به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ بررسی آسیب‎‎های جشن‎‎های نوپدید و راهکار‎های تقویت باور‎های مذهبی و فرهنگی جامعه از مهم‎ترین موضوعاتی است که دکتر جعفر بای، جامعه‌شناس، در جریان آسیب‎شناسی اجتماعی جشن‎‎های نوپدید در جامعه ایرانی به آن اشاره کرده است.
 
آقای دکتر! به‎نظر شما دلیل اصلی شکل‎گیری جشن‎‎های نوپدید در جامعه چیست؟
تاثیرپذیری و تغییرات فرهنگی از مهم‎ترین عواملی است که چگونگی انجام مناسک، آیین، رسوم و سنت‎‎های ما را تحت‌تاثیر قرار می‎دهد. تغییرات فرهنگی بر نحوه برگزاری همه مراسم و آیین‎‎های ما تاثیرگذاشته و آن‎ها را به تناسب شرایط روز تغییر داده است.
این موضوع هم تنها مربوط به شادی و مراسم‎‎های جشن نیست بلکه عزاداری‎ها، آیین باستانی مانند نوروز و بسیاری رسوم کهن را هم بی‎نصیب باقی نگذاشته و در هر یک از این مناسک تغییر و تحولی خاص ایجاد شده است.
 
 
اینکه تغییرات متناسب با شرایط روز انجام می‎شود موضوعی مثبت است یا اینکه باید از تبعات جشن‎‎های نوپدید نگران باشیم؟
پیشرفت بشر و دستیابی به تکنولوژی‎‎های نو بدون شک در رفتار و تعامل انسان هم تاثیر خواهد گذاشت اما این همان شمشیر دولبه‎ای است که هم می‎تواند مثبت باشد و هم اینکه آسیب‎‎های خود را تحمیل کند. حفظ داشته‎ها و آیین و سنن برای هر جامعه‎ای ارزش تلقی می‎شود و در تضاد با پیشرفت نیست اما زمانی که دامنه تغییرات به قدری گسترده شود که هدف و فلسفه وجودی مراسم‎ها و آیین جامعه‎ای را زیر سوال ببرد بدون شک دیدگاه ما نسبت به این تغییرات منفی است و باید منتظر تبعات آن در جامعه باشیم.
 
 
به‎نظر شما چه زمانی زنگ خطر بروز تغییرات زیان‌بار درباره مراسم و آیین‎‎های سنتی ما به صدا در می‎آید؟
مرز بین تغییرات هدفمند و تغییرات مخرب در تطابق فرهنگ و باور‎های دینی با جشن و مراسمی نوپدید نمایان خواهد شد. در برخی موارد تغییر برخی جشن‎ها در تضاد با فرهنگ اسلامی است یا اینکه با فرهنگ دینی ما متناسب نیست، این زمانی است که یک جشن نوپدید می‎تواند آسیب‎‎هایی را به‎جامعه تحمیل کند. زمانی که مراسمی تازه در جامعه جایگاه فرهنگ یا باور‎های دینی را متزلزل کند پدیده نو شدن به هیچ‌وجه مثبت به حساب نمی‎آید.
 
 
آقای دکتر! درباره برگزاری جشن تکلیف به شیوه نوپدید که با آرایش و بزم همراه شده است، کدامیک از این موارد مصداق دارد؟
بروز جشن‎‎های نوپدید و تغییر مراسم‎‎های باستانی مربوط به چند جشن خاص نیست و حتی در آیینی کهن مانند نوروز و جشن‎‎های چهارشنبه سوری نیز نفوذ پیدا کرده است. این تغییرات که ماهیت و فلسفه وجودی این سنت را تحت‌تاثیر قرار داده نتیجه تضاد بین فرهنگ ایرانی و فرهنگ بیگانه است اما در برخی موارد این تغییرات فرهنگی، فرهنگ اسلامی را هم تحت‌تاثیر قرار داده و قوانین دینی ما متاثر از فرهنگ بیگانه تغییر ماهیت داده است که نتیجه آن پیدایش جشن تکلیفی جدید همراه با جلوه‌گری، تجمل و رقص و آواز است.

آقای بای! چرا درباره یک مراسم با زمینه و سابقه شرعی مانند جشن تکلیف باید شاهد بروز رفتار‎هایی باشیم که تناسبی با اصل و اساس این برنامه مذهبی ندارد؟
جشن تکلیف دروازه ورود به دنیای حجاب است اما اینکه چرا تغییراتی را در آن مشاهده می‎کنیم به غلبه فرهنگ تجمل امروزی مرتبط است. فرهنگ مدرن و جدید باعث شده است اعتنا به موضوعات شرعی در برگزاری جشن تکلیف ضعیف‎تر شود!
البته کم‌توجهی به باور‎های دینی و اعتقادات هم در این موضوع نقش دارد. متاسفانه جشنی که فلسفه وجودی‎اش برای پاسداشت قواعد شرعی است در بخش‎‎هایی از جامعه و بین تعدادی از خانواده‎ها سر از ناکجاآباد در آورده است.
 
 
آیا موضوعاتی که دربارخ «جشن تکلیف» گفتید درباره این مراسم هم صادق است؟
جشن طلاق، جشن نوپدیدی است که در همین دهه بروز پیدا کرده است اما اینکه چرا انجام منفورترین رفتار شرعی با جشن و سر و صدا همراه شده است، چند دلیل مهم دارد. اول اینکه قبح این موضوع در جامعه شکسته شده و آمار بالای طلاق باعث از بین رفتن قبح آن شده است، طلاقی که مضموم و مغضوب بود، این روز‎ها عادی شده و همین موضوع هم باعث شکل‎گیری جشن برای آن شده است.
 
 
دلیل دیگر هم اینکه ما مردمی هستیم که در گذران اوقات فراغت با فقدان نشاط مواجه هستیم و می‎خواهیم از هر موضوعی برای فراهم کردن نشاط و شادی استفاد کنیم، حتی موضوع ناراحت کننده‎ای مانند طلاق هم بهانه‎ای برای شادی شده است. در واقع اینکه مطرح می‎شود «کارم از خنده گذشته است به آن می‎گریم» تبدیل شده است به «کارم از غصه گذشته است به آن می‎خندم!»
 
 
اما چرا در یک جامعه سنتی و مذهبی مانند ایران باید شاهد بروز جشن‎‎های نوپدید باشیم؟
ضعف باور‎ها و اعتقادات ما باعث شده است در برابر تغییرات فرهنگی آسیب‌پذیر باشیم. طبیعی است گذر زمان بر چگونگی برگزاری مناسک، آیین، رسوم و سنت‎ها تاثیر می‎گذارد، البته این جریان فرهنگی باید مدیریت شود. لازم است شرایطی را فراهم کرد که مسیر این تغییرات خلاف چارچوب‎ها و قواعد اجتماعی ما نباشد. در واقع این موضوع مدیریت‌پذیر است و سیاست‌گذاران کلان اجتماعی و برنامه‌ریزان فرهنگی می‎توانند آن را مدیریت کنند.
 
 
با وجود این، مهم‎ترین ابزار هدایت تغییرات فرهنگی چیست؟
مهم‌ترین ابزار هدایت مسیر تغییر فرهنگی را می‎توان در قالب تحول رسانه‎ها ایجاد کرد. رسانه باید به شکل محسوس و نامحسوس تغییرات فرهنگی را مدیریت کند تا با چارچوب‎‎های کلان اجتماعی ما در تناقض و تعارض نباشد. این هم موضوع مهمی است، اگر بی‎توجهی کنیم و از کنار این تغییرات راحت بگذریم و تماشاگر باشیم باید منتظر تبعات آن در نسل جوان باشیم؛ چراکه این روز‎ها به‎دلیل پیشرفت تکنولوژی‎‎های ارتباطی شاهد تغییرات برق‌آسا فرهنگی هستیم. اگر در جامعه سنتی تحولات فرهنگی در بازه زمانی 15 ساله به وقوع می‎پیوست در جامعه فعلی این زمان به پنج سال کاهش پیدا کرده است. این شتاب باعث شده است شکاف نسلی که در گذشته بین والدین و فرزندان وجود داشت، در حال حاضر بین فرزندان با اختلاف سنی پنج سال مشاهده شود.
 
 
آقای دکتر! چرا دامنه تحولات و تغییر رفتار‎های اجتماعی به جشن‎ها و مراسم سنتی رسیده است؟
به باور من در حال حاضر با جامعه‎ای مواجه هستیم که مداوم در حال تغییر است. این موضوع به‎ویژه در حوزه فرهنگی و اجتماعی از سرعت قابل توجهی برخودار است. به‎علاوه اینکه سرعت رشد دانش بشر هم مزید بر علت شده است؛ در نتیجه دامنه تاثیرگذاری‎ها تا جشن‎ها هم پیشرفته است.
 
منبع: پنجره
 
انتهای پیام/