به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان بهمناسبت شهادت شیخ باقر النمر بسته کتاب شناخت فرقۀ ضالۀ وهابیت، مربوط به مجمع ناشران انقلاب اسلامی منتشر شد.
* شناخت فرقه ضاله وهابیت
پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله: «آنان قرآن را خوب تلاوت میکنند؛ اما آیههایش از حنجرشان هم رد نمیشود! از دین خارج میشوند، آنچنان که تیر از کمان خارج میگردد و دیگر به طرف دین باز نمیگردند؛ همانگونه که تیر دیگر به کمان برنمی گردد. اینان هیچ بهرهای از قرآن نمیبرند». سخن از مردمانی است که کمتر از سه قرن پیش، ناگاه در میان مسلمانان ظاهر شدند و کتاب خدا را بر سردست گرفتند و دم از توحید زدند و با جنایتها و تأویل آیات قرآنی، مسیر اسلام را به انحراف کشیدند. این بسته مطالعاتی، حاصل دستچینی از بهترین کتابهایی است که درباره تاریخچه و عقاید فرقه «وهابیت» سخن گفته و به معرفی شخصیتهای معروف و جریانهای فکری آن پرداخته است. نکته قابل توجه اینکه در بین آثار عربی، کتابهای خوب و مفید بسیاری قابلیت دارند که در چنین بسته ای به کار آیند؛ اما به اقتضای حال مخاطبان، این کتابها از بین دهها کتب فارسی موجود، از بهترینها گلچین و ارائه شده است. آنچه در این مجموعه قابل ذکر است، سطح بندی کتب به فراخور سطح معلومات و آمادگی مخاطبان است که در دو سطح مبتدی و پیشرفته میتوان از این بسته پیشنهادی استفاده کرد.
* نظری بر تاریخ وهابیت
وهابیت فرقهای است که با گذشت حدود سه قرن از پیدایش آن، بسیاری از ممالک اسلامی و بهخصوص مرکز پیدایش اسلام، سرزمین حجاز را تحت تأثیر خود قرار داده است. کتاب پیشرو، تاریخ وهابیت را به شیوهای خاص مرور میکند. عقاید وهابیت و بحث کلامی آن به صورت مختصر و گذرا است و نویسنده درصدد است تا با زبانی ساده اما عالمانه، تاریخچه وهابیت را در سه مرحله تبیین کند و در اختیار محققان قرار دهد.
چارچوب اصلی کتاب را این موضوعات تشکیل میدهد: معرفی کلی از وهابیت شامل معرفی افراد تأثیرگذار در تأسیس این فرقه، خاستگاه رشد و نمو وهابیت، تاریخچه وهابیت در سه مرحله، از اندیشهها و تفکرات وهابیت تا ابتدای زمامداری عبدالعزیز و از اوایل قرن بیستم، مقارن زمامداری عبدالعزیز، تا زمان کنونی. در پایان، تشکیلات و نفوذ وهابیت در کشوهای مختلف و برخی اعتقادات وهابیون بررسی شده است. سعی نگارنده، معرفی کامل و دورنمایی واضح از وهابیت است.
* تاریخ وهابیان
وهابیت در قرون اخیر، سعی در ترویج افکار منحرف خود کرده است و در سالهای اخیر با تزریق منابع مالی و حمایت معنوی آلسعود توانسته تا حدودی در برخی مناطق نفوذ پیدا کند. این فرقه گمراه، دارای سوابقی تاریک و پر از جنایات است که اطلاع از این جنایات، میتواند پرده از چهره ظاهراً اسلامی این فرقه بردارد. کتاب پیشرو نوشته چهره سرشناس اهل سنت «سرتیپ ایوب صبری» است. نویسنده سعی کرده است تا قدمبهقدم چهره وحشیانه وهابیت را از زمان پیدایش به تصویر بکشد و آمار وحشتناک این اعمال غیرانسانی را به خوبی نشان دهد. نگارنده کار وهابیت را مشابه کار قرامطه دانسته و بخشی از کتاب را به موضوع قرامطه اختصاص داده است. استیلای وهابیان بدکردار بر مدینه پیامبر صلیاللهعلیهوآله، استیلای وهابیان بر بلده طیبه پروردگار و فرمان رهاسازی حرمین شریفین، برخی سرفصلهای این کتاب است.
* فرقهای برای تفرقه
وهابیت، فرقهای گمراه است که با حمایت دولتهای استعماری تاکنون دوام پیدا کرده است. این فرقه، بیشک عاملی مهم برای ایجاد تفرقه میان مسلمین است. کتاب پیشرو توسط نویسندهای برجسته در حوزه نقد وهابیت تدوین شده است و پیش از پرداختن به عقاید وهابیان به تاریخچه مؤسسان و مروجان آن، یعنی ابنتیمیه و محمدبنوهاب و نقش آنان در ایجاد اختلاف و درگیری بین امت واحد اسلامی و ازهمپاشیدن صفوف مسلمین پرداخته است. بیان نگاههای منفی علمای مشهور اهل سنت نسبت به ابنتیمیه، محمدبنعبدالوهاب و ابنقیم و جمعآوری آن در چند صفحه، راه را برای پذیرش این نکته که این فرقه، فرقهای گمراه است را آسانتر کرده است. هدف نگارنده از این کتاب، آشناکردن خوانندگان با خطر واقعی وهابیت برای اسلام و مسلمین است. استفاده از منابع متعدد و دستهاول اهل سنت و تتبع خوب نگارنده از ویژگیهای خوب این کتاب است.
* تبارشناسی سلفیگری و وهابیت جلد 1
کتاب «سلفیگری و وهابیت» در سه جلد توسط نویسنده متخصص در مباحث اهل سنت و فرقه وهابی نگاشته شده است. نگارنده در این مجلد (جلد 1) به تبارشناسی یا تاریخ وهابیت(سلفیگری) پرداخته است و با قلمی روان اما علمی با استناد به منابع متعدد و معتبر، تاریخ این فرقه را کندوکاو کرده است. این کتاب برای افرادی قابل استفاده است که آشنایی اجمالی با مباحث کلی وهابیت داشته باشند. سیر منطقی مباحث و جامعیت آن از ویژگیهای بارز این تحقیق است. در نگاه نگارنده، وهابیت چیزی غیر از اهل سنت است و رابطه وهابیت با سلفیگری، رابطه عموم و خصوص مطلق است. این پژوهش، جهان اسلام را در یکسو و وهابیت را در سوی دیگر فرض کرده است؛ ازاینرو برای اهل سنت نیز قابل استفاده خواهد بود. مطالعه این کتاب ارزشمند که چندین چاپ متعدد دارد را به شما توصیه میکنیم.
* تقاریر نجد
کتاب پیشرو از مستندات تاریخی و اطلاعات تازه بهره گرفته و دربرگیرنده اطلاعات تازه و مستنداتی از بایگانی نخستوزیری جمهوری ترکیه در سالهای مقارن با دعوت پیشوای وهابیان نجد، شیخ محمدبنعبدالوهاب و همچنین بازخوانی و ترجمه دقیق متن کامل یکصد سند مهم تاریخی در فاصله سالهای 1200 ـ 1237هجری قمری و نیز سال شماری از تحولات این بازه زمانی است. این نوشتار با هدف آغاز مطالعات جدیتر در زمینه تاریخ شکلگیری مذهب وهابیت، بدون در نظر گرفتن مباحث فقهی و کلامی آن صورت گرفته که در نوع خود، کاری بدیع و نوآورانه است. این پژوهش کوشیده است مبنای کار خود را بر جمعآوری اسنادی قرار دهد که در آرشیوهای دولتی و وزیر دولت عثمانی و گزارشهای پادشاهان نجد، شام، مصر، عراق و حجاز در سالهای 1200 تا 1237 ه.ق بوده است. گزارشهای این کتاب، مجموعهای از اطلاعات نویافته تاریخی است که حوادث مهم آن سالها را روشنی تازهای میبخشد.
* آیین وهابیت
آیتالله جعفر سبحانی از چهرهای برجسته در نقد وهابیت است. ایشان در این کتاب با تکیه بر نص صریح قرآن و روایات نقل شده از پیامبر گرامی اسلام به شبهات مطرح شده از سوی وهابیها پاسخ داده است و صحت ادعای آنان را باطل کرده است. نویسنده در ابتدا به بررسی تاریخچه و چگونگی شکلگیری این فرقه میپردازد و سپس در طی بیست فصل، مهمترین عقاید وهابیان را نقد میکند.
از ویژگیهای بسیار مهم این کتاب، ارائه پاسخهای جامع و کامل و پرهیز از هرگونه جانبداری و تعصب است؛ بهطوریکه در اثبات هیچ ادعایی، به منابع روایی شیعه بسنده نکرده و تمامی استدلالها براساس کتب مورد قبول اهل تسنن است. مباحث کتاب از این دست هستند: زیارت قبور ائمه و اولیای خدا، توسل، تبرک و استشفا، بزرگداشت موالید و وفیات اولیای خدا، مسئله شفاعت، اعتقاد به سلطه غیبی و بررسی مسئله نذر و قسم.
* در ساحل حقیقت
کتاب پیشرو پاسخ به بخشی از شبهههایی است که وهابیت مطرح کرده است و غالباً شبهاتی است که در مکه و مدینه برای ایجاد تشویش در اعتقادات محکم شیعه وارد میکند. شبهات و سؤالاتی درباره ازدواج امام حسین علیهالسلام با دختر پادشاه ایران و علاقه خلیفه دوم به خاندان پیامبر، شرکنبودن توسل به امامان مدفون در بقیع، آگاهی مردگان از احوال زندگان، انتساب قبر فاطمه بنت اسد به فاطمه زهرا علیهاالسلام و شرکنبودن ذکر «یا علی» و... . نگارنده در ادامه به اثبات صحت برخی از اعتقادات شیعه درباره وجود حضرت مهدی علیهالسلام، دلایل عصمت اهل بیت، مسیر خلافت اسلامی، طلب شفاعت از غیر خدا و... میپردازد.
واقعه غدیر خم و حدیث غدیر، بررسی ازدواج عمر با امکلثوم، مسئله ساختن بارگاه روی قبور، توسل به اولیای خدا، اعتبار نهجالبلاغه، فدک و حق حاکمیت اسلامی، ایمان ابوطالب و سجده بر خاک، از دیگر موضوعات مطرحشده در این کتاب است.
* مبانی اعتقادی وهابیان
استاد علیاصغر رضوانی از نویسندگان و پژوهشگران پرکار و پرتألیف در حوزه نقد وهابیت است. قلمی روان و عالمانه دارد و در نقد و بررسی مباحث بر منابع اهل سنت تکیه دارد. نوشتار پیشرو در راستای تبیین صحیح اعتقادات وهابیان در مباحث اختلافی میان آنها با دیگر فرقههای اسلامی به خصوص مذهب تشیع است. آگاهی از مبانی اعتقادی وهابیت، در فهم ریشههای رفتاری آنها در برابر تشیع و دیگر فرقههای اسلامی کمک بسیاری خواهد کرد. بعضی از عناوین کتاب عبارتاند از: میزان در توحید و شرک (فتاوای وهابیان در مصادیق شرک، مراحل توحید، ارکان عبادت، شرک و اقسام آن)، ایمان و کفر (ایمان و کفر در لغت و اصطلاح، فرق بین اسلام و ایمان)، حیات برزخی (فتاوای وهابیان، وجود ارتباط بین حیات برزخی و حیات مادی، بررسی اشکالات وهابیان) و بدعت و مصادیق آن.
* وهابیت بر سر دوراهی
کتاب «وهابیت بر سر دو راهی» به قلم آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی نگارش یافته است و به نشانههای زوال و نابودی فرقه منحرف و ضاله وهابیت پرداخته است. داشتن قلم روان و پرداختن به مباحث مهم و پرهیز از مسائل متفرقه از جمله ویژگی های بارز این اثر است. نگارنده در این کتاب درصدد بیان و توضیح اصول وهابیت است و در شش موضوع مهم به بحث و بررسی پرداخته است. این اصول عبارتاند از:خشونت فوقالعاده، تحمیل عقیده، تعصب شدید و افراطى، عدم آشنایى با ارزشهاى فرهنگى، جمود و مخالفت با هر پدیده نوین، ضعف منطق و برداشت نادرست از شش واژه قرآنى.
این شش موضوع بهطور کامل و عالمانه بررسی شده و به روشنی ارزیابی شدهاند. مطالعه این کتاب، تصویر روشنی از وهابیت را برای محققان ارائه کرده است.
* نقد وهابیت از برون
از ابتدای ظهور وهابیت در سرزمین حجاز، عالمان اسلامی به مقابله با این فرقه و مؤسس آن پرداخته و به نقد تفکرات محمدبنعبدالوهاب روی آوردند و کتابهای متعددی در رد وی نوشتهاند. نامههایی برای او فرستادند تا وی را از اندیشه تکفیر مسلمین باز دارند. کتاب «نقد وهابیت از برون» براساس دیدگاه اندیشمندان اهل سنت است. نگارنده با آوردن عباراتی، به ذکر برخی از آثار عالمان اهل سنت در زمینه وهابیت میپردازد که با افکار محمدبنعبدالوهاب به مقابله پرداختهاند. عبداللهبنعیسی (مشهور به مویس)، محمدبنعبداللهبنفیروز، علویبناحمدبنحسنحداد و... از جمله این علما هستند. نگارنده ضمن معرفی هر یک از این علما و جایگاه علمی آنها، برخی از عبارات آثار ایشان را آورده که در رد وهابیت نگاشته شده است. تسلط قابل توجه بر منابع اهل سنت و داشتن آثار متعدد در زمینه نقد وهابیت، قلم روان و عالمانه از ویژگیهای نگارنده این اثر است.
* وهابیان را بهتر بشناسیم
کتاب پیشرو، ضمن اشاره به دیدگاههای مخالف وهابیان با عقاید شیعه و اهل سنت، راهکارهایی برای مقابله با آنها ارائه کرده است. سرآغاز کتاب با ذکر تاریخ پیدایش وهابیان و حرکات اعتقادی و نظامی آنان شروع شده و با جریانهای مخالف و آرای موافقان آنها پایان مییابد. سلسله بحثهای تاریخی، پیدایش افکار وهابیان (مؤسس، مروج، مجدد افکار)، خشونتها و پیشگویی پیامبر(ص) از ظهور وهابیان و فتوای علمای اسلام برای مقابله با آنها در این اثر بیان شده است.
نگارنده در بخشی دیگر، مبانی اعتقادی وهابیت، همچون میزان در توحید و شرک، ایمان و کفر را ارزیابی کرده است و در بخشی از کتاب، فتوای وهابیان درباره سنت و بدعت، توسل، تبرک، شفاعت، استغاثه به ارواح اولیا، قسم، نذر و ذبح برای غیر خدا، زیارت قبور، بنای بر قبور و... نقد و بررسی کرده و توضیح درست آن براساس آیات قرآن را آورده است.
* وهابیت؛ مبانی فکری و کارنامه عملی
در نوشتار پیشرو آثار جنایات وهابیت در حمله به اهل تسنن و تشیع و اشتباهات فاحش وهابیت گرد آمده است. پایهگذار این مکتب انحرافی، در قرن هشتم ابتیمیه است که پس از خاموشی موج اندیشههای او، بار دیگر در قرن دوازدهم فردی به نام محمدبنعبدالوهاب احیاگر اندیشههای مرده و متروک او شد. تفکرات وهابیت در سه محور اصلی دعوت به تجسیم، کاستن از مقامات انبیا و اولیای الهی و تکفیر مسلمین چارچوب اصلی کتاب را تشکیل داده است. نگارنده این تفکرات را در تعارض با تفکر عموم مسلمانان، آیات و روایات ارزیابی کرده و به خوبی هر یک از این تفکرات را توضیح داده و با تکیه بر ادله مورد قبول مخالفان، به اثبات ابطال دعاوی رهبران وهابیت پرداخته است. این نوشتار را میتوان تحلیل مکتب وهابیت دانست که نویسنده، آن را با قلمی روان و قابل فهم برای عموم بیان کرده است.
* فتنه وهابیت
غیر از علمای شیعه، بسیاری از عالمان اهل سنت نیز به انتقاد از فرقه وهابیت پرداختهاند. ازجمله این علما میتوان به احمدبنزینبناحمد دحلان مکی اشاره کرد. وی از مفتیان سادات شافعی در مکه معظمه بوده است. نویسنده با هدف نقادی از این فرقه، به بیان چگونگی پیدایش وهابیت و برخی عقاید و اندیشههای جنجالبرانگیز آنان پرداخته و در ادامه به اعتقادات وهابیت و مسئله شرکبودن زیارت قبر پیامبر، اولیا، صالحان، توسلکردن به آنان و... پرداخته است و اعتقادات آنها را نقادی عالمانه کرده است. شرح حال مؤلف و سخنی از مترجم را میتوانید در ابتدای کتاب مطالعه کنید. در نگاه مؤلف، وهابیت یک فتنه و از مصیبتهای بزرگی است که اهل اسلام بدان گرفتار شده است؛ زیرا پیروان این فرقه، خونهای بسیاری ریختند و اموال بسیاری را به یغما بردند و بدعتهای زیادی را در دین وارد کردهاند.
* بررسی فتوای تکفیر در نگاه مذاهب اسلامی
تکفیر در روایات شیعه و اهل سنت، مسئلهای بسیار خطرناک معرفی شده و با توجه به روش و معیار قرآن و سنت درباره کفر و اسلام، افرادی فتوا به کفر عدهای دادهاند. نگارنده برای روشنشدن حقیقت تکفیر، با نگاهی به قرآن و روایات و گفتار بزرگان مذاهب اسلامی، به بررسی فتوای تکفیر در اسلام و سایر مذاهب پرداخته است. این کتاب شامل مقدمه و موضوعاتی به شرح ذیل است: معیار اسلام و کفر در قرآن کریم، موجبات کفر در قرآن کریم، معیار اسلام و کفر در سنت، معیار کفر و کافر از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت، دیدگاه اهل سنت، مبنای فتوای برخی از مفتیان وهابی، غلو درباره اهل بیت(ع)، تحریف قرآن، سبّ و لعن، تقیه و نفاق، بیانیه هیئت کِبار علما در محکومیت تکفیر. نویسنده پس از بررسی، این نکته را یادآور میشود که شایسته است در متون و مبانی مذهبی هر فرقهای مطالعه و تحقیق شود و بدون تحقیق نسبت ناروایی به شیعیان ندهند.
* شاخ شیطان
کتاب پیشرو، از جمله کتابهای مفید در حوزه معرفی و نقد وهابیت است. نویسنده این کتاب از نویسندگان خوش قلم و خوش ذوقی است که با قلم توانای خود توانسته به خوبی چهره وهابیت را ترسیم کند.
این پژوهش در چند فصل، ابتدا به اهمیت نیاز اسلام به وحدت تأکید کرده و فرقه وهابیت را عاملی برای اختلاف دانسته است. همچنین به برخی از این فعالیتهای تفرقهانگیز آنها اشاره کرده و گزارشی از جنایات آنها علیه شیعیان و اماکن متبرکه ارائه داده است.
بخشی از این نوشتار به مباحث کلامی در حوزه اعتقادات اختصاص دارد. عبادت و پرستش، زیارت اهل قبور، توسل و استغاثه و شفاعت و صفات الهی از جمله مباحث کلامی مورد توجه و چالش برانگیزی است که به خوبی تبیین شده است. نویسنده در پایان نیز نمونههایی از فتاوای وهابیان را بیان کرده است که در آن، اثری از خردورزی و منطق و عقلانیت نیست.
* وهابیت از منظر عقل و شرع
اثر پیشرو اثری نسبتاً جامع در حوزه شناخت و نقد وهابیت است. نگارنده این اثر ارزشمند، خود از مناظرهکنندگان و نویسندگان متخصص در حوزه نقد وهابیت است.
در این کتاب میتوانید به ظهور و پیدایش وهابیت از نگاه تاریخی و همچنین به اعتقادات و تفکرات کلامی آنها اطلاع پیدا کنید. نگارنده در بخشی از کتاب با جمعآوری آرای برخی از مراجع تقلید درباره فرقه وهابیت، به اهمیت پژوهش و پاسخگویی در زمینه نقد وهابیت تأکید کرده است.
ریشههاى وهابیت در قرون اولیه اسلامی، جنایات وهابیت در طول تاریخ، وهابیت و خداشناسى، وهابیت و تکفیر مسلمانان، حرمت توسل به پیامبران و اولیا ازجمله سرفصلهای مهم این نوشتار است. در نگاه نگارنده، وهابیت، فرقهای ساختگی و دور از عقلانیت است که همواره با حق عناد دارد. دشمنی فراوان این فرقه با شیعیان نیز به دلیل پیروی مذهب شیعه از اهل بیت (ع) است.
* تبارشناسی سلفیگری و وهابیت جلد 2 (مبانی اعتقادی)
کتاب «سلفیگری و وهابیت» در سه مجلد توسط نویسنده متخصص در مباحث اهل سنت و فرقه وهابی است. نگارنده در جلد دوم، به مبانی اعتقادی وهابیت پرداخته و با قلمی روان و علمی، با استناد به منابع متعدد و معتبر، عقاید این فرقه را کندوکاو کرده است. بررسی مبانی اعتقادی وهابیت، آن را با چالشی جدی روبهرو خواهد کرد. عمدهترین موضوعات مطرحشده در این پژوهش، توحید و شرک، سنت و بدعت، ایمان و کفر و حیات برزخی است. سیر منطقی مباحث و جامعیت آن از ویژگیهای بارز این تحقیق است. این تحقیق تضادهای اعتقادی وهابیت را با سایر مسلمانان مشخص کرده است. مطالعه این کتاب ارزشمند که چندین چاپ متعدد داشته را به شما توصیه میکنیم.
* شناخت وهابیت
اثر پیشرو از جمله مجموعههای کامل در حوزه شناخت وهابیت به شمار میآید. نگارنده خود یکی از پرکارترین افراد در مباحث اهل سنت به ویژه وهابیت است. وی توانسته در مجموعه پیشرو علاوه بر مباحث تاریخی به نقد و بررسی آرا و اندیشههای وهابیت بپردازد و با تکیه بر منابع روایی و تاریخی متعدد و معتبر نزد این فرقه، مجموعهای ارزشمند را به وجود آورد.
این اثر در سه بخش و فصول مختلفی به وجود آمده است:«پیشینه و کنون» در برگیرنده پیشینههای فکری و رفتاری وهابیت در قرون نخستین اسلامی، «افراطها و تفریطها» دربرگیرنده مباحث مخالفت با سنت پیامبر (ص) دشمنی با پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت(ع)، تکفیر مسلمین، ترور و خشونت و «باورها» در برگیرنده مباحث کلامی از قبیل تشبیه و تجسیم، توسل و... است. روانبودن قلم و عالمانهبودن نقد و بررسی مطالب از دیگر ویژگیهای این کتاب است.
* پیامبر وهابیت
این کتاب یکی از بهترین کتابها در راستای تبیین انحرافات بنیادین اعتقادی و رفتاری وهابیان در تضاد با تعالیم ناب اسلامی است. ضمن اینکه واکاوی ارزشمندی از ریشه و منشأ اهانتها به ساحت مقدس رسولالله(ص) نیز ارائه کرده است. فرقه ضاله وهابیت، تقدیس و تکریم و توسل عموم مسلمانان را به وجود نازنین پیامبر اکرم(ص) نشانه کفر و شرک میداند. این کتاب، ضمن ارائه فتاوای اهانتآمیز مفتیان اعظم عربستان و علمای وهابی به پیامبر اعظم صلواتاللهعلیهوآله، روایات اهانت باری که منشأ صدور این احکام شده را همراه با پاسخ آن نیز ارائه کرده است. در این راه تنها به اصلی ترین منابع اهل سنت، یعنی صحیحین (صحیح مسلم و صحیح بخاری که دو کتاب مورد استناد اهل سنت بعد از قرآن است) اکتفا کرده است. مطالعه این اثر به درخواست خود مؤلف به اساتید حوزه و دانشگاه و طلاب و دانشجویان توصیه میشود.
* آرای وهابیت در ترازوی نقد قرآن و سنت
این کتاب با هدف روشنشدن نقاط تضاد و مخالفت اندیشههای انحرافی وهابیت با قرآن و سنت تدوین شده است.
نویسنده در این نوشتار به بحث و بررسی دیدگاه وهابیت و تعارضات برداشتهای آنان با استناد به مدارک و منابع معتبر اسلامی پرداخته که در سه بخش، موارد مخالفت وهابیان با قرآن و سنت و آثار و پیامدهای تفکر وهابیت تکوین یافته است.
بسیاری از مباحثی که غالباً مورد اختلاف وهابیت با دیگر مذاهب است، در این کتاب جمعآوری شده است. نگارنده با ورود به مسئله حجیت قرآن نزد مسلمانان و بررسی مباحث متشابهات قرآنی و نقطه اختلافی وهابیت با سایر مسلمانان و حجیت عقل و تعریف ایمان و کفر به صورت ریشهای، به سستبودن اصول اعتقادی آنان پرداخته است. بقای روح در عالم برزخ از دیدگاه قرآن و سنت و نظر وهابیان، بزرگداشت نام و یاد اولیا و انبیا و مسئله تکفیر مسلمانان از دیگر مباحث این کتاب است.
* سلفی گری و پاسخ به شبهات
سلفیگری یا همان وهابیت امروزی، سالهای اخیر ضربات مهلکی به پیکره اسلام وارد ساخته است. شناخت این فرقه گمراه که نگاههای سطحی آن به قرآن و سنت باعث ایجاد تفکرات غلط شده، راهکاری مناسب برای مقابله با این فرقه است. کتاب پیشرو با هدف معرفی سلفیه، توسط نویسندهای مشهور در حوزه نقد وهابیت تدوین یافته است. تاریخ سلفىگرى و شرح حال مؤسس آن (ابن تیمیه) و پرده برداشتن از خصلت دشمنی وی با اهل بیت، تفکرات و اصول اعتقادی وهابیت از رؤیت و تجسیم گرفته تا مباحث صفات الهی و سپس بررسی میزان واقعی در توحید و شرک، ایمان و کفر، حیات برزخى، سنت و بدعت، فتاوا و آراى وهابیان درباره مسائلی همچون: توسل، تبرک، شفاعت، بناى مسجد و روشنکردن چراغ بر قبور اولیا و... از جمله مباحث خوب این کتاب به شمار میآید.
* توحید و شرک
پژوهش پیشرو رویکردی نقدگونه بر یکی از کتابهای بسیار مهم وهابیت به نام «اصول مذهب الشیعه الاثنی عشریه» نوشته دکتر قفاری است که مهمترین تحقیق در دانشگاههای عربستان بهشمار آمده است. این اثر، توسط یکی از محققان و مدرسان حوزه علمیه به زیبایی تمام به نقد کشیده شده است. نگارنده به بیان شرح حالی از دکتر قفاری و آثار وی پرداخته و با چینش منطقی مباحث خود، نقدی جانانه بر افترائات و مطالب یادشده در کتاب اصول مذهب الشیعه وارد کرده است. به نظر نگارنده، دکتر قفاری هرگز اصول و روش تحقیق را در نقل کلمات شیعه رعایت نکرده و به روایات شاذ، استناد جسته است. بررسی میزان اعتبار کتب حدیثی شیعه و سنی، بحث در توحید و شرک، مسئله توسل، زیارت و... پاسخ به شبهات اعتقادی منعکسشده از سوی نویسنده کتاب اصول الشیعه از دیگر مباحث خوب این اثر است. نویسنده تسلط فوقالعادهای بر مباحث ارائه شده دارد.
* کالبدشکافی عقاید وهابیت
بزرگترین ندای الهی، ندای توحید و اقرار به وحدانیت پروردگار است؛ اما امروزه وهابیت با دستآویز قراردادن این ندای الهی، به تکفیر سایر فرق اسلامی پرداخته است. وهابیون اندکاند؛ اما با کمکگرفتن از منابع مالی حاصل از نفت توانستهاند در میان برخی کشورها نفوذ کرده و با صدور حکم کفر مسلمانان به ویژه شیعیان، دست به جنایات مختلفی بزنند.
این گروه با اشکالات اساسی در عقیده مواجهاند و سعی در القای عقاید باطل خود دارند. اطلاع از اساسیترین اعتقادات و آگاهی از اشکالات متعدد آن، میتواند راهی برای جلوگیری از نفوذ این فرقه خطرناک در میان سایر فرقهها باشد. نگارنده در این اثر ارزنده، با قلمی روان و با استناد به منابع متعدد و مختلف توانسته عقاید باطل وهابیت را به خوبی ترسیم کند. مطالعه این نوشتار، شما را با عقایدی آشنا میسازد که زمینهساز صدور حکم کفر مسلمانان شده است.
* وهابیت و بازنگری از درون
تفکرات ابنتیمیه، مؤسس عقاید وهابیت و پیروان آن ازجمله محمدبنعبدالوهاب با عکسالعمل و مخالفتهای شدیدی از سوی دیگر علما مواجه شد. کتاب پیشرو توسط نگارندهای تدوین یافته که خود از میان وهابیت برخاسته است. این کتاب با رویکردی انتقادی به نقد اعتقادات این گروه پرداخته و با استنادهای تاریخی و قرآنی و روایی اشتباهات اعتقادی این گروه را تصویر کرده است. این نوشتار در سه باب تکوین یافته است. بیان بطلان معیارهای تکفیر و گمراهی ازجمله مسئله بدعت، توسل، مباحث نبوی که به خصائص و حقیقت انسانی پیامبر پرداخته، مفهوم تبرک به پیامبر و مباحث گوناگون دیگر ازجمله زندگی برزخی و مشروعیت زیارت پیامبر و مسائل مرتبط با آن، مباحث برجسته این کتاب است. قلم روان، علمی و مستند از ویژگیهای خوب این نوشتار است و مطالب مفیدی را ارائه کرده است.
* مرزهای توحید و شرک در قرآن
مبحث توحید از مباحث اصولی دین اسلام است و نیز ازجمله مطالب قابل فهم برای عموم مردم؛ اما این موضوع مهم و قابل فهم، از سوی وهابیت مورد شبهه قرار گرفته و بسیاری از مباحث مهم آن، جای خود را به شرک داده و برادری میان مسلمانان را به دشمنی مبدل ساخته است.
ازآنجاکه مهمترین مسئله مورد اختلاف میان مسلمانان و وهابیت، مسئله توحید و شرک است، سعی نگارنده در این کتاب بر آن است تا مرز میان توحید و شرک و معیارهای آن را به خوبی مشخص کند. مباحث این نوشتار از این جملهاند: منشأ شرک، اعتقاد به تعدد خالق، فرق خضوع و عبادت، معانی رب و اله و رسیدن به معنای حقیقی عبادت، تحلیل اعمال مسلمانان در مواردی همچون توسل و طلب شفاعت، تبیین درست امور خارقالعاده و معجزه، رفع تعارض ظاهری استعانت از غیر خداوند با مسئله توحید. نگارنده این کتاب از برجستهترین نویسندگان حوزه نقد وهابیت است.
* تقابل وهابیت با مذاهب خمسه
کتاب پیشرو با هدف بیان مسئله بیگانهدانستن فرقه وهابیت از دیدگاه دیگر مذاهب اسلامی تدوین شده است. نگارنده در پی رسیدن به این هدف، به بیان برخی اعتقادات مشترک شیعه و مذاهب چهارگانه اهل سنت پرداخته و در ضمن آن، تضاد عقاید شیعه و اهل سنت را با فرقه وهابیت به خوبی تبیین کرده است. در نگاه نگارنده، مسئله تکفیر مسلمانان و مشرک دانستن زائران قبور اهل بیت علیهمالسلام و دستور تخریب قبور آنان، همه مبتنی بر اندیشههای غلط شخصیتهای مهم وهابیت یعنی محمدبنعبدالوهاب، ابنتیمیه و ابنقیمجوزی است. مباحث مفید این نوشتار عبارتاند از: رد دیدگاه وهابیت درباره بدعت دانستن ذکر میلاد پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله، شفاعت، اعتقاد آنان به تجسیم، مرده دانستن انبیا، بدعت دانستن دعا، شرک دانستن زیارت قبور و غیرمشروع دانستن زیارت پیامبر اسلام و اهلبیت ایشان. مطالعه این کتاب تصویر روشنی از تفاوت وهابیت با اهل سنت ارائه میکند.
* ابنتیمیه مؤسس افکار وهابیت
ابنتیمیه اصلیترین و مهمترین شخصیت در میان وهابیت است و مؤسس این فرقه به شمار میآید. برای شناخت بهتر و درستتر این فرقه به ناچار باید با تفکرات مؤسس آن آشنا شد. کتاب پیشرو به معرفی تفصیلی ابنتیمیه پرداخته و با نگاهی به زندگینامه، عملکرد سیاسی و چگونگی ظهور فرقه وهابیت، مباحث کتاب را شروع کرده است. نویسنده، برخی فتاوای خاص ابنتیمیه را بیان کرده است و هر یک را با استناد به منابع و کتب نگاشتهشده وی گردآوری کرده است. همچنین به توضیح هر یک پرداخته و در پارهای از موارد به بیان شواهدی از دشمنی ابنتیمیه با اهل بیت نیز اشاره کرده است. پاسخ به شبهاتی که توسط ابنتیمیه درباره احادیث یا آیات قرآن در حق اهل بیت وارد شده، بخشی از کتاب را به خود اختصاص داده است. تکیه بر منابع متعدد و معتبر از اهل سنت از ویژگیهای این کتاب است.
* محمدبنعبدالوهاب بنیانگذار وهابیت
محمدبنعبدالوهاب دومین شخصیت برجسته و زندهکننده افکار ابنتیمیه به شمار میآید و بیشترین تأثیرگذاری در جاریشدن افکار وهابیت را در میان مردم داشته است؛ بهطوریکه نام فرقه وهابیت نیز منسوب به وی است. نویسنده در این کتاب درباره شخصیت و عملکرد مؤسس این فرقه مطالب مفیدی را برای جویندگان حقیقت بیان کرده است. داشتن قلمی روان و علمی از یک سو و تبحر نگارنده در حوزه وهابیت از سوی دیگر از ویژگیهای این نوشتار است. کتاب با شرححال محمدبنعبدالوهاب و بیان سیر زندگانی او آغاز شده به عملکردهای محمدبنعبدالوهاب در طی حضور خود در سرزمین حجاز اشاره کرده است. بیان عکسالعمل دیگران نسبتبه افکار محمدبنعبدالوهاب در مخالفت با وی و همچنین عقاید افراطی وی ازجمله مباحث موجود در این کتاب است.
* بنیادهای فکری القاعده
القاعده از مهمترین نتیجههای اندیشه سیاسی سلفیه به شمار میآید و میتوان آن را از تأثیرگذارترین جریانهای اخیر اسلامی در جهان نامید. هدف این نوشتار، بررسی ریشههای شکلگیری و مبانی فکری القاعده است. نویسنده برای رسیدن به این هدف به ارزیابی تأثیرپذیری فکری این جریان از گروههای افراطی مصری نظیر الجهاد و جماعت اسلامی و اندیشهها و آرای شخصیتهایی نظیر ابنتیمیه، ابوعلا المودودی و سیدقطب پرداخته است. نگارنده معتقد است ریشههای اصلی شکلگیری مبانی فکری القاعده برگرفته از ایدئولوژی گروههای رادیکال مصری است و آنها نیز اصول فکری خود را از ابنتیمیه، المودودی، سیدقطب و عبدالسلام فرج، گرفتهاند. بخشی از کتاب به تشریح آرا و مبانی فکری وهابیت مذهبیسیاسی و نوع ارتباط فکری آن با القاعده اختصاص پیدا کرده است. ضمناً بررسی میزان تأثیرگذاری القاعده بر گروههای سلفگرای اهل تسنن نیز مورد توجه نگارنده قرار گرفته است.
* وهابیت از دیدگاه اهل سنت
وهابیت نهتنها از سوی شیعه بلکه از سوی اهل سنت نیز مورد نقد جدی قرار گرفته است. کتاب پیشرو ترسیمی از انتقادات اهل سنت به فرقه وهابیت است. این کتاب سه بخش دارد. بخش اول:«ابنتیمیه، مؤسس وهابیت»؛ بررسی دیدگاه علمای شافعی، حنفی، مالکی و حنبلی، معاصرین و سلفیان معاصر درباره ابن تیمیه. بخش دوم: «محمدبنعبدالوهاب، مجدد وهابیت»؛ دیدگاه اهل سنت درباره وی و مخالفت وهابیان با عقاید اهل سنت. بخش سوم: «برخی از فتاوای وهابیان»؛ مانند نشستن خدا بر عرش و کرسی، تحریم زیارت قبر پیامبر(ص)، انکار مجاز در قرآن، تحریم بلندکردن دستها هنگام دعا و نیز آشکار ساختن سستی فتاوای آنها. ویژگیهای این کتاب عبارتاند از: تکیه بر منابع متعدد از اهل سنت در نقد افکار و اعتقادات وهابیت، تخصص نویسنده در زمینه وهابیت و مباحث اهل سنت و قلم روان و عالمانه نگارنده.
* مبلّغ، نه پیامبر
اثر پیشرو قرائتی انتقادی از وهابیت است. این کتاب توسط نویسندهای تدوین یافته که خود از فارغالتحصیلان و مدرسان دانشگاههای عربستان و ازجمله وهابیان معتدل به شمار میآید. نگارنده ضمن انتقاد از افراطگریهای مؤسسان وهابیت بهویژه محمدبنعبدالوهاب و انتقاد از عقاید وی بهخصوص مسئله تکفیر و شرک، بر این نکته تاکید کرده که محمدبن عبدالوهاب فقط یک اصلاحطلب بوده، نه پیامبر که تبعیت از او حتمی و لازم باشد. وی در فصلی از کتاب، به انتقاد از مهمترین کتاب محمدبنعبدالوهاب، یعنی کشف الشبهات پرداخته و پاسخی علمی به مطالب آن داده است. ابن فرحان برای روشنشدن بهتر اشتباهات ابنعبدالوهاب، به بررسی تناقضات وی روی آورده و در نهایت، صف معتدلان از وهابیت را از تندروهای آن جدا نموده است. این کتاب، با توجه به اهمیت شخصیت نگارنده آن، از ارزش زیادی برخوردار است.
* البانی و بنباز محدث و مفتی وهابیان
البانی و بنباز دو شخصیت برجسته عصر حاضر وهابیت به شمار میآیند. این دو عنصر تأثیرگذار وهابی به تبعیت از سرسلسه خود، یعنی ابنتیمیه و محمدبنعبدالوهاب، با ارائه مطالبی، باعث تفرقه میان مسلمین و بهوجودآمدن اختلافات و خشونتهای بیشماری شدهاند. بنباز، مفتی اعظم شبه جزیره عربستان و البانی نیز از اساتید حدیثی آنها به شمار میآید. نگارنده با توجه به اعتبار و تأثیرگذاری این دو شخصیت وهابی، به تدوین این کتاب اقدام کرده و با قلمی توانا و عالمانه در دو بخش، ابتدا به شرححال البانی، فتاوای اتهامات وی به دیگران، برخی از روایات تصحیحشده توسط البانی، اعمال منفی و دیدگاههای سیاسی البانی پرداخته و در بخش دوم نیز شرححال بنباز، دیدگاههای فقهی و نقد مبانی اجتهادی وی و نقد میزانبودن فعل سلف را ارائه کرده است. مطالعه کتاب پیشرو در روشنشدن ریشههای فکری وهابیت مفید است.
* ماضی استمراری
اثر پیشرو از معدود آثار پرمحتوا و درعینحال کم حجم است که به زیبایی تمام، سیر ارتباط و پیشرفت و تعامل سلفیگری در جهان اسلام را تا بهوجودآمدن القاعده بررسی کرده است.
مباحث مفید این کتاب از این جملهاند: تعریف سلفیگری و روند شکلگیری و مبانی اندیشه آن، بررسی اجمالی مکاتب فقهی و کلامی اهل سنت در راستای شناخت زمینههای ایجاد گرایشهای سلفی و چگونگی کسب مقبولیت آن در میان برخی افراد، روند شکلگیری تفکر سلفی در عربستان و بنیانهای شکلگیری آن، سلفیگری در هند و پاکستان، سلفیگری در مصر، تحلیل و بررسی تروریسم در مصر و پاکستان و افغانستان و جنگ با شوروی و در نهایت وقوع انقلاب اسلامی و تأثیر آن در اتفاقات این دوره. پیدایش القاعده در افغانستان و فلسفه وجودی آن و چگونگی بهرهگیری دولتهای استعماری از آن از دیگر مطالب این پژوهش است. مطالعه این کتاب برای فهم سیر تاریخی و روند پیشرفت سلفیه بسیار سودمند است.
* وهابیت سیاسی
کتاب پیشرو، با نگاهی سیاسی به چگونگی پیدایش و رشد وهابیت در قلب عالم اسلام و نیز به نقد مبانی نظری و عقیدتی این فرقه پرداخته است. در بخشی از کتاب، به نقش مؤثر استعمار و حمایت مالی پادشاهان و حاکمان آلسعود در گسترش فرقه وهابیت و همچنین نقش وهابیت در بهوجودآوردن تفرقه و جدالهای مذهبی پرداخته شده است.
عناوین مهم مورد بحث در این نوشتار عبارتاند از: پیشینه فکری وهابیت، پیدایش فرقه وهابیت، زندگینامه و شخصیتشناسی مؤسسان و تأثیرگذاران این فرقه، عوامل منطقهای در گسترش آن و بهرهگیری دولت آلسعود از وهابیت برای مشروعیت خود، عملکرد استعمار در امپراتوری عثمانی، نقش و جایگاه وهابیت در شکلگیری حکومت آلسعود، اقدامات وهابیون در دوره زمامداری عبدالعزیزبنمحمدبنسعود، اقدامات وهابیون در دوره زمامداری، تحولات سیاسی و اجتماعی و نظامی وهابیت در نیمه دوم قرن بیستم با پرداختن به روابط سیاسی آمریکا با وهابیون و دیپلماسی وهابیان در کشورهای اسلامی.
* چالشهای فکری و سیاسی وهابیت
این کتاب به بررسی ویژگیهای شاخص جریانهای بنیادگرا و مبانی نظری آنها پرداخته تا از این طریق نسبت جریانهای بنیادگرا را با دیگر جریانهای اسلامی همچون روحانیت سنتی و متفکران دینی متجدد و... تعیین کند و وجوه همسانی و ناهمسانی این جریان را با ایدئولوژی جمهوری اسلامی مقایسه کند. در این راستا تمایز مفهوم بنیادگرایی با مفاهیم مشابه (اسلامگرایی، اسلام سیاسی، اصلاحگری و...) مشخص شده و شناخت اضلاع گوناگون و پیچیده سیاسی، فرهنگی، امنیتی و نظامی آن شرح داده شده است. این نوشتار، بررسی خاستگاههای تاریخی و سیر تطور بنیادگرایی را مورد واکاوی قرار داده و در سیزده فصل خاتمه پیدا کرده است. چالشهای نظری با جریانهای روشنفکری و سنتی، زمینههای اجتماعی رشد بنیادگرایی و سلفگرایی در عصر مدرن در جهان اسلام، جریانشناسی بنیادگرایی در جنبشهای اسلامی، نسبت بنیادگرایی و زیرساختهای فکری انقلاب اسلامی، بازشناسی بنیادگرایی و سلفیه با تأکید بر طالبان و القاعده، از مباحث مهم این کتاب هستند.
* وهابیت معمای یک ایدئولوژی بسته
پرسشهای تاریخی درباب نحوه انتشار و انتقال جریان وهابیت از شبه جزیره عربستان به اقصی نقاط جهان و همینطور ابهامهای مربوط به ظهور نسل جدید وهابی یعنی طالبان و القاعده، یکی از سؤالات مهمی است که اثر پیشرو به آن پاسخ داده است.
این کتاب، گزارش تحقیقی از دیپلمات کهنهکار آمریکا، کورتین وینزر، در سه حوزه زیر است:
1. چگونگی قدرتیابی وهابیت.
2. بهرهبرداری حکومتگران سعودی از ایدئولوژی و علمای وهابی و سلفی.
3. موارد تبانی ایالات متحده با سعودیها.
اهمیت این گزارش از آن جهت است که نگارنده خود به عنوان فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه بوده و از نزدیک شاهد اتفاقات و شکلگیری پیمانهای میان ریاض و واشنگتن و تسلیح و تجهیز جوانان کشورهای فقیر آفریقایی و آسیایی در جهت آرمانهای ایدئولوژیک خود و ظهور القاعده و طالبان است. نویسنده در ضمن گزارشات خود به بیان انحرافهای آئین وهابیت از اسلام و اعتقادات اصیل مسلمانان نیز تصریح کرده است.
* اسلامگرایان
نوشتار پیشرو ریشههای شکلگیری جنبشهای اسلامی را با هدف فهم مبانی فکری و شرایط اساسی شکلگیری و تحول بازخوانی کرده است. نگارنده معتقد است این جنبشها با فعالیت علمایی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، به حرکتی خشونتگرا و فراقارهای در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم تبدیل شده که نیروی اسلامگرایان سیاسی به ظهور نیروهای احیاگرا و بیداری اسلامی دهه بیست در مصر مرتبط شده است. از مهمترین این نیروها، انجمن جوانان مسلمان و جماعت اخوانالمسلمین است. نگارنده، اسلامگرایی در مصر و پاکستان و سودان و ترکیه و... را بررسی کرده است. این اثر، شامل توضیحاتی درباره جنبشهای سیاسی یا جهادی و جنبشهای اصلاحی، مانند جنبش اصلاحی ترکیه، سودان، اردن و مغرب است. از نگاه کتاب، اصطلاح اسلامگرا شامل القاعده، حزب عدالت و توسعه و مقاومت اسلامی لبنان نیز میشود.
* داعش؛ دولت اسلامی عراق و شام
س از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 به بهانه مبارزه با تروریسم، شاخه القاعده در عراق به رهبری ابومصعب زرقاوی فعال شد و عملیاتهای انتحاری بسیاری در عراق به وقوع پیوست. بمبگذاری در اماکن عمومی و بازار و قتل و خشونت به اسم اسلام و مبارزه با آمریکا از مهمترین فعالیتهای شاخه القاعده در عراق بود. در سال 2010 موضوع سوریه پیش آمد و در همین زمان ابوبکر البغدادی رهبر این گروه تروریستی شد و با خشونت بیشتر به قتل و غارت مردم بیگناه اقدام کرد.
این کتاب به مباحثی از این دست پرداخته است: از داعش چه میدانید، ساختار تشکیلاتی داعش، شخصیتهای مهم داعش، رسانههای در اختیار داعش،
* موضع داعش در قبال شیعیان و ایران و... .
میدان را خالی نکرد تا حرف امام(ره) زمین نماند و ندای انقلاب اسلامی را به گوش هر شنوا و تشنه حقیقتی برساند. عرصه فرهنگ شد میدان مبارزهاش و قلمش شد سلاحش.
«رسول مولتان» تنها گوشهای از جهاد خستگیناپذیرش است که در هفت فصل گنجانده شده است.
«رسول مولتان» روایت واقعگرایانه زندگی شهید سیدمحمدعلی رحیمی از زبان همسرش است. روایتی از روزهایی که در غربت، زیر تیغ وهابیت گذراند؛ ولی میدان را خالی نکرد.
و اندک تلاشی است در نشاندادن گوشهای از چهره فرزندان خلف وهابیت و اسرائیل که ریختن خون شهید سیدمحمدعلی رحیمی و امثال او، تنها یکی از جرایمشان است و جهد عاجزشان؛ چراکه بر کسی پوشیده نیست، وی و همرزمان شهیدش که خونشان در راه استحکام و صدور انقلاب ریخته شد، رضایتمندانه از جنت اعلی مینگرند... .
* پسران دوزخ فرزندان قابیل
این رمان در ارتباط با گروهک داعش است و در آن یک شخصیت ایرانی به نام فاطمه برای سخنرانی به عراق میرود که توسط گروهک داعش اسیر میشود و اتفاقاتی در دل داستان برای وی میافتد و... .
خواندن کتاب تجربهای متفاوت از گروهک داعش برای خواننده رقم خواهد زد و تصویری صحیح از این گروهک و جنایتهای آنها نشان میدهد.
* داعش از کاشت تا برداشت
فرقههایی همچون وهابیت و جنبشهایی همانند اخوانالمسلمین و گروههایی چون طالبان و القاعده و داعش، همه و همه از رَحِم روش فکری سلفی بیرون آمده است. اندیشه سلفیگری و گسترش آن از دهه های گذشته آغاز شده و در حال حاضر به اوج خود در جهان اسلام و مخصوصاً در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه رسیده است. این امر بدعتی از دوره معاصر نیست؛ بلکه برآمده از فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی سلفیها در دورههای گذشته است.
کتاب به بررسی و شناخت میدانی گروه تروریستی سلفی (تکفیری ـ جهادی) موسوم به «داعش» میپردازد. این بررسی با توجه به سخنان مقام معظم رهبری، حضرت آیتالله خامنهای در سه سطح تحلیل شده است.
این کتاب به همت مؤسسه شهید کاظمی تهیه شده است.
منبع: مهر
برای آگاهی از آخرين اخبار و پيوستن به کانال تلگرام باشگاه خبرنگاران جوان
اينجا را کليک کنيد.
انتهای پیام/