تب خال را بشناس

تب خال شایع ترین عفونت ویروسی در کل جهان است که توسط ویروس «هرپس سیمپلکس» (Herpes simplex) ایجاد می شود و خود را به شکل های مختلف نشان می دهد. ویروس هرپس دو نوع اصلی دارد که یک نوع آن، همان تب خال معمولی را به وجود می آورد و نوع دیگر که به آن هرپس نوع دو گفته می شود، عامل ابتلای ناحیه تناسلی است. البته گاهی تداخل در انواع ابتلا به تب خال ها نیز دیده می شود برای مثال ممکن است هرپس نوع دو (تناسلی) تظاهرات دهانی داشته باشد یا بالعکس، هرپس ناحیه دهان در ناحیه تناسلی ایجاد شود.

وقتی ویروس پنهان می شود

وقتی فردی به عفونت هرپس مبتلا می شود، ویروس در بخشی از اعصاب حسی مخفی خواهدشد و چون ویروس در این مرحله پروتئینی تولید نمی کند، توسط سیستم ایمنی فرد مبتلا شناسایی نمی شود و در مسیر رشته های عصبی به سمت پوست و مخاط ها می رود.

سپس در این مناطق قرار می گیرد و عفونت راجعه (هرپس راجعه ناشی از فعالیت مجدد ویروس هایی است که در بافت عصبی فرد مبتلا در حملات بیماری مخفی مانده است)؛ و مکرری را به وجود می آورد. این ویروس در دوره بدون علامت بیماری، وارد بزاق و ترشحات تنفسی و دستگاه تناسلی می شود. میزان انتقال ویروس در ضایعات پوستی فعال 100 تا 1000 برابر بیشتر خواهدبود، به همین دلیل تب خال بسیار مسری است.

مستعدها را بشناسید

این بیماری در کشورهای پرجمعیت و در حال توسعه بیشتر دیده می شود و در کشورهای توسعه یافته شیوع کمتری دارد. بیماری در کودکانی که انگشت شست خود را مرتب می مکند یا ناخن خود را می جوند شایع تر است. ابتلا به تب خال تناسلی در کودکان غیرمعمول است و در صورت مشاهده تب خال تناسلی در کودک باید احتیاط بیشتری کرد و احتمالا سوءاستفاده جنسی از کودک را مدنظر داشت. به دنبال ابتلای افراد به مشکلات نقص ایمنی، مانند بیمارانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند با بیمارانی که پیوند مغز استخوان شده اند، احتمال ابتلا به تب خال بیشتر است. 

مادرانی که به این عفونت ویروسی در زمان بارداری مبتلا شوند، شانس ابتلای جنین در 50 درصد موارد وجود دارد و عفونت جنین می تواند خطرناک یا حتی کشنده باشد. احتمال انتقال هرپس در کشتی گیران و آن دسته از افرادی که در رشته های ورزشی خشن مثل راگبی فعالیت می کنند وجود دارد. گاهی در موارد نادر و همراه با نقص ایمنی، (مانند ایدز یا بیمارانی که پیوند عضوشده و در حال دریافت داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی هستند) گزارش شده است که احتمال گرفتاری کبد، مغز و نخاع و اعصاب ناحیه تناسلی نیز وجود دارد.

علائم چه می گویند؟

هرپس نوع یک اغلب در کودکان یک تا پنج سال ظاهر می شود و پس از دوره نهفتگی حدودا پنج روز، تظاهرات بالینی آشکار می شود که می توان به زخم در دهان، تب بالا، کوفتگی، بی قراری و آب ریزش فراوان از دهان اشاره کرد. در چنین شرایطی خوردن و آشامیدن کودک دشوار و دردناک است و تنفس او بدبو می شود، همچنین تورم و التهاب و خونریزی از لثه ها به وجود می آید. تاول ها و برجستگی های سفیدرنگ و گاهی زخم هایی نیز روی زبان، حلق، کام و مخاط دهان به وجود می آیند. غدد لنفی گردن و زیربغل نیز ممکن است در اثر شدت بیماری بزرگ شوند. پس از گذشت سه تا پنج روز تب فروکش می کند ولی بهبود زخم ها، گاهی تا دو هفته طول می کشد. 

علائم در هرپس نوع دو (تناسلی) با علائم نوع یک متفاوت است. در ابتدا کوفتگی و ضعف عمومی وجود دارد و پس از آن زخم هایی سوزناک و دردناک روی نواحی آلت تناسلی مردانه یا سطح خارجی آلت تناسلی و درون واژن یا گردن رحم در زنان به وجود می آید. ابتلای ناحیه اطراف مقعد نیز در برخی موارد مشاهده می شود. همچنین درد و سوزش ادرار نیز شایع است. دوره ابتلا به این نوع هرپس، بین دو تا سه هفته است. 

احتمال ابتلای قرینه چشم و پلک ها در اثر ابتلا به هرپس نیز وجود دارد و اگر به سرعت به آن توجه و رسیدگی نشود، ممکن است آسیب جدی برای بینایی و حتی در مواردی نابینایی وجود داشته باشد. گرفتاری مغز و نخاع در اثر ابتلا به هرپس نیز وجود دارد که این مسئله در هر سنی خطرناک است و خطر مرگ و میر را برای فرد در پی دارد؛ اما مهم ترین حالتی که به طور شایع در اجتماع دیده می شود، عفونت های راجعه و مکرر هرپس است.

نگاه آماری به تب خال

پس از یک عفونت بی سر و صدا یا اولیه و کم اهمیت، ممکن است در طول عمر فرد هیچ تظاهری از بیماری بروز نکند، ولی در مورد گرفتاری دهان حدود 30 تا 50 درصد عود ضایعات دیده می شود. در مورد ابتلای ناحیه تناسلی، اگر بیماری ناشی از هرپس نوع دو باشد، در حدود 95 درصد و اگر ناشی از هرپس نوع یک باشد، در حدود 50 درصد موارد عود دیده می شود. 

عواملی مانند وارد آمد ضربات خفیف به پوستی که قبلا به هرپس مبتلا شده، تشعشعات ماوراءبنفش ناشی از نور خورشید، عفونت های سیستم تنفسی فوقانی، اعمال جراحی بزرگ و سنگین، مانند جراحی های داخل جمجمه و جراحی سیستم عصبی، جراحی های دندان، استفاده از روش های ساینده پوست (مثل درم ابریژن یا لیزر) از جمله عواملی هستند که در عود و برگشت بیماری هرپس موثر دانسته شده اند. همچنین در شرایط استرس زا و در برخی خانم ها در دوره قبل از شروع عادت ماهانه عود و ایجاد تب خال مشاهده می شود.

مهمان همیشگی بد!

در موارد عود، معمولا خارش و سوزش و التهاب در پوست منطقه مبتلا ایجاد شده و پس از آن ضایعات تاولی ریز و گروهی نزدیک به هم ظاهر می شوند. ضایعات پوستی طی 7 تا 10 روز چرکی شده، دلمه بسته و بدون بر جا گذاشتن اثری از خود به تدریج از بین می روند. گاه درد تا چند روز ادامه پیدا می کند. محل بروز ضایعات عودکننده اغلب روی صورت و دور دهان پایینی است، ولی ممکن است هر جای بدن گرفتار شود. 

در اکثر موارد، عود در یک محل ثابت از پوست رخ می دهد و بیمار به تجربه حس می کند که قسمت خاصی از پوست او، مسنعد بروز تب خال است ولی همیشه نیز این قانون وجود ندارد و گاه در محل های جدید، تب خال بروز می کند. ضایعات تب خالی ممکن است به شکل مجتمع بوده ولی گاهی هم به شکل خطی یا خوشه ای ظاهر می شوند. در برخی موارد تب، بزرگ شدن و تورم دردناک غدد لنفی و جوش های چرکی نیز دیده می شود. ضایعات عودکننده هرپس تناسلی نیز مانند عفونت اولیه، معمولا روی سطح خارجی آلت تناسلی بروز می کنند ولی دوره کوتاه تری دارند و ممکن است همراه با ایجاد ضایعات مشابه روی لب ها، واژن یا گردن رحم در خانم ها باشند.

خطری در کار  است؟

بیماری تب خال معمولا عوارضی به همراه ندارد، ولی فلج اعصاب جمجمه ای، دردهای دوره ای قبل از بروز ضایعات پوستی عودکننده، گرفتاری مری و همچنین سردرد و نوعی بیماری پوستی موسوم به «اگزمای هرپسی» جزو عوارض نادر این بیماری محسوب می شوند. اگر چشم در جریان بیماری گرفتار شده باشد، احتمال ایجاد عوارض درازمدت بینایی نیز وجود دارد. همچنین عفونت ناشی از هرپس می تواند از ایجاد فلج موقت عصب صورت (فلج بل) نقش داشته باشد و این مسئله ثابت شده است. احتمال گرفتاری التهابی سیستم عصبی و التهاب مغز یا نخاع پس از بروز هرپس نیز وجود دارد. ارتباط عفونت هرپسی با ایجاد نوعی بیماری به نام «اریتم مولتی فرم» (Erthema multiforme) نیز ثابت شده است و این بیماری به شکل ضایعات مدور با حاشیه سرخ رنگ در مناطق مختلف پوست تظاهر پیدا می کند.

درمان، تنها توسط پزشک

تشخیص قطعی عفونت هرپسی، با بررسی و کشت دادن مایع درون تاول های پوستی که بیش از 5 روز از بروز آن ها نگذشته باشد امکان پذیر است ولی در اغلب موارد تشخیص، بالینی و براساس شکل و نحوه بروز ضایعات پوستی است. درمان موارد خفیف بیماری، معمولا ضرورتی ندارد و مالیدن پمادهای ضدویروسی می تواند در تخفیف سوزش و جلوگیری از عفونی شدن ضایعات پوستی مفید باشد، اما در شرایط شدید باید از داروهای ضدویروسی خوراکی یا تزریقی استفاده کرد که داروی «آسیلوویر» (ACICLOVIR) مشهورترین دارو برای این منظور محسوب می شود و بیش از داروهای دیگر برای این منظور به کار رفته است، اما پزشک متخصص پوست و مو داروهای دیگری نیز، ممکن است برای این دسته از افراد تجویز کند.

بهتر است افراد مبتلا به هرپس و به ویژه هرپس راجعه در زمان بیماری، از دست دادن، روبوسی، استفاده از لیوان یا ظرف ها و حوله های مشترک خودداری کنند. با استفاده از ماسک می توان به کاهش گسترش بیماری، کمک کرد. اصلاح صورت در آقایان با رعایت احتیاط و خودداری از تماس با بثورات پوستی و زخم کردن سطح آن ها مانعی ندارد، اما کارهایی مانند بندانداختن در خانم ها در زمان ابتلا به تب خال بهتر است انجام نشود. در ابتلا به تب خال تناسلی اهمیت عدم دست کاری و اصلاح کردن موهای زائد بیشتر بوده و مورد تاکید است. 

نکته مهم در درمان تب خال این است که نباید به خوددرمانی و استفاده از داروهای محلی، گیاهی یا کارهایی مانند گذاشتن یخ بر ناحیه سوزش و سرخی پوست اکتفا کرد. البته انجام چنین کارهایی از قبیل مالیدن پمادهای ضدویروسی با منشا گیاهی، شیمیایی یا گذاشتن یخ می تواند موارد خفیف و سبک بیماری را تسکین دهد، ولی در مجموع بهتر است بیماری هرپس و به ویژه نوع راجعه و مکرر آن توسط متخصصین پوست درمان شوند و در موارد عودکننده گاه لازم است از داروها با هدف پیشگیری و برای مدت های طولانی استفاده شود که شناخت موارد ضروری، داروی مناسب و دوز مناسب جزو حیطه کار تخصص پزشک های پوست است. تشخیص به موقع و سریع یک تب خال به ظاهر ساده، می تواند از ایجاد عواقب و عوارض وخیم و خطرناکی همچون نابینایی یا فلج اعصاب جمجمه ای یا گرفتاری مغز و نخاع جلوگیری کرده و بازگشت سلامت و عملکرد طبیعی فرد را در پی داشته باشد.

خوددرمانی ممنوع است

تب خال یکی از بیماری های ویروسی شایع است که خیلی از افراد دچار آن می شوند برای اینکه تب خال دردسرساز نشود باید یکسری نکات را مدنظر قرار داد.

•    افرادی که دچار تب خال می شوند نباید سطح تب خال خود را با دست بکنند چون انجام این کار می تواند باعث طولانی شدن دوره بهبود تب خال شود ضمن آنکه زمینه را برای انتقال ویروس به سایر قسمت ها فراهم می کند.

•    چنانچه خانمی به تب خال تناسلی مبتلا شود و باردار نیز باشد، نباید به صورت طبیعی زایمان کند، بلکه زایمان در این فرد باید به شکل سزارین انجام شود.

•    برخی از افراد تصور می کنند که در زمان خشک بودن سطح تب خال امکان انتقال ویروس به سایرین وجود ندارد و به همین دلیل اقدام به روبوسی می کنند در حالی که در زمان خشک بودن سطح تب خال نیز نباشد اقدام به روبوسی کرد چون با انجام این کار ممکن است سایر افراد نیز به تب خال مبتلا شوند.

•    افرادی که به تب خال تناسلی مبتلا می شوند باید سریعا به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنند چون در صورت مراجعه دیرهنگام به پزشک، درمان سخت تر خواهدبود.

•    برخی از افراد عادت دارند که ابتلا به بیماری ها را جدی نمی گیرند که تب خال از این امر مستثنا نیست، این دسته از افراد باید برای درمان تب خال به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنند و از درمان خودسرانه تب خال با داروهایی که برای این منظور در بازار موجود است بپرهیزند. 

•    دست کاری پوست در زمان تب خال و زدن دست به چشم می تواند باعث ابتلا به این بیماری شود به همین دلیل افراد باید در صورت تماس اتفاقی دست با پوست مبتلا، حتما دست خود را با صابون بشویند.

منبع: ماهنامه همشهری تندرستی

انتهای پیام/