به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ موزه عبرت ایران در باغ ملی تهران (میدان مشق سابق) که قدمت آن به زمان فتحعلی شاه قاجار برمی‌گردد، واقع شده است. این بنا در سال 1311 و در دوران سلطنت پهلوی اول توسط مهندسان آلمانی تکمیل و به عنوان نخستین زندان جدید در ایران مورد استفاده قرار گرفت. البته بعدها این ساختمان به زندانی مختص به زنان تغییر کاربری داد و سرانجام در دوران محمدرضا پهلوی به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری (زندان ساواک) تبدیل شد.

این زندان در 8 بهمن 1382، با بهره گیری از کلیه اسناد و مدارک مکتوب و شفاهی با هدف به تصویر کشیدن جنایات رژیم پهلوی و آشنا کردن هرچه بیشتر نسل جوان با این شکنجه‌ها و سرکوب‌های شدید افتتاح شد. آویزان کردن از سقف، آویزان کردن صلیبی، شوک الکتریکی، قفس و صندلی هیتردار از جمله رایج‌ترین شکنجه‌های ساواک بوده است.

در مقاله‌ای که در 17 بهمن ماه 1389 در یکی از سایت‌های فارسی زبان خارج از کشور منتشر شده بود، نویسنده که خود از مقامات شهربانی در دوران پهلوی بوده در بخشی از نوشته به وضوح به جنایات و خشونت‌های بی حد ساواک اشاره می‌کند و می‌گوید: «اداره‌ای که من معاون آن بودم، ساختمان چسبیده و طبقه بالای محل کمیته مشترک قرار داشت. ما در آنجا، فریادها و ناله‌های خرابکاران زندانی را می‌شنیدیم. نه من و نه افسرانی که با من بودند، نمی‌توانستند آن را تحمل کنند. سرانجام من با رئیس شهربانی صحبت کردم و از او خواستم که محل اداره ما را عوض کند که با موافقت وی، ما از آن ساختمان به خانه امنی که در اختیار شهربانی بود و قبلا کلانتری بود، نقل مکان کردیم».

این موزه دارای بخش‌های متنوعی است که امکان درک کاملی از اوضاع آن زمان را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. اولین قسمت، اتاق افسر نگهبان است که در آن وسایل هر زندانی به محض ورود از او گرفته می‌شد. از این اتاق به بعد، چشم‌های زندانیان بسته می‌شد مگر در دستشویی، حمام و یا داخل سلول. اتاق شکنجه‌، از دیگر بخش‌های دیدنی موزه است که محلی برای شکنجه زندانیان با انواع دستگاه‌های مختلف بوده است.

محمد علی شعبانی معروف به حسینی، بهمن نادری پور معروف به تهرانی، منوچهر وظیفه خواه معروف به دکتر منوچهری، هوشنگ ازغندی معروف به منوچهری و فریدون توانگری معروف به آرش از جمله شکنجه‌گران معروف ساواک بوده‌اند.

در بخشی از این موزه پلاک‌هایی بر روی دیوار نصب شده‌اند که اسامی مبارزانی که از زمان شروع به کار این شکنجه‌گاه از 1 تا 140 روز در آن زندانی بوده‌اند، حکاکی شده است. تهیه و جمع‌آوری این مجموعه ارزشمند توسط محققان موزه با استفاده از اسناد باقی مانده از ساواک انجام شده است. در میان مبارزان بازداشت شده در این زندان چهره‌های شاخصی همچون حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، دکتر علی شریعتی، محمد علی رجایی، محمد جواد باهنر، سید محمد بهشتی و عطاالدین اشرفی اصفهانی به چشم می‌خورند.

اتاقی موسوم به اتاق پانسمان نیز در موزه عبرت وجود دارد که برخلاف اسم ‌آن، به اتاق شکنجه شباهت بیشتری داشته است. در این اتاق تعویض پانسمان زخم‌های زندانیان که بر اثر ضربات شلاق و یا سوختگی به وجود آمده بوده به بی رحمانه ترین شیوه صورت می‌گرفت.

در صورتی که به زندانیان اجازه ملاقات با اعضای درجه یک خانواده‌شان داده می‌شد، این ملاقات تنها 5 دقیقه بود. ملاقات در راهرویی با عرض حدوداً 2 متر صورت می‌گرفت که زندانی و ملاقات کننده‌اش به وسیله دو دیوار توری فلزی از هم جدا می‌شدند. اگر چه یک بازجو و یک مامور همیشه برای جلوگیری از تبادل اطلاعات در زمان ملاقات در راهرو حضور داشتند.

حمام رفتن زندانیان نیز با مشکلات بسیاری همراه بوده و به نظر بازجو بستگی داشته است. در بهترین حالت زندانیان می‌توانستند هر دو هفته یکبار از حمام استفاده کنند، اگر چه گاهی هفته‌ها و ماه‌‌ها از آن محروم بوده‌اند. در این حمام، 20 دوش بدون در بوده و بازداشت شدگان بین 3 تا 5 دقیقه برای استحمام فرصت داشته اند که با سوت نگهبان بلا فاصله باید لباس پوشیده و به سلول خود بر می‌گشتند. 

البته در موزه عبرت قسمت‌های متنوع دیگری از جمله: عکاسخانه، دور دایره، بخش اتومبیل‌های روسای ساواک، اتاق تمشیت، اسلحه خانه و غرفه فساد خاندان پهلوی وجود دارد که به خوبی به روایت نیم قرن جنایات رژیم پهلوی می‌پردازد.

موزه عبرت ایران در تهران، میدان امام خمینی(ره)، ابتدای خیابان فردوسی جنوبی، خیابان کوشک مصری، خیابان شهید یارجانی، پلاک 11 واقع شده و همه روزه امکان بازدید گروهی از آن وجود دارد. البته بازدید انفرادی و خانوادگی از این موزه تنها در بهمن ماه ساعت 10 صبح و 14 بعد از ظهر امکان پذیر است.

گزارش از: زهرا علی اکبرلو

انتهای پیام/