متأسفانه مصرف خودسرانه این دارو در کشور ما رو به افزایش است و گزارش های متعددی وجود دارد که برخی از دانشجویان بدون آگاهی از اثرات زیانبار آن، در شب های امتحان از این قرص استفاده می کنند تا بتوانند چندین ساعت متوالی بیدار بمانند و به شکل غیر معمولی تمرکز خود را در مدت طولانی حفظ کنند. دارویی که عوارض آن بهایی بیش از چند ساعت بیدار ماندن برای درس خواندن دارد اما مصرف کنندگانش از آن بی خبرند.

مصرف کنندگان تصور می کنند ریتالین دارویی بی خطر است در حالی که عوارض مصرف خودسرانه این قرص ها می تواند درحد موادمخدر و محرک اعتیاد آور، نظیر کوکائین و آمفتامین باشد. پزشکان و روانپزشکان با صراحت اعلام می کنند ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت تر و پیچیده تر از سایر مواد مخدر است. استفاده محدود و کنترل شده ریتالین باعث عادت کردن بدن به دوزهای پایین و در نتیجه ایجاد علاقه فرد به استفاده از دوزهای بالاتر و حتی مصرف داروهای سنگین تر و خطرناک تر می شود.

متأسفانه این دارو با وجود عوارضی که دارد همچنان در برخی از داروخانه ها به صورت غیرقانونی به فروش می رسد. برای بررسی موضوع، خبرنگار خراسان رضوی به نقاط مختلف شهر می رود تا این دارو را بدون نسخه تهیه کند.

دور میدان پنج راه از چند دارو فروش سوال می کنم، ولی بیشتر آن ها می گویند ما از این داروهای سوسولی نداریم، اگر متادون و ترامادول و... می خواهی در خدمتیم! کمی بیشتر که جست و جو می کنم، یکی از آن ها می گوید: "من ندارم، ولی می توانم هماهنگ کنم که از رفیقم در داروخانه ... بگیری." با تعجب می گویم مگر آن ها می توانند دارو را بدون نسخه بدهند؟ بادی به غبغب می اندازد و می گوید: "پس فکر کردی ما داروهایمان را از کجا تهیه می کنیم؟" او با رفیقش در داروخانه ... هماهنگ می کند تا بروم و دارو را از او بگیرم...

بعد از آن جا به سراغ چند داروخانه دیگر شهر رفتم، هر چند که بیشتر آن ها یا دارو را نداشتند یا بدون نسخه ارائه نمی کردند، ولی در این بین داروخانه هایی نیز بودند که بدون هیچ ترس و واهمه ای دارو را بدون نسخه و البته با قیمت های نجومی ارائه می کردند.

وارد داروخانه می شوم و درخواست قرص ریتالین می کنم. متصدی بلافاصله و بدون هیچ ترسی از زیر جعبه پول ها در کشوی میزش، چند بسته بیرون می آورد و در مقابل من می گذارد. قیمت را از او می پرسم، او می گوید: "فعلاً همین 25 دانه را دارم که دانه ای سه هزار تومان است" این رقم را در حالی می گفت که به قیمت دولتی هر ورق 10 عددی این دارو سه هزار تومان به فروش می رسد! وقتی قیمت را از او می گیرم به بهانه هماهنگ کردن با رفقایم برای تعداد قرص ها از داروخانه بیرون می آیم که دکتر در همان حال به من می گوید: "اگر می خواهی زودتر بیا و گرنه زود تمام می شود!"

به یکی از داروخانه های دارای مجوز عرضه این دارو مراجعه می کنم و از متصدی ریتالین درخواست می کنم که می گوید: "برای تهیه این دارو باید مدارکی از قبیل: کپی نسخه پزشک متخصص اعصاب و روان  با ذکر تعداد داروی مورد نیاز، اصل و کپی شناسنامه بیمار و آدرس منزل و شماره تماس، را ارائه کنید تا در فهرست دریافت دارو قرار بگیرید." این در حالی است که با وجود چنین قوانینی هنوز نیز شاهد فروش غیرمجاز این دارو هستیم.

برای بررسی بیشتر موضوع، با دکتر محمدرضا صابری معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت و گو می کنم.

دکتر صابری با تایید این مسئله که ریتالین در برخی از داروخانه های معمولی شهر به صورت غیر مجاز و آزادانه به فروش می رسد، می گوید: ما شرکت های پخش دارو را موظف کردیم که فقط به آن تعداد داروخانه هایی که ما در فهرست اعلام کردیم ریتالین توزیع کنند. 

در این فهرست نیز داروخانه های شبانه روزی و چند داروخانه مهم و اصلی شهر و همچنین داروخانه هایی را  که در جوار مراکز درمانی قرار دارند و بیماران مغز و اعصاب به آن مراجعه می کنند را  قرار دادیم و سعی کردیم نقشه توزیع به گونه ای باشد که افراد نیازمند این دارو برای تهیه آن مجبور به طی مسافت های طولانی نشوند، ولی این تخلفات معمولاً به این صورت است که داروخانه هایی که مجوز دریافت این دارو را ندارند به صورت رفاقتی مقداری از این دارو را از صاحبان داروخانه های مجاز برای فروش دریافت می کنند.

وی در پاسخ به این سوال که چگونه با وجود قوانین سختگیرانه این تخلف وجود دارد، می گوید:  ما صد در صد نسخه ها را کنترل نمی کنیم و فقط برخی از آن ها را به صورت تصادفی بررسی می کنیم و صاحبان داروخانه ها نیز این مسئله را می دانند و به همین دلیل دست به این کار می زنند ولی نمی توانند در تعداد زیاد این تخلف را انجام دهند؛ در حد دو سه جعبه در هر نوبت انجام می شود که برای این تعداد این احتمال وجود دارد که از طریق ما قابل رصد نباشد.

صابری می افزاید: توزیع این دارو در برخی از استان ها تحت کنترل نیست؛ خراسان رضوی از آن دست استان هایی است که از ابتدا توزیع این دارو را تحت کنترل انجام داده است  البته یکی دیگر از راه های دستیابی داروخانه های غیرمجاز  برای عرضه این دارو  ، تهیه آن از سایر استان های کشور است.

او درباره مقابله با متخلفان نیز می گوید: در صورتی که پس از بررسی تخلف داروخانه ای اثبات شود، ما پرونده آن را به کمیسیون ماده 20 که حیطه اختیاراتش تا تعلیق پروانه نیز است، ارجاع می دهیم و سختگیرانه با آن ها برخورد می کنیم.