به گزارش خبرنگار حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ساخت فیلم یا سریال با موضوع زندگی رهبران سیاسی بزرگ دنیا، یکی از مهم ترین علایق فیلمسازان در همه جای دنیا است.  به دلیل بزرگی رهبران چنین آثاری حتی اگر از نظر هنری در جایگاهی بالا هم نباشند، باز هم به واسطه علاقه مردم به آن شخصیت ها مورد توجه قرار می گیرند و به یادها و خاطره ها می پیوندند کارگردان ها در ایران هم درباره امام خمینی(ره) به عنوان بزرگ‌ترین و موثرترین سیاستمدار معاصر که رهبری متفاوت‌ترین انقلاب قرن بیستم را به عهده داشته، چند اثر به همت شبکه‌های مختلف تلویزیونی ساختند که تعداد معدودی از آنها شخصیت سیاسی اجتماعی امام به عنوان بنیانگذار یک انقلاب بزرگ را نمایش می‌دهند.

در برخی از این آثار دوران کودکی و نوجوانی امام (ره) مدنظر قرار گرفته، در برخی دیگر رویدادهای مرتبط با ایشان طرح شده اما در کمتر اثری فعالیت‌ها و مبارزات ایشان به صورت کامل و مستقل، تصویر شده است.

تولید سریال «آفتاب و زمین» در اواخر دهه 70 در تلویزیون و در اوایل دهه 80 پخش این سریال از شبکه دو سیما آغاز شد. این سریال بر اساس فیلمنامه ای از «جلیل عرفان منش» و به تهیه کنندگی «علیرضا سجادپور» ساخته شد. شمقدری پیش از ساخت این سریال اثری مستند با عنوان «روایت انقلاب» را نیز با موضوع زندگی امام خمینی(ره) ساخته بود. این سریال روایت زندگی امام خمینی (ره) را از دوران زندگی پدر بزرگوار امام آغاز می کند و با نمایش مبارزات پدر امام با خوانین منطقه، به مقطع تولد امام خمینی (ره) می رسد. قرار بود در این سریال ابتدا مقطع تولد امام خمینی(ره) ساخته و در قدم های بعدی مقاطع دیگر زندگی ایشان به تصویر کشیده شود اما ادامه سریال هیچگاه ساخته نشد و صرفا تا دوران شش ماهگی امام خمینی (ره) را مورد توجه قرار داد.


در ساخت این سریال کتاب خاطرات مرحوم آیت الله پسندیده به عنوان یکی از عمده ترین منابع تحقیقی مورد توجه قرار گرفت. نکته جالب توجه این است که مقطع مورد اشاره سریال، با دوران قاجاریه و حکومت ناصرالدین شاه همزمان است و به دلیل تسلط و سلطه خان ها بر مناطق مختلف ایران، برخوردهای فراوانی میان آنها و مردم شکل می گیرد. در این سریال «ولی الله مومنی» نقش پدر امام را ایفا کرد. علت اصلی انتخاب وی برای این نقش نیز چهره کمتر شناخته شده و تسلط بیانی وی برای خواندن متون و خطابه ها بود. حسین انصاری، مرحوم رضا سعیدی، بهمن دان، لعیا باستانی، ثریا سلطانی، ماشاءالله شاهمرادی زاده، برات الله شیبانی، غلامرضا عارف نژاد، مرحوم فرهاد خانمحمدی، مجید عبدالعظیمی و . . . دیگر بازیگران این سریال بودند.

«آفتاب و زمین» در سال های اخیر بارها در قالب سریال و تله فیلم از شبکه های مختلف سیما پخش شده است. فضای تاریخی سریال و نیز حال و هوای اکشن آن، از نکاتی است که در ساخت اثر برجسته است

مجتبی راعی، دومین کارگردانی است که به سراغ ساخت اثری سینمایی ـ تلویزیونی درباره امام خمینی (ره) می رود. این فیلم ـ مجموعه با نام «صنوبر» مقابل دوربین رفت و بعدها با نام «سال سخت در خمین» در جشنواره فیلم فجر سال 81 نمایش داده و سپس با همین نام در قالب سریالی شش قسمتی از تلویزیون پخش شد.

این اثر قرار بود در صدمین سالگرد تولد امام خمینی (ره) ساخته و عرضه شود اما با چند سال تاخیر مقابل دوربین رفت. صنوبر به تهیه کنندگی «مهدی همایونفر» ساخته شد و محصول سرمایه گذاری مشترک موسسه «عروج فیلم» و «شبکه یک سیما» بود. عروج فیلم یکی از زیرمجموعه های موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) است که آثار نمایشی در این زمینه را تولید می کند.

راعی در این اثر، به مقطع نوجوانی امام خمینی (س) و زندگی این شخصیت در فاصله 13 تا 16 سالگی وی می پردازد. مقطعی که با آغاز جنگ جهانی اول در ایران همزمان است و با وجود اعلام بی طرفی ایران، کشورمان از سوی بیگانگان مورد هجوم واقع می شود و روس ها از شمال کشور تا قزوین پیشروی می کنند و انگلستان نیز فعالیت های خود را همچنان ادامه می دهد. در چنین شرایطی که کشور در اشغال بیگانگان است، در هر گوشه از کشور ایران هر فردی که 100 سوار دارد، خود را شاه می نامد و در محدوده جغرافیایی مشخصی حکومت تشکیل می دهد. امیر مفخم یکی از این شخصیت هاست که در سریال به آن پرداخته شده است. او که خود زمانی از مشروطه خواهان بود و در فتح تهران نیز حضور داشت، حالابه یک دیکتاتور تبدیل شده است. در چنین شرایطی است که احمد شاه قاجار قصد دارد پایتخت را از تهران به اصفهان منتقل کند. در همین ایام تاجران انگلیسی، غله شهر خمین را می خرند و به لندن می برند. این مساله باعث بروز قحطی در خمین می شود و مردم به خوردن لاشه حیوانات مرده روی می آورند و پس از مدتی نیز بیماری های واگیردار در شهر جان مردم را می گیرد.

اتفاق هایی که در این سریال روایت می شود، تاثیری جدی بر شکل گیری شخصیت روح الله دارد. ساخت سریال از سال 1380 آغاز شد. دست اندرکاران سریال ابتدا قصد داشتند در خمین ـ محل واقعی وقوع رویدادها ـ سریال را بسازند اما به دلیل تغییرات فراوان جغرافیایی، امکان فیلمبرداری در این محل وجود نداشت و به همین دلیل تمامی دکورهای سریال در منطقه «کوهپایه» در حوالی اصفهان ساخته شد و سریال در همین منطقه مقابل دوربین رفت. صنوبر یک اثر سینمایی کلاسیک است و در بخش هایی از آن از حضور راوی بهره گرفته شده است. احمد بخشی زاده، جعفر دهقان، جهانگیر الماسی، حسین محجوب، مهوش صبرکن و محمود پاک نیت برخی از بازیگران آن هستند. محمود جعفری (شوهر عمه امام)، پریوش نظریه (عمه امام)، زهرا سعیدی (مادر امام) و علی یعقوب زاده (برادر امام) نیز از دیگر نقش های این اثر هستند. همچنین ایفای نقش نوجوانی امام خمینی نیز به یک نوجوان نابازیگر سپرده شد که پس از این فیلم، در اثر نمایشی دیگری حضور نیافت. فیلم صنوبر هیچگاه امکان نمایش در سینماها را پیدا نکرد و صرفا پخش تلویزیونی آن توانست مخاطبان را با این اثر آشنا کند.

این اثر کامل ترین و جامع ترین مستند ساخته شده درباره امام خمینی (ره) است که در 10 قسمت به مقاطع مهم زندگی امام خمینی (ره) می پردازد. این مجموعه بر اساس مصاحبه هایی با شخصیت بین المللی از کشورهای ایران، عراق، ترکیه، سوریه، مصر، فلسطین، فرانسه و لبنان ساخته شده است و بیش از 10000قطعه عکس و تصاویر ناب تلویزیونی که بسیاری از آنها برای اولین مرتبه نمایش داده شده اند، در ساخت آن به کار رفته است.


سبک و سیاق این اثر یادآور مستندهای بین المللی شخصیت محوری است که معمولادر آنها جزییات کامل و جنبه های مختلف زندگی یک شخصیت مورد توجه قرار می گیرد. هر قسمت از این مجموعه یک موضوع مستقل دارد. مبارزات خانوادگی امام خمینی (ره)، تربیت امام در کودکی، انقلاب مشروطه، روستای خمین در جنگ جهانی اول، ازدواج امام، ورود به عرصه سیاسی، دوران اول سلطنت محمدرضا پهلوی، رحلت آیت الله عبدالکریم حائری، پیگیری هجرت آیت الله بروجردی به قم، مقاومت امام در برابر کاپیتولاسیون، امام در ترکیه، خطبه نماز جمعه امام به زبان ترکی، هراس لاییک ها از نفوذ امام، انعقاد قرارداد 1975 الجزایر، شهادت سید مصطفی خمینی، امام در نوفل لوشاتو، کشتار 17 شهریور، تشکیل دولت موقت، فقط جمهوری اسلامی، انتخاب اولین رییس جمهور، نخست وزیری رجایی، عزل بنی صدر، سوءقصد به آیت الله خامنه ای، فاجعه صبرا و شتیلا، پذیرش قطعنامه 598 از طرف امام(ره)، عملیات مرصاد و. . . برخی از مقاطعی است که این اثر به آن می پردازد و در پایان نیز با یک جمع بندی به زمان حال می رسد.

این سریال در گروه کودک و نوجوان شبکه پنج سیما در 10 قسمت 45 دقیقه ای و در سه فصل تولید شده است. فصل اول این مجموعه مربوط به حوادث سال های 1342 تا 1357 می پردازد. فصل دوم به سال های 57 تا 68 اشاره دارد و فصل سوم نیز به سال 91 و زمان حال می پردازد. نقطه اتصال این سه فصل نیز شخصیتی به نام «احمد علی» است که در سال های انقلاب به دنیا می آید و در 9 سالگی با ارسال نامه ای به امام، از علاقه قلبی خود برای دیدار ایشان می گوید.


او به دعوت امام به تهران می آید اما به دلیل فوت امام خمینی(ره)، دیدار در جماران میسر نمی شود. احمد علی در فصل سوم سریال ـ سال 91 ـ به یک دانشمند هسته ای تبدیل شده و در جبهه مقابله با تحریم های غرب حضوری فعال دارد. به گفته کارگردان این سریال، در این اثر به مسائل سیاسی کشور پرداخته نمی شود و بیشتر به مسائل عرفانی و رابطه امام خمینی(ره) با کودکان پرداخته می شود. دستمایه تحقیقی و پژوهشی سریال نیز کتابی است که تمام دست خط های امام خمینی(ره) زمانی که به نامه های کودکان و مردم جواب می دادند در آن موجود است. در این سریال مخاطبان با چهره امام خمینی(ره) در دوران کهنسالی مواجه می شوند. نکته جالب این است که این نقش ابتدا به ولی الله مومنی، بازیگر نقش پدر امام در سریال آفتاب و زمین پیشنهاد و حتی این بازیگر تست گریم هم شد اما انتشار تصاویر تست گریم، واکنش هایی منفی را پدید آورد و به همین دلیل بازیگری به نام «محمد آزادی» جایگزین وی شد.

سال گذشته قرار بود در ایام دهه فجر سریال «روح الله» از شبکه دو سیما پخش شود اما مشکلات، به این پروژه نیز آسیب زد و مانع از تکمیل تمامی قسمت های آن شد. به همین دلیل سال گذشته چند قسمت از این سریال از سیما نمایش داده شد و این روزها در آستانه ارتحال امام خمینی، قسمت هایی تازه از این سریال نمایش داده می شود.


قسمت هایی که هرکدام حاوی قصه هایی مستقل است و برداشت هایی از زندگی امام و رابطه ایشان با همسایگان و کسانی که به دیدار این حضرت می آمدند را روایت می کند. فیلمنامه این سریال توسط «سعید نعمت الله» نوشته شده است. در ساخت هر قسمت تلاش شده تا حس و حالی شاعرانه بر کار حاکم باشد. تاکنون قسمت های محدودی از این سریال نمایش داده شده و به همین دلیل نمی توان درباره آن قضاوتی کامل کرد اما به نظر می رسد حاشیه پردازی سریال ـ به جای پرداختن به صورت مستقیم به موضوع ـ نتیجه خوبی گرفته است. همچنین سریال در زمینه فضاسازی نیز به طور نسبی موفق عمل کرده و فضای ملموسی را پیش روی مخاطبان خود قرار داده است.

در تازه‌ترین سریال محمدرضا ورزی که مراحل تصویربرداری را پشت سر می‌گذارد، به اتفاقاتی که منجر به پیروزی انقلاب شد، از دهه 30 آغاز و با مرگ شاه در سال 1359 به اتمام رسید، می‌پردازد. در این مسیر ضمن روایت تاریخ به زندگی و شخصیت امام خمینی(ره) به عنوان موثرترین شخصیت تاریخ معاصر ایران نیز پرداخته می‌شود.

از آنجا که در سریال «معمای شاه» رخدادهای مهم تاریخی معاصر از جمله واقعه 15 خرداد، تبعید امام خمینی‌(ره)، عملکرد تشکل‌ها و گروه‌های سیاسی همچون نهضت آزادی، فدائیان اسلام و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی، فرار شاه و مرگ پهلوی دوم طرح و بررسی می‌شود، تصویر تازه و متفاوتی از امام خمینی(ره) را به عنوان یک رهبر سیاسی و شخصیت تاثیرگذار تاریخی به تصویر می‌کشد.

براساس توضیحات ورزی، اتفاقاتی چون فوت آیت‌الله بروجردی در سال 1340 و بعد از آن فوت آیت‌الله کاشانی، طرح لایحه‌ ایالتی و ولایتی، افشاگری‌های امام، نگارش کتاب کشف الاسرار به قلم امام، دیدار امام و شهید مدرس، اولین تبعید امام و زندگی تحت نظر ایشان در خانه حاج‌آقا روغنی در محله قیطریه، تصویب لایحه کاپیتولاسیون، تبعید دوم به نجف و مهاجرت به نوفل‌لوشاتو تا پیروزی و مرگ شاه فراز‌هایی از سریال معمای شاه است که با حضور امام ‌خمینی‌(ره) روایت می‌شود.




انتهای پیام/