به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان ازسنندج؛ دژ و قلعه قمچقای (دره شاهان) مربوط به هزاره سوم و یک قبل از میلاد و یکی از پدیده‌های طبیعی منحصر به فرد شهرستان بیجار و از جاذبه‌های گردشگری بسیار زیبای استان کردستان است که در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال بیجار و یک کیلومتری شمال روستای قم چقا و داخل منطقه حفاظت شده بیجار واقع شده است.

این اثر با شمارهٔ ثبت ۱۷۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ارتفاع دیواره‌های این قلعه به ۲۰۰ متر می‌رسد و تنها راه ارتباطی قلعه با خارج، گذرگاه باریکی می‌باشد که ساخته و پرداخته دست صاحب هنری است که یک نفر به دشواری می‌تواند از آن عبور کند.

علوی مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان کردستان می گوید: وسعت قلعه بالغ بر ۵۰۰۰ متر مربع با مخازن متعدد آب است که در سنگ کنده شده و پناهگاه زیرزمینی آن با عمق ۴۱ پله به صورت تونلی از سنگ کنده شده و به زیر قلعه هدایت می‌شود.

وی می افزاید: در بین مردم منطقه، قلعه‌ی قمچقای به نام قلعه‌ی آیتوس مشهور است و حتی داستانها و افسانه هایی در مورد آیتوس سردار قلعه و جنگهایی که وی انجام داده و همچنین وضعیت داخل قلعه بر سر زبانهاست.

به نظر کارشناسان قلعه تاریخی قمچقای بیجار دارای کتیبه ای با نقش هیروگلیف و به خط هراتیک می باشد و جزو قدیمی ترین کتیبه های نیمه تصویری ایران قلمداد گردیده و کتیبه آن با خط سومریان قابل مقایسه است .

وجود این تمدن آن هم در حدود هزاره ی چهارم ق.م باعث اعجاب و شگفتی است، اما موضوعی که بیش از همه چیز انسان را به تحسین وا می دارد، وجود کتیبه‌ی مکشوفه که با خط نیمه تصویری هیراتیک به دست اقوام و ساکنین این قلعه نوشته شده، گواه بر فرهنگ و تمدن مترقی این اقوام است

در سمت شمال که پشته ازارتفاع کم‌تری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و محکم از سنگ لاشه با ملات و برجهای نیم استوانه موجود است .

دروازه قلعه در این سمت قرار دارد، بقایای این حصار یادآور دیوارهای تخت سلیمان است و احتمالا به دوره ساسانی تعلق دارد .

در پای پشته سنگی، حصارهای دیگری از قرون وسطی، عمود بر بستر رودخانه کشیده شده است، استحکام قلعه و نشانه‌های ساختاری بنا از جمله پی‌های خانه هایی که مشهود است نیز این گمان را تقویت می‌کند که این قلعه ساسانی باشد.

‪آب انباری به ارتفاع 40/1 متر و راهرویی با42 پله که آن را هم در دل کوه حفر کرده‌اند، نشانه‌های دیگری از اهمیت ویژه این قلعه و آب انبار آن است.

کتیبه‌ی قمچقای در فاصله‌ی یک کیلومتری مغرب روستای قم چقا بر روی صخرهای به ارتفاع ده متری در دره‌ی آسیاب به خط هیراتیک که شبیه خط هیروگلیف می باشد نوشته شده است.

سنگهای تراش خورده "قم چقای" ساخت بنای قلعه را متعلق به دوره‌های پیش از میلاد مسیح، مثلا دوره مانایی و ماد می داند که تا دوره‌های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده بوده است.

این قلعه از نظر قدمت بسیار حائز اهمیت است و در برهه‌های گوناگون مورد استفاده اقوام مختلفی واقع شده است.

قلعه و دژ قم چقا یکی از قلعه‌های با ارزش و تاریخی شناخته شده ایران می‌باشدکه هرساله میزبان گردشگران داخلی وخارجی بسیاری است.