حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ دوربین‌های مخفی کاربردهای متعددی دارد، گاه برای ثبت لحظات مستند و گاه برای ثبت هیجان و عکس‌العمل‌های واقعی در میان مردم قرار می‌گیرند.

اما در این میان دوربین‌های مخفی با مضمون طنز و سرگرمی طرفداران زیادی دارد، به همین دلیل شبکه‌های تلویزیونی این چنین برنامه‌ها را در جدول پخش خود قرار می‌دهند.

«شما در مقابل دوربین مخفی قرار گرفته‌اید». شاید بارها این جمله را از تلویزیون شنیده باشید و یا اینکه خودتان در تله دوربین‌های مخفی قرار گرفته باشید، دوربین‌هایی که در ابتدا هیچ کسی نمی‌داند کجا نصب شده‌اند، اما در پایان برای آن دست تکان می‌دهند و لبخند می‌زنند. دوربین مخفی‌های طنز و سرگرم‌کننده طرفداران زیادی در میان مردم دارد، شاید یکی از دلایل محبوبیت این نوع برنامه‌ها، حضور پررنگ مردم در شرایطی باشد که خودشان هم نمی‌دانند و با نشان دادن واکنش‌هایی واقعی و ثبت آن توسط دوربین مخفی، لحظات جالب و سرگرم‌‌کننده‌ای را خلق می‌کنند.

لبخند‌زدن عکس‌العمل همیشگی کسانی که در مقابل دوربین مخفی قرار می‌گیرند، نیست و گاه شاهد دعوا و عصبانیت و کتک کاری در برخی دوربین مخفی‌های ساخت کشورهای مختلف نیز بوده‌ایم، اما به هر حال سازنده‌های این نوع برنامه‌ها با اینکه می‌دانند ممکن است واکنش برخی افراد در مقابل دوربین مخفی چیزی به غیر از لبخند باشد، باز هم دوربین‌های آشکار خود را در مکان‌هایی مخفی قرار می‌دهند و به ثبت این لحظات واقعی می‌پردازند.

از سال‌ها پیش در کشور ما نیز این گونه برنامه‌ها، موج شادی را به مخاطبان منتقل کرده است و هنوز هم ادامه دارد.

«دیدنی‌ها» یکی از این برنامه‌های پرطرفدار در دهه 60 بود که «جلال مقامی» اجرای آن را برعهده داشت. این برنامه که از شبکه دو سیما پخش می‌شد به دلیل موسیقی جذاب و اجرای «جلال مقامی» طرفداران بسیاری داشت.

بخش اعظم دوربین‌های مخفی که از تلویزیون ما پخش می‌شود، محصول کشورهای دیگر بوده است و گویا جذابیت ساخت این برنامه‌ها از چشمان برنامه‌سازان ایرانی مخفی مانده است، البته برخی از شبکه‌های استانی تلویزیون به سراغ چنین سوژه‌هایی رفته‌اند که تا حدودی هم موفق بوده‌اند.

«امیرحسین قهرایی» از اولین دوربین مخفی‌سازان ایرانی است. وی که در سال 1332 در اصفهان متولد شد، فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی و فیلم‌سازی از انگلستان است.

قهرایی که کارگردانی «علی کوچولو» و «چاق و لاغر» را در کارنامه خود دارد، از سال 1370 کارگردانی برنامه‌های دوربین مخفی را با همکاری «بیژن بیرنگ» و «مسعود رسام» آغاز کرد، «لحظه‌های دیدنی» (شبکه پنج سیما) و «دوربین کنجکاو» (شبکه آموزش سیما) از ساخته‌های او است. «دوربین کنجکاو» در سال 1388 از پربیننده‌ترین دوربین‌های مخفی تلویزیون بود که پس از آن بارها از شبکه آموزش سیما پخش شد.

امیرحسین قهرایی، برنامه‌هایی چون «شوخی با شما» و «شوخی با ستارگان» را در سال‌های اخیر برای شبکه نمایش خانگی کارگردانی کرده است.

همه ما در مقابل دوربین مخفی نگاه‌های اطرافیانمان هستیم که اعمال و رفتار ما را رصد می‌کنند، گاه به نوع رفتار ما لبخند می‌زنند و گاه عصبانی می‌شوند. خودمان نیز حواسمان به اعمال و رفتار دیگران جلب می‌شود و در مقابل رفتار اطرافیان،‌ دوست، آشنا، فامیل و حتی افرادی که آن‌ها را نمی‌شناسیم و فقط در مکان‌های عمومی مثل اتوبوس، مترو و یا سطح شهر آن‌ها را می‌بینیم، واکنش‌های متفاوتی را از خودمان نشان می‌دهیم و این بدان معناست که ما برای دیگران و دیگران نیز برای ما به منزله یک چشم سوم هستند، چشم سوم‌هایی که در نهایت دقت و کنجکاوی به اعمال و رفتار نظر می‌کنند و گاه آن‌ها را مورد قضاوت قرار می‌دهند.

دوربین‌های مخفی نیز همانند همین چشم سوم‌ها در میان مردم قرار می‌گیرند و با ثبت لحظاتی واقعی و به دور از هرگونه بازیگری مردم برنامه‌هایی جذاب و دیدنی را خلق می‌کنند.

شاید یکی از حسن‌های برنامه‌ «دوربین مخفی» این باشد که، رفتار واقعی ما را در برخورد با اتفاق‌های متفاوت و از پیش‌ تعیین شده توسط سازندگان این نوع برنامه‌ها نمایش می‌دهد و به ما می‌آموزد که همواره، چشم سوم‌هایی اعمال و رفتار ما را رصد می‌کنند، چشم سوم‌هایی نه فقط از جنس دوربین مخفی‌های تلویزیون بلکه از جنس نگاه‌های اطرافیانمان.

نکته قابل تأمل در مورد دوربین مخفی‌های طنز و سرگرم‌کننده این است که، برخی افراد تمایلی به قرار گرفتن در مقابل دوربین مخفی را ندارند و از اینکه به اصطلاح دست‌ انداخته شوند خوششان نمی‌آید، به نظر می‌رسد نبود فرهنگ درست برخورد با این موضوع یکی از دلایل کمتر ساخته شدن این نوع برنامه‌ها به دست دوربین مخفی‌سازان ایرانی باشد، اما بد نیست بدانیم که برنامه‌های دوربین مخفی می‌توانند معلم خوبی برای اعمال و رفتار ما باشند و مسائل اخلاقی متعدد را به ما بیاموزند.

ما می‌توانیم صبوربودن، لبخندزدن در مقابل برخی شوخی‌های اطرافیان و سعه‌صدر را با دوربین‌های مخفی تمرین کنیم و معنای واقعی جمله «با هم بخندیم، نه به هم» را بیاموزیم.

شاید با نگاه کردن به این جنبه‌های مثبت برنامه دوربین مخفی بتوان، نوع برخورد صحیح با این نوع برنامه‌ها را در جامعه فرهنگ‌سازی کرد و اگر تلاش برای ساخت دوربین‌های مخفی در میان سازندگان ایرانی بیشتر شود، به زودی شاهد ایجاد این نوع فرهنگ درست و دوربین مخفی‌های بسیاری با برچسب‌ ساخت ایران خواهیم بود.

یادداشت از: ساناز احسانی‌سرشت

انتهای پیام/