این ترتیب تا اتمام منبع خودسوزی تجمع بسیار زیاد بقایای گیاهان علفی در لایه های سطحی، سوختن ادامه پیدا می کند.

دریاچه پریشان

وی در خصوص راهكارهای لازم برای مهار پدیده خودسوزی گفت: مدیریت صحیح و اصولی منابع آب در منطقه از جمله کاهش فعالیت چاههای مجاز و جلوگیری از فعالیت چاههای غیرمجاز مجاور منطقه،هدایت زهکش های منطقه به سمت این محدوده، برای بالا آمدن سطح آب زیرزمینی و جلوگیری از گسترش بیشتر، تفکیک محدوده مورد نظر به محدوده های کوچکتر با حفر کانالهای عمیق و در صورت امکان تا سطح آب زیرزمینی و در اطراف محدوده جهت جلوگیری از گسترش آتش سوزی و در صورت امکان پمپاژ آب به داخل کانالها و برداشت لایه سطحی خاك، كه مملو از گیاهان خشك و پوسیده است از جمله راهکارها برای مهار این پدیده است.

یوسفی افزود: در این ارتباط برای بالا رفتن سرعت عمل باید ابتدا نوار باریكی در اطراف بخش های سوخته برداشته شود و پس از كامل شدن این مرحله، پهنای نوار باریك خاك برداری شده زیاد شود این مورد ممکن است باعث تاثیرات زیست محیطی شده و یا آسیب های دیگری به منطقه وارد کند از اینر رو باید برداشتها اصولی و محدود و با نظارت انجام شود.

مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور گفت: ایجاد پوشش غیر قابل نفوذ از خاك رس یا خاک مخلوط همراه با متراکم کردن با ضخامت نزدیك به نیم متر، به هم زدن و مخلوط کردن خاک برای از بین بردن محیط مستعد آتش سوزی و نیز از بین بردن درز و شکافهای در سطح و توصیه های ایمنی به اهالی در خصوص عدم روشن کردن آتش در محدوده مستعد آتش سوزی و نیز گزارش سریع آتش سوزیهای جدید از دیگر اقدامات است.

  پریشان امروز نیاز به رسیدگی جدی دارد، هر روز یک بحران را تجربه می کند و هر روز از امیدهای احیاء تالاب کاسته می شود.

صدای سوختن تالاب انگار برای کسی دلخراش نیست.

انتهای پیام/

منبع:مهر