آقابابایی: وزارت کشور و نیروهای انتظامی_ امنیتی همیشه شعار داده‌اند که مرزبانان واقعی کشور، مرزنشینان هستند و همواره به این شعار هم از عمق وجود اعتقاد داشته و دارند، چرا که این عزیزان هستند که به مرزها هویت می‌دهند و به عنوان نیروی‌های انسانی و اتباع ایرانی به نیروهای امنیتی، انتظامی و مرزبانان کمک می‌کنند و این یاری آن‌ها در تامین امنیت کشور کارساز است. به همین دلیل همه دستگا‌ه‌های کشور به‌خاطر بومی‌بودن مرزنشینان و روابط نسبی، سببی و اقوامی که برخی از آنان با اهالی کشورهای همجوار دارند، یک سری مزایا و امکانات را برای تسهیل در تردد و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی مرزی درنظر گرفته‌اند.

این امتیازات یک حق عرفی برای آنها است که در مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌های دولت نیز به حق قانونی‌ تبدیل شده است. از این رو نگاه ما به مرزها صرفا نگاهی امنیتی_ نظامی و انتظامی نیست و به‌دلیل نقشی که مرزنشینان در تأمین امنیت پایدار مناطق مرزی و خط مرزی دارند و به عنوان مرزبانان واقعی در مقابله با تهدیدهای متصور از آن سوی مرزها از سرزمینمان دفاع می‌کنند، بنابراین وظیفه حاکمیت و دولت است که حداکثر امکانات و حتی فراتر از آن را در قالبهای مختلف کمکی برای توسعه مناطق مرزی ایجاد کند، ناگفته نماند که جنس نیاز و معیشت ساکنین مناطق مرزی در حوزه‌های مختلف خاکی_ آبی در شرق و غرب کشور نیز با هم فرق می‌کند، چنانچه نیاز جمعیت مناطقی که با کشورهای همجوار مرز خاکی دارند متفاوت از جنس نیاز مرزنشینان حوزه‌های ساحلی کشور است و نوع معیشت آن‌ها کاملا متأثر از محیط جغرافیایی است، بنابراین نیازمند یک بستر جغرافیایی تعریف‌شده برای این مناطق هستیم. در سال‌های قبل به‌دلیل تنوعی که در مناطق مرزی وجود داشته و همچنین نیازهایی که مرزنشینان دارند یک سری بسترهای حقوقی ایجاد شد.

این بسترهای حقوقی در قالب کالاهای ملوانی و یک مفهوم قدیمی به‌عنوان "ته‌لنجی" در مناطق ساحلی جنوب کشور، بالاخص در کناره خلیج فارس با کشورهای همسایه رایج است و به‌صورت تعاونی‌های مرزنشین و بازارچه‌های مرزی یا مرزهای مجاز زمینی فعالیت می‌کنند، یکی از اهداف مهم وزارت کشور بحث توسعه پایدار مناطق مرزی با نقش مستقیم و محوری مردم مرزنشین است. اخیرا نیز دو موضوع بسیار مهم در این حوزه مطرح شد که یکی مربوط به بحث "کوله‌بری" است که بیشتر در بخش‌های غرب و جنوب شرق کشور و استان سیستان و بلوچستان رایج است و مرزنشینان این مناطق تحت این عنوان با کشورهای همسایه تبادلاتی را انجام می‌دادند و به امرار معاش می‌پرداختند.

باشگاه خبرنگاران: آیا موضوع  "کوله‌بری"  مبنای حقوقی و قانونی دارد؟

آقابابایی:خیر، اما اخیرا با محوریت وزارت کشور و حضور دستگاه‌های مسئول دیگر، آیین‌نامه مبادله کالا برای این افراد تهیه و برای دولت ارسال شده  تا به تصویب برسد تا شکل حقوقی به خود بگیرد. تصویب این آیین‌نامه موجب می‌شود تا دیگر شاهد تکرار مشکلاتی که در چند ماه گذشته در مناطق غربی کشور افتاد، نباشیم و بستری مطمئن برای معیشت مرزنشینان جاری شود، موضوع دیگر مربوط به بحث "ته‌لنجی" می‌شود که کالاهایی تحت این عنوان در مناطق جنوب کشور و مخصوصا در استان بوشهر و بخش‌هایی از هرمزگان و خوزستان رد و بدل می‌شود. از گذشته قرار بر این بوده که ملوانان یا سرنشینان شناورها که به کشورهای همسایه تردد می‌کنند یک کالای جزئی را برای معیشت خود بیاورند، اما این موضوع به مرور زمان آرام آرام ارتقا پیدا کرد و از سطح ته لنجی به کل لنج تبدیل شد و به لحاظ حقوقی و همچنین تبادل کالاهای صادراتی و وارداتی تضاد پیدا کرد.

به همین منظور در نشستی که اخیرا با دستگاه‌های مسئول داشتیم، راهکار مناسبی را برای تامین معیشت این عزیزان در آبهای جنوب و همچنین پیشگیری از تضییع حق و حقوق دولت به سه استان بوشهر، هرمزگان و خوزستان ابلاغ کردیم تا هم این بستر به صورت دائمی باقی بماند و هم اقتصاد این مناطق رونق داشته باشد. چراکه مناطق مرزی کشور به دلیل پیرامونی بودن، توسعه مناسبی ندارند و از این لحاظ با آسیب‌های جدی مواجه هستند، لذا مرزنشینان نیاز دارند تا به لحاظ معیشتی بسترهای دائمی برایشان آماده شود تا بتوانند کار کنند، به همین منظور از سال‌های قبل چند بستر حقوقی برای تامین معیشت مرزنشینان در قوانین قید شده که یکی مربوط به بازارچه‌های مرزی و دیگری تعاونی‌های مرزنشین است تا مرزنشینان در قالب سازماندهی شده بتوانند کالای تجاری‌شان را از مسیرهای تعریف شده مبادله کنند.

آقابابایی: استان‌های هرمزگان و سیستان وبلوچستان دو محور اصلی خروج سوخت از کشور هستند که عمدتا هم این محصول را از این مناطق به خاک پاکستان قاچاق می‌کنند. عمده قاچاق سوخت هم مربوط به گازوئیل می‌شود و در قالب‌های مختلف بنزین و نفت قاچاق نداریم، گرچه ممکن است در بعضی مرزها به‌ندرت قاچاق این محصولات هم اتفاق بیفتد اما قالب کلی و حجمی که اعظم قاچاق را در برمی‌گیرد مربوط به محورهای جنوب و جنوب شرقی کشور است.

علاوه بر این یکی از مهم‌ترین مصادیق قاچاق در کشور ما قاچاق سوخت است که علت آن تفاوت قیمت است. وقتی که هر لیتر سوخت با قیمت 350 تومان به یک کامیون‌دار فروخته می‌شود و همین محصول در کشورهای همسایه بالای 2 هزار تا 4 هزار تومان قیمت دارد طبیعی است، با توجه به عدم همکاری کشورهای همسایه در کنترل مرزها این اتفاق روی دهد، به هرحال یکی از کالاهای هدف در مبارزه با قاچاق کالا سوخت است و به همین منظور، وزیر کشور از سال گذشته تاکنون، پنج جلسه با اعضای ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و همچنین دستگاه‌های مسئول و حتی یگان‌های نظامی برگزار کرده و بخشی از این جلسات مربوط به تفاوت قیمت‌‌ها بوده و برنامه‌ریزی‌هایی در این خصوص انجام گرفته است.

عدم تمرکز دولت پاکستان در مرزهای خود، موجب شده که بحث قاچاق سوخت هرچند به صورت محدود ادامه داشته باشد ولی بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که خروج سوخت با شیب ملایم کمی اتفاق می‌افتد و به شدت در حال کنترل است.

آقابابایی: مسئولیت مبارزه با بیوتروریسم در قانون به عهده وزارت اطلاعات است. "بیوتروریسم" یکی از اشکال جدید تروریسم است که تروریست‌ها به دلایل مختلف از جمله سهل‌الوصول بودن و عدم شناسایی منبع آن بدین جهت سوق پیدا می‌کنند، یکی از تروریسم‌هایی که در سال‌های گذشته در قالب‌های مختلف شکل پیدا می‌کرد، بیشتر به صورت فیزیکی بود. در بخش فیزیکی موضوع یک تأثیر آنی دارد ولی بحث بیوتروریسم ماندگار است و ممکن است تاثیر آن اکنون مشخص نشود.

افزون بر آن در بحث تروریسم یک کار خاصی را به‌لحاظ "بیو" انجام می‌دهند که ماندگاری آن ممکن است تا 30 سال بعد ادامه داشته باشد. بنابراین موضوع بیوتروریسم از شکلهای جدید، بسیار خطرناک و پیچیده است و از سوی دیگر منشأ آن را به خوبی نمی‌توان تشخیص داد. هزینه بیوتروریسم هم نسبت به حذف فیزیکی و ترورهای فیزیکی خیلی کمتر است و وسعت و تأثیرگذاری آن خیلی بیشتر از این مباحث است و می‌تواند جامعه کلان‌تر را در بر بگیرد، اکنون این موضوع در قالب‌های مختلف در حال کار است و وزارت اطلاعات، بهداشت و درمان تسلط کاملی به این موضوع دارند و سازمان پدافند غیرعامل نیز طبق چهارچوب و مشخصه‌های خاص خود در این زمینه کار می‌کند.

در وضعیت فعلی هیچ نگرانی نسبت به این موضوع نداریم ولی برای سال‌های آینده نیازمند برنامه‌ریزی جدی هستیم. شاید یکی از مشکلات سال‌های آینده بیوتروریسم در محصولات کشاورزی نمود پیدا کند که دوستان ما روی این موضوع برنامه‌ریزی می‌کنند تا بتوانند با این بحث مقابله کنند.

آقابابایی: سال گذشته و حدود سه هفته قبل از زمان مراسم اربعین، مسئولیت برگزاری این کنگره بزرگ با تصویب هیأت وزیران و تأیید مقام معظم رهبری به وزارت کشور سپرده شد. ما عملا بعد از پایان اربعین سال94، یک آسیب شناسی در همه حوزه‌ها با حضور همه‌ی دستگاه‌های مسئول و عضو ستاد مرکزی اربعین حسینی داشتیم در این آسیب شناسی تهدیدها، نقاط ضعف و قدرت را استخراج کرده و روند کار بازنگری شد. عملا یک ماه از اربعین هم نگذشته بود که ستاد مرکزی برنامه ریزی را برای اربعین سال 95 شروع کرد. آخرین جلسه اخیرا با حضور وزیر کشور صورت گرفت و کمیته‌های 12 گانه شکل پیدا کرده است، در این راستا  دو کمیته ویژه در استان‌های خوزستان و ایلام و در 29 استان دیگر کمیته‌های هماهنگی با مسئولیت استانداران  ایجاد شده و یک ستاد ویژه هم در داخل عراق با مسئولیت سفیر ایران در بغداد شکل گرفته و مسئولیت همه این‌ها از سوی وزیر کشور صادر شده است.

دولت در این راستا با نگاه حاکمیتی با دولت عراق موارد مربوط به ویزا، زمان صدور ویزا ،سقف ویزا، قیمت ویزا و کنترل‌های امنیتی مرزها را  باید مورد بررسی قرار دهد. در این رهگذر بخش پذیرش، اسکان و تغذیه بر عهده مردم قرار گرفت، همچنین سال گذشته در بحث امنیت دولت عراق خیلی خوب ورود پیدا کرد با توجه به تهدیداتی که در این کشور به وجود آمد خوشبختانه امنیت برقرار بود. همچنین موضوع خروج غیرقانونی در سال های گذشته خیلی محدودتر بود چراکه ما قبل از آن طبق حضوری که اتباع افغانی قانونی و با گذرنامه در کشورمان حضور دارند خیلی  تلاش کردیم که به عزیزانی که علاقمند به اهل بیت هستند به آنها ویزا بدهند که متأسفانه این اتفاق نیفتاد و به تصور این افراد که شاید  مانند سال گذشته  ممکن است دولت عراق در مرز ویزا بدهد در مرز مهران حضور داشتند و این تراکم جمعیت در یک لحظه باعث شد که نیروهای حراست نتوانند مناسب مبادی عبوری را کنترل کنند. البته به نسبت جمعیت تعداد معدودی بودند که امیدواریم این‌ موارد در سال‌های آتی به صفر برسد.

آقابابایی: در حال حاضر 35 درصد بازارچه‌ مصوب در کشور وجود دارد که از این تعداد 20 بازارچه فعال و 15 بازارچه غیرفعال‌اند همچنین در بین بازارچه‌های مرزی، بازارهای سیستان بلوچستان فعال است با توجه به تغییراتی که در کشورهای همسایه در حال رخ دادن است می‌توانیم بگوییم تعدادی از این کشورها اعتقادی به این بازارچه ها نداشته و یا در قانون آنها چیزی به عنوان بازارچه مرزی وجود ندارد، متاسفانه تعداد بازارچه‌های مرزی در کشور هر سال کاهش پیدا می‌کند.

این بازارچه امتیازاتی را برای صادرکنندگان و واردکنندگان دارد به گونه‌ای که بخشی از صادرات ما از این طریق صورت می‌گیرد. در سال‌های گذشته بازارچه‌های مرزی یکی از بسترهای صادراتی جدی بود اما با ایجاد مرزهای مجاز زمینی و دریایی ثبت شده، بخشی از فعالیت‌های این بازارچه‌ها به مرزهای مجاز زمینی منتقل می‌شود و برخی هم مربوط به کشورهای همسایه است، با فروپاشی شوروی و ایجاد کشورهای جدید آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان اعتقادی به بازارچه‌ مرزی ندارند و ترجیح می‌دهند در قالب مرزهای مجاز زمینی مبادلات صورت بگیرد.

باشگاه خبرنگاران: در مورد تعداد مرزهای مجاز صحبت کنید و اینکه چگونه به این مرزها نظارت کرده و قاچاق را کنترل می‌کنید؟

آقابابایی: در حال حاضر 92 مرز مجاز زمینی، هوایی و دریایی در کشور وجود دارد که به تصویب هیأت دولت رسیده است و بخش عمده‌ی آنها مرزهای زمینی است که در حال حاضر 27 مرز مجاز زمینی با کشورهای همسایه داریم و بخشی هم مربوط به مزرهای هوایی است که بخش اعظم آنها اجازه  پرواز در خارج از کشور ندارد.

مرزهای دریایی کشور نیز همگی فعال‌اند و کار تردد صورت می‌گیرد در سال گذشته نزدیک به 26 میلیون نفر از مرزهای هوایی، زمینی و دریایی تردد داشتند که فقط از فرودگاه امام(ره) حدود 7.5 میلیون نفر مسافر تردد داشتند که از این میان حدود 62 درصد آنها اتباع ایرانی و 38 درصد هم مربوط به اتباع کشورهای خارجی بودند و بخشی از آنها مربوط به شیعیان عراقی بود که برای زیارت وارد کشور جمهوری اسلامی ایران شده بودند.

آقابابایی: یکی از راهکارهای مناسب در این حوزه دو کار شاخص است که باید تکمیل شود یکی اینکه استفاده از دستگاه‌های کنترلی xray و body scanner است که در عمده مرزهای ما هم به صورت دستگاه پالت xray و هم به صورت کامیونی مجهز شده‌اند دوستان گمرک اخیرا اقداماتی برای خرید دستگاه xray جدیدتر اقدام کردند که بخشی از آنها به مناطق زمینی منتقل شده و بخشی هم در حال انتقال هستند. بخش دوم هم مربوط به سامانه‌ای کردن ورود این کالاها است که دوستان گمرک کار می‌کنند به نسبت سال‌های گذشته قاچاق از این مسیرها کم شده ولی آسیب‌پذیری ما هنوز از مرزهای مجاز وجود دارد که انشاالله با برنامه‌ریزی که  صورت می‌گیرد میزان  قاچاق به حداقل می‌رسد.

باشگاه خبرنگاران: درباره گذرنامه‌های الکتریکی توضیحاتی ارائه دهید با توجه به اینکه اخیرا در اجلاس ایکائو این مهم مورد توجه قرار گرفته است.

آقابابایی: یکی از موفق‌ترین اقدامات جمهوری اسلامی ایران بحث تولید و صدور گذرنامه‌های " سری C" است. گذرنامه‌های "سری B" را از قبل داشتیم و تقریبا می‌توانیم بگوییم که الان جعل گذرنامه‌های C به صفر رسیده و در بحث تردد پلیس گذرنامه‌ها می‌تواند همه اطلاعات را در عرض 4 ثانیه از مرکز اخذ و چک کند. در تمام مرزهای مجاز زمینی، هوایی و دریایی با حداقل زمان و چند ثانیه کار کنترل صورت می‌گیرد و هنگامی که مسافری  گذرنامه را به افسر گذرنامه تحویل دهد چند ثانیه طول می‌کشد که  تبادل اطلاعات با مرکز را انجام دهد و گذرنامه مهر و تحویل مسافر شود.

باشگاه خبرنگاران: آیا سوء‌پیشینه افراد در این گذرنامه‌ها به صورت محرمانه قید شده یا خیر؟


آقابابایی: خیر، ما اطلاعاتی غیر از اطلاعات فردی و هویتی شخصی در گذرنامه نداریم مگر احیانا فردی در خارج کشور تخلفات خلاف شئونات داشته باشد. در کمیسیون ماده 16 در وزارت کشور  با حضور دستگاه مسئول از جمله وزارتخانه دادگستری، وزارتخانه اطلاعات و نیروی انتظامی، اطلاعات کسب شده از شخص متخلف بررسی می‌شود و ممکن است این شخص برای چند مدت یا چند سال ممنوع‌الخروج شود این موضوع مربوط به جرایمی است که خلاف شئونات نظام مقدس جمهوری اسلامی باشد اگر موضوعات امنیتی  باشد به گونه‌ای دیگر با آن برخورد می‌شود.

باشگاه خبرنگاران: در مورد امنیت مرزها صحبت کنید، آیا نگرانی در اینباره وجود دارد؟

آقابابایی: ما در مجموعه کشورهای همسایه منطقه جز کشورهای امن هستیم. آمار و ارقام هم شاهد این امر است امروز در دنیای ارتباطات کسی نمی‌تواند بگوید که خبری جائی بوده و کسی متوجه نشده است. با توجه به اینکه  کشورهای غربی در برخی مناطق یک جزیره ناامنی را ایجاد کردند، امنیت به صورت خوب در مرزهای کشور ما حاکم است البته عارضه‌‌هایی هم در مرزهای کشور وجود دارد که بیشتر تاریخی است. در شرق کشور از جمله  استان خراسان رضوی و جنوبی با توجه به اقداماتی که صورت گرفته هنوز عارضه‌ای خاصی در آنجا نداریم منتهی ادامه این فرآیند در شرق کشور به سمت جنوب کشیده می‌شود. 

سه محور در جنوب شرق نیز وجود دارد که مهم ترینش قاچاق انسان است که آسیب رسان بوده و بخش دیگر مربوط به خروج سوخت و مواد مخدر می‌شود، در این محورها برخی از اشرار و گروهک‌های ضد انقلاب ممکن است تردد کنند که الحمدالله یا در لب مرز به تور می‌افتند و یا اگر احیانا امکانی داشته باشند و ورودی به داخل کشور داشته باشند در همان سیستان و بلوچستان در تور حراست گرفتار می‌شوند و کاملا تحت کنترل هستند. 

برخی از ترددها در شمال غرب نیز مربوط به خاک ترکیه می‌شود که با جدیت با ترددهای مشکوک برخورد می‌شود و چند بار تذکر نیز داده شده منتهی به علت وضعیتی که کشورهای همسایه دارند، این عارضه‌ها مربوط به عارضه‌های بیرونی می‌شوند. همچنین داعش نیز پدیده‌ای نکبت است که کشورهای غربی ایجاد کردند که سعی دارند به مرزهای جغرافیایی ما نفوذ کنند و امکان دارد برخی از افراد در قالب‌های مختلف به صورت محدود فریب این گروهک تروریستی را بخورند ولی کاملا در رصد هستند امنیت کامل برقرار است و تهدید خاصی متصور نیست ولی طبیعتا با توجه به ضربات سنگینی که آسیب خورده ممکن است به هر طریق بخواهند با پول برخی از افراد  را در داخل کشور فعال کنند اما در سال گذشته کامل در تور بوده‌اند و نتوانستند تحرکی داشته باشند.

گفتگو از ابراهیم آقابالایی و سمانه حسن خانی

انتهای پیام/