به گزارش گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه؛ اين مسجد ۴۰۰ الى ۵۰۰ متر با مسجد جامع فاصله دارد و در عهد قاجاريه توسط عبدالصمد خان پدر آقاخان، جد اعظم عظيم‌السلطنه سردار ساخته شده است.

شخص اخير در سال ۱۳۳۰ هجرى قمرى ساعت بزرگى را بالاى ورودى آن نصب مى‌کند. لذا اين مسجد را مسجد ساعتلو نيز مى‌نامند. (اين ساعت را سال‌هاى اخير هنگام تعميرات مسجد برداشتند و اينک در انبار مسجد نگهدارى مى‌شود).

مسجد از دو قسمت مجزا تشکيل شده است : قسمت اصلى و مهم مسجد را شبستان بزرگ آن تشکيل مى‌دهد. شبستان داراى طرح مستطيل به طول ۲۲ و به عرض ۱۸ متر است.

در گوشهٔ جنوب شرقى شبستان که از حالت مستطيل خارج شده، ۱۲ ستون سنگى هشت ضلعى وجود دارد که سرستون‌هاى آن به شيوهٔ مقرنس، تراش داده شده و زيبايى خاصى به مسجد بخشيده است.

انتهاى شبستان بزرگ، شبستان کوچک قرار دارد که با يک ورودى به داخل شبستان اصلى راه دارد. ابعاد طول و عرض آن ۱۲×۱۰ متر است و از نظر شکل همانند شبستان بزرگ است، ولى ساده و بدون تزئين و آرايش. يک محراب آجرى ساده نيز در ضلع جنوب آن ساخته شده است.

به استثناى ۱۲ ستون شبستان، تمام مصالح به کار رفته در بنا، ‌ از ديوارهاى طرفين تا قسمت‌هاى طاق و پوشش سقف، همه از آجرهايى به ابعاد ۵×۲۲×۲۰ سانتى‌متر است که با ملاط گچ و خاک ساخته شده است.

در انتهاى شبستان (قسمت غربى) که متصل به شبستان کوچک است با تخته‌کوبى حدود يک فرش‌انداز را به صورت بالکن چوبى جهت استفادهٔ بانوان در آورد‌ه‌اند که بيشتر قسمت‌هاى اين بالکن چوبى را با نقاشى و نوشته تزئين کرده‌اند.

قسمت پايين ديوارهاى شبستان بزرگ، مانند ازارهٔ اکثر مساجد قديمى، تا ارتفاع يک متر با کاشى‌هاى سبز رنگ به ابعاد ۲۰×۲۰ سانتى‌‌متر پوشانيده شده است.

بالاى ازارهٔ مذکور، دور تا دور مسجد را يک حاشيهٔ باريک به اندازهٔ عرض يک کاشى با کاشى‌هاى هفت رنگ، شامل نقوش گل و بوته با رنگ‌هاى زرد و صورتى، آبى، سبز و سفيد پوشش داده‌اند. بقيهٔ‌ ديوار در چهار طرف فاقد هر گونه اندود و تزئين است. طاق‌هاى سقف شبستان را با رنگ سبز رنگ‌آميزى کرده‌اند و فرم چيدن آجر رواق‌ها نيز با مهارت انجام گرفته است.

البته در سال‌‌هاى اخير تمام فضاهاى داخلى سقف مجدداً سفيدکارى شده است. تزئين چشمگير و جالب اين مسجد به شکل تراش ستون‌هاى سنگى شبستان بزرگ و سر ستون‌هاى مربع آنها که به شيوهٔ قطاربندى نزديک به مقرنس‌ تراش داده شده‌اند، مربوط مى‌شوند.

در سال‌هاى اخير، ضمن دستکارى ديگر قسمت‌هاى مسجد، روى ستون‌ها و سرستون‌ها را با رنگ روغن نقاشى کرده‌اند که خوشبختانه هيچگونه آسيبى بدان‌ها نرسيده است.

نور شبستان بزرگ از دو ضلع شمالى و جنوبى ساختمان تأمين مى‌گردد؛ پنجره‌هاى اصلى در ضلع شمالى تعبيه شده‌اند و طاق به وسيلهٔ يک تيغهٔ باريک به دو قسمت تقسيم شده است که در هر قسمت يک پنجره نصب کرده‌اند. پنجره‌هاى شبستان در اصل چوبى بوده است و در بالاى آن نورگيرهاى کوچک (روزن)‌ وجود داشته، ولى اخيراً پنجره‌ها را تعويض کرده‌اند و به جاى آنها پنجره‌هاى آهنى نصب کرده‌اند که در نتيجه روزن‌ها بسته شده است. در بالاى طاق‌هاى ضلع جنوبى، نورگيرهاى مدور کوچکى نيز تعبيه شده است.

مسجد سروى (مسجد امام حسن)، شيراز (نامعلوم)

اين مسجد به علت وجود يک سرو بلند در صحن آن، به مسجد سروى مشهور شده است. قدمت تاريخى اين مسجد نامشخص است.

مسجد سلطانى (مسجد جامع اسدآباد)، اسدآباد

اين مسجد در محلهٔ بازار اسدآباد واقع شده است.

تا قبل از ويرانى، يکى از قديمى‌‌ترين مساجد اسدآباد محسوب مى‌شد. در حال حاضر بناى مسجد قديم را خراب کرده‌اند و مساجدى نو با طرحى مستطيل شکل به جاى آن ساخته‌اند.

آنچه باعث اهميت کنونى بنا مى‌گردد سنگ‌نبشته‌اى است که در گذشته در داخل شبستان قديمى قرار داشت. امروزه علاوه بر آن، چهار سنگ‌نبشته ديگر و يک سنگ قبر بر ديوار طاق نمايى در سمت چپ راهروى ورودى به حياط مسجد نصب شده که به ترتيب سنوات عبارت‌اند از:

- فرمان شاه تهماسب اول صفوى (۹۸۴-۹۳۰) مورخ ۹۷۲ هجرى قمرى دربارهٔ بخشودگى ماليات خانه شمار قريهٔ اسدآباد به خط ثلث بر روى مرمر سفيد در پنج سطر به ابعاد ۲۹×۲۷ سانتى‌‌متر.

- فرمان شاه تهماسب اول صفوى مورخ ۹۷۲ هجرى قمرى دربارهٔ تخفيف ماليات چهارپا که عبارت از «مواشى ... و بيوت‌النحل الکاء اسدآباد از ابتداى پيچى ئيل» مى‌شود و علت آن شيعه بودن ساکنان آن ديار است. اين کتيبه در سيزده سطر به خط ثلث نوشته شده و ابعاد آن ۴۰×۱۳۵ سانتى‌متر است.

- فرمان شاه‌‌عباس اول صفوى (۱۰۳۸-۹۹۶) مورخ ۱۰۲۶ هجرى قمرى در زمينهٔ «تخفيف رسدى يک ماهه شهر رمضان‌المبارک از ايتداى توشقان ئيل سواى جهاتى که به اجاره مى‌دهند، فقط شيعيان ساکن الکاء اسدآباد» به خط نستعليق در ۱۵ سطر و يک سطر حاشيه بر سنگ مرمر تيره به ابعاد ۷۷×۷۵ سانتى‌متر.

- فرمان شاه صفى (۱۰۵۲-۱۰۳۸) مورخ ۱۰۴۶ هجرى قمرى در زمينهٔ بخشودگى ماليات و حقوق ديوانى جماعت کاوليان و جماعت هنديان مشهور به خطيران و جماعت ارانلو که در نواحى نهاوند و اسدآباد و هرسين و دينور و بيلاور و سنقر و گوراب و ملاير و توابع ساکن هستند، به خط نستعليق در ۱۶ سطر بر سنگ مرمر يکپارچه به ابعاد ۴۶×۴۴ سانتى‌متر.

- کتيبهٔ تعمير بناى مسجد جامع اسدآباد به فرمان شاه سليمان صفوى (۱۱۰۵-۱۰۷۷) زير نظر حاجى عليخان زنگنه و سرکار اصلان آقا و معمارى محمد طاهرى همدانى در تاريخ ۱۰۹۷ هجرى قمرى به خط نستعليق (سطر اول خط ثلث) در ۱۳ سطر بر سنگ مرمر کرم رنگ به ابعاد ۵۲×۳۵ سانتى‌‌متر به صورت برجسته.

سنگ قبرى به خط کوفى در صحن مسجد قرار داشت که هنگام تجديد بناى مسجد، کنار سنگ نبشته‌هاى عصر صفوى در راهرو و وروديِ مسجد نصب گرديد. اين سنگ قبر از مرمر کرم به درازاى ۶۷۵ سانتى‌متر و پهناى ۴۴ سانتى‌‌متر است.

مسجد سليمان‌بيك، اصفهان

اين مسجد کوچک در کوچهٔ «بازارچهٔ خان» قرار دارد. کتيبهٔ آن نيز نام «شاه‌عباس دوم» را در بر دارد و سال ۱۰۷۲ هجرى قمرى در آن ثبت شده است.

مسجد سنجيده، قزوين (ساسانيان، امويان)

اين مسجد کوچک در محلهٔ راهِ رى قزوين قرار دارد. تاق اين مسجد مخروطى شکل و بسيار بلند است. بناى مسجد بسيار قديمى و بانى آن نامعلوم است؛ اما سبک ساختمان آن نشان مى‌دهد که بناى اوليهٔ آن آتشکده‌اى بوده که بعدها به مسجد تبديل شده است. در داخل مسجد، کتيبه‌‌اى از کاشى مشتمل بر مناجات حضرت على (ع) وجود دارد که بيش‌تر آن فروريخته و از تمام کتيبه تنها سه قطعه باقى مانده است. در گذشته، در جانب شمال اين مسجد، مدرسه‌اى بود که امروزه سراسر ويران شده است و غير از چند طاق‌نما اثر ديگرى از آن باقى نمانده است. در وسط حياط اين مسجد، يک حوض آب لوزى‌شکل قرار دارد. در اين مسجد مزارى هست که روى سنگ آن نام حسن نوشته شده و گروهى مى‌گويند گور حسن صباح، رئيس فرقهٔ اسماعيليه است؛ ولى اين نظر در تحقيقات تاريخى تأييد نگرديده است.

مسجد سنگى ترك، روستاى ترك، ميانه

روستاى ترک از توابع شهرستان ميانه يکى از قصبه‌هاى قديمى استان است که در اسناد تاريخى نام آن بارها مورد اشاره قرار گرفته است. در اين روستا مسجدى است که نماى آن از سنگ‌هايى خوش‌تراش و کنده‌کارى شده است و کتيبه‌هايى که تاريخ تعمير مسجد را مى‌رساند در آن نصب شده است. مسجد به دفعات مورد مرمت قرار گرفت و آخرين بار در سال ۱۳۶۳ توسط ميراث فرهنگى استان نوسازى و مرمت شد.

بر در و ديوار سنگى اين مسجد تاريخ ۱۰۱۶ قمرى يعنى دوران شاه عباس صفوى و نيز ۱۲۸۲ دوران ناصرالدين شاه قاجار به زبان‌هاى عربى و فارسى نقش بسته است.

در کتيبه‌اى بر سنگ‌هاى وسط دو پنجرهٔ مسجد، تاريخ تعمير آن و عبارتى در معرفى معمار و استاد بنا (عبدالوهاب) و بانى مسجد (حاجى مراد ترکى) نقر گرديده است.

محراب مسجد از اهميت خاصى برخوردار است و بسيار استادانه ساخته شده است، اين محراب از سنگى يک پارچه تراشيده شده و کنده‌کارى‌هاى ديدنى دارد.

در مورد تاريخ ساخت مسجد نظرات مختلفى وجود دارد. برخى بناى مسجد را به امام حسين (ع) مربوط مى‌دانند، و برخى ديگر آن را به خاندان مغول، به ويژه سلطان الجايتو نسبت مى‌دهند.

مسجد سيد عزيرا... (بازار چهارسوق)، تهران

مسجد سيد عزيزا... در نيمهٔ‌ قرن سيزدهم هجرى قمرى ساخته و به نام بانى آن مرحوم سيد عزيزا... موسوم شد. در کاشى‌کارى‌هاى داخل ايوان‌هاى اين مسجد که داراى چهار ايوان و گنبد دو پوششى است نهايت دقت به کار رفته است. در بدنه داخلى يکى از ايوان‌ها نيز کتيبه‌اى است به خط ثلث که در پايان آن، نام کاتب و تاريخ نصب کتيبه نوشته شده است.

مسجد سيدالشهداء خوى، خوى

اين مسجد در ضلع شمالى خيابان انقلاب خوى واقع است. مسجد سيدالشهداء در دورهٔ‌ قاجاريه بنا شده است. تاريخ احداث آن را سال ۱۳۶۶ هجرى قمرى ذکر کرده‌اند.

مسجد داراى حياط نسبتاً وسيعى است که به غير از ساختمان شبستان که در ضلع جنوبى قرار دارد، ‌ بقيهٔ قسمت‌هاى آن نوسازى شده است؛ مثل اطراف و محوطهٔ مسجد و طريقهٔ آغچه‌بندى و صحن.

مسجد به شکل مستطيل است با جهت شرقى - غربى، و با دو نوع مصالح ساخته شده که تا ارتفاع حدود ۶۰ سانتى‌متر از سنگ و بقيه از آجر است. ستون‌هاى شبستان، سنگى و از نظر نظم و دقت در کاربرد آجر، بسيار جالب توجه است.

مسجد شامل شبستانى است يک طبقه با سه فرش‌انداز و يک راهروى ورودى، ترکيب و تناسب سالن و دالان ورودى بسيار هماهنگ است و تزئينات آجرى نماى داخلى گنبدهاى سقف پوش و گوشواره‌اى مربوطه، بسيار جالب و ديدنى است.

اين بنا هنوز به ثبت نرسيده و ادارهٔ آن توسط هيئت امنا صورت مى‌گيرد.

مسجد شاه ولى، طرزجان، تفت

اين مسجد بزرگ که گرمخانه و قسمت تابستانى دارد، در تفت واقع شده است. آثار جالب توجه و تاريخى آن عبارت‌اند از : سنگ مرمر محراب به اندازه ۶۴×۱۲۵ سانتى‌متر که نقش قنديل و کنده‌کارى‌هاى گل و بته و «اقم‌الصلوه ...» در حاشيه‌اش و لا‌اله‌الا‌اللّه به خط نسخ خوش در پيشانى آن نقر شده است. درِ ورودى چوبى مشبک بسيار ظريف که لفظ «محمد» چندبار در حلقه‌هايى با نهايت استادى بر آن کنده‌کارى شده و در اطراف اين در، کتيبه‌اى از کاشى معرق به خط نسخ نصب است که روى آن نام دوازده امام نوشته شده است. بالاى سر محراب، ‌ يک شبکه گچ‌برى بسيار خوب و خوش طرح براى نورگيرى قرار دارد و در حاشيه‌اش تاريخ ۱۳۳۹ ديده مى‌شود.

مسجد شاه‌على، زابل

اين مسجد در سال ۸۴۷ هجرى به امر ملک شمس‌الدين على ساخته شده است. از آنچه که به رضا و رغبت به زيارتگاه اهداء شده دو لوح حکاکى شده است که به اواسط قرن نهم هجرى تعلق دارند و حکاکى جالبى بر روى آنها صورت گرفته است. طبق ترجمه آقاى «ا.ج.ايلس» - از کارشناسان معروف موزه بريتانيا - يکى از اين دو، لوحى است که نشان مى‌دهد بنا توسط فردى از خاندان ملوک سيستان به نام «شاه‌علي» احداث شده است و لوح ديگر يادبود وفات «اميرغياث‌الدين محمد‌کياني» سرکردهٔ شاخه کوچکى از خاندان ملوک سيستان بود.

ديگر مساجد سيستان و بلوچستان عبارت‌اند از : مسجد جامع زاهدان، مسجد جامع تشيع زاهدان، مسجد حکيم و مسجد شريفى در زابل، مسجد قديمى سراوان و مسجد دارالعلوم در سراوان.

مسجد شاهزاده، كرمانشاه

اين مسجد در محله تيمچه شهر کرمانشاه نرسيده به ميدان جوانشير واقع شده و به دوره قاجاريه مربوط است که در حدود سال ۱۲۳۷ هـ.ق توسط محمد على ميرزاى دولتشاه بنا شده است. صحن مسجد، مستطيل شکل و مفروش به سنگ تيشه‌اى و نوساز است که در ضلع شمالى آن، حسينيه‌اى نوساز و در اضلاع غربى و شرقى آن، کلاس‌ها و کانون‌هاى فرهنگى قرار دارد. بخش اصلى مسجد در ضلع جنوبى قرار دارد و شبستان ستوندار آن به شکل مستطيل است که پوشش طاق و گنبد آن بر روى ۸ ستون و ديوارهاى کنارى قرار گرفته است. محراب بنا در ميانهٔ ضلع جنوبى قرار دارد و با کاشى و سنگ مرمر پوشش يافته است. از ديگر ويژگى‌هاى اين بنا، ‌ آب‌انبارى است که در ميانهٔ‌ صحن ساخته شده و ورودى آن از داخل کوچهٔ مجاور تعبيه شده است.

انتهای پیام /ب