به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، جمعه شب گذشته در منطقه ای دیگر از جهان درگیری و رویارویی نظامی میان دو کشور همسایه رخ داد. دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه مورد اختلاف یعنی قره باغ بر روی یکدیگر آتش گشودند. با نگاهی برعقبه درگیریهای دو طرف مناقشه، این سنگین ترین درگیری نظامی میان دو کشور از زمان برقراری آتش بس در سال ۱۹۹۴ میلادی است. دو طرف درگیری با انتشار بیانیه هایی همدیگر را مقصر اعلام کردند و به همدیگر هشدار دادند. روسیه که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آسیای میانه و قفقاز را فضای حیاتی خود می داند سریعا به این درگیری واکنش نشان داد و ولادیمیر پوتین روز شنبه از هر دو طرف خواست فورا به درگیری پایان دهند.

ارمنستان و آذربایجان که هر دو از جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی هستند، چند دهه است که بر سر مالکیت منطقه قره باغ با یکدیگر اختلاف دارند و مرز دو کشور در این منطقه سال‌هاست که وضعیت جنگی را شاهد است. منطقه قره باغ که در مرز این دو کشور واقع شده، اکثریتی ارمنی دارد اما از زمان شوروی سابق تحت کنترل آذربایجان بوده است. منطقه قره باغ در سال 1991 اعلام استقلال کرد، اما این اقدام به شکل‌گیری جنگی سه ساله منجر شد. هرچند با مداخله روسیه این جنگ در سال 1994به یک آتش‌بس منتهی شد، اما درگیری هرگز به معنای واقعی متوقف نشده و طرفین هر از چند گاهی وارد درگیری‌های مقطعی نظامی می‌شوند.

درگیری قره باغ از ابتدای سال ۱۹۹۰ میلادی و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق آغاز و در سال ۱۹۹۴ پس از کشته شدن ۳۰ هزار نفر از دو طرف متوقف شد. هرچند جنگ دهه نود دو کشور با مداخله روسیه به یک آتش‌بس منتهی شد، اما درگیری هرگز به معنای واقعی متوقف نشده و طرفین هر از چند گاهی وارد درگیری‌های مقطعی نظامی می‌شوند. درگیری اخیر شدیدترین برخورد نظامی دو کشور از آن زمان تا کنون است. منطقه مورد مناقشه قره باغ روز گذشته بار دیگر به صحنه درگیری نظامی بین آذربایجان و ارمنستان بدل شد.

بر طبق گزارشهای رسانه‌های محلی در مرز دو کشور صدای تیراندازی و حملات خمپاره‌ای به گوش رسیده است. شبه‌نظامیان موسوم به «ناگورنی»  اعلام کردند که یک فروند بالگرد Mi-24 ارتش آذربایجان را ساقط کرده‌اند. منابع خبری وابسته به ارمنستان هم مدعی شده‌اند که حملات آذربایجان به کشته شدن یک کودک 12 ساله منجر شده است. آذربایجان این ادعاها را رد کرده است. به نوشته سایت شبکه راشاتودی، وزارت دفاع هر دو کشور یک دیگر را به اقدامات تحریک‌آمیز متهم کرده‌اند.

 باکو اعلام کرده است که نیروهای ارمنی طی 24 ساعت گذشته به وسیله توپ و تسلیحات خودکار 127 بار به سمت اراضی آذربایجان تیراندازی کرده‌اند. ارمنستان هم اعلام کرده است که طرف آذری با استفاده از تانک، جنگنده و بالگرد اقدام به حمله به مرز این کشور کرده است. ارمنستان و آذربایجان که هر دو از جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی هستند، چند دهه است که بر سر مالکیت منطقه قره باغ با یکدیگر اختلاف دارند و مرز دو کشور در این منطقه سال‌هاست که وضعیت جنگی را شاهد است.

این‌ بار در فضای رعب و وحشت جهانی که هر لحظه ترور و تروریسم در تمامی مناطق ریشه می دواند و رقابت قدرت های بزرگ برای بازتقسیم مناطق مختلف مهم جهان در جریان است، وضعیت نگران‌کننده است. این قبیل حوادث نشانگر آن است که در بیست سال گذشته فضا در خط آتش‌بس قره‌باغ علیا به مرور نظامی‌تر شده - در منطقه‌ای که حضور نظامی در آن از هر جای اروپا بیشتر است بنابراین امروز بیش از هر روز دیگری فضای مورد مناقشه طرفین فارغ از هر قومیتی و ن‍‍‍‍ژادی نیازمند به صلح و آرامش است. 

 فقط شش بازرس از سازمان امنیت و همکاری اروپا باید مراقب حفظ آتش‌بس در خط ۱۶۰ کیلومتری آتش‌بس باشند. به‌طور مشخص جمهوری آذربایجان هر سال صدها میلیون دلار درآمد نفت و گازش را صرف خرید تسلیحات سنگین می‌کند. این در حالی‌ است که حضور بین‌المللی در این منطقه از سال ۱۹۹۴ به این‌سو تغییر نکرده: همچنان فقط شش بازرس از سازمان امنیت و همکاری اروپا باید مراقب حفظ آتش‌بس در خط ۱۶۰ کیلومتری آتش‌بس باشند - و البته در مرز رسمی ارمنستان و جمهوری آذربایجان که فضایی سنگین بر آن حاکم است. 

در یک سوی این معرکه غرب و آمریکا و حتما رژیم صهیونیستی قرار دارد که تلاش دارد با حمایت از آذربایجان فضای میانی اوراسیا را اشغال کند و مانع تسلط دوباره روس ها بر این منطقه شود و در سوی دیگر میدان روسیه قرار دارد که در گذشته و حال و با حمایت از ارمنستان نشان داده که به هیچ وجه به از دست دادن این فضا روی خوش نشان نخواهد داد. در دوره گذار و جدال نظمی که فضاهای مختلف اوراسیا از منتهی الیه شرقی در دریای جنوبی چین و تنش میان دوکره گرفته تا منتهی الیه غربی در اوکراین و تنش بر سر شبه جزیره کریمه جریان دارد، فضای میانی اوراسیا نمی تواند از این جدال، نظامی گری و اغتشاش به دور بماند. هیچ کدام از سرزمین ها و مناطق مورد اختلاف که در قرن بیستم توسط قدرت های جهانی تقسیم یا اختلاف آنها بوسیله آنها خاتمه یافت در قرن بیست و یکم و با آغاز تقسیم مجدد جهان میان آنهااز جنگ و درگیری در امان نخواهد بود.

طبق رسم و رسوم معلوم و همیشگی دولت-ملت های مدرن و با گسترش تکنولوژی و فناوری های نوین جنگ در دو حوزه گرم و سرد در جریان است که همزمان همدیگر را پوشش می دهند. تبلیغات و رسانه طرف قوی تر می تواند حق را ناحق و نا حق را حق جلوه دهد و در دو حوزه جنگ پیروز شود، امری که آمریکا در آن خبره است. بر همین اساس و طبق این رسم، وزارت دفاع ارمنستان روز شنبه تصمیم غیرمسئولانه و متجاوزانه آذربایجان را شدیدا محکوم و اعلام کرده است که ادامه عملیات نظامی می‌تواند عواقب غیرمنتظره‌ای برای آذربایجان داشته باشد.

در همین راستا رسانه‌های ارمنی گزارش دادند که یک هلی‌کوپتر نظامی آذربایجان نیز در جریان این درگیری‌ها ساقط شده است. با این حال وزارت دفاع آذربایجان در گفت‌وگو با خبرگزاری ترند گزارش‌ها از سقوط هلی‌کوپتر آذربایجانی در مرز دو کشور را رد کرد. سخنگوی وزارت خارجه آذربایجان ارتش ارمنستان را متهم می‌کند که «تسهیلات غیرنظامی» آذربایجان را «بمباران» کرده است. طبق گزارش وزارت دفاع آذربایجان، یک شهروند این کشور در اثر حملات نیروهای نظامی ارمنستان کشته شده و یک نفر دیگر زخمی شده است.

این قبیل حمله‌ها را با منطق نظامی نمی‌شود توجیه کرد. اگر درگیری کوچک با سلاح‌های سبک باشد، می‌شود گفت یک فرمانده محلی تصمیم گرفته، اما استفاده از سلاح سنگین تصمیمی است که در سطح بالای سیاسی گرفته می‌شود. می‌شود گفت چنین حمله‌هایی هدفی جز قدرت‌نمایی ندارد. جمهوری آذربایجان که بازنده جنگ ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ بود، بیشتر تمایل دارد آتش‌بس را لرزان نگه دارد. چراکه به این ترتیب به دنیا نشان می‌دهد خط آتش‌بس، داخل مرزهای به‌رسمیت‌شناخته‌شده این کشور است و مناطق آن سوی آن دست نیروهای نظامی ارمنستان است.

 می‌توان گفت موارد نقض آتش‌بس از سوی جمهوری آذربایجان بیشتر است، اما ارمنی‌ها هم بدشان نمی‌آید قدرت‌نمایی کنند. اگر عقب‌تر برگردیم بیست و سه سال پیش در نوامبر ۱۹۹۱، در منطقه‌ای که با محل حادثه اخیر هم فاصله چندانی نداشت چنین اتفاقی رخ داد. آن روز طرف ارمنی بود که هلی‌کوپتر حامل مقام‌های جمهوری آذربایجان و چند میانجی را سرنگون کرد. آن حمله یکی از جنجال‌برانگیزترین لحظه‌های جنگ بود. تا زمانی که خطوط میان حق خودمختاری محلی و مساله ملی روشن نشود و چارچوب مشخصی که منطبق بر معیار های بومی، فرهنگی و زیرساخت های چنین مناطقی باشد ترسیم نشود جنگ و درگیری و انتقام جویی با بهانه های مختلف و به انگیزه های متفاوت ادامه دارد.