جزئیات برخورد با متخلفان؛
آمار دقیق متخلفان ماجرای مجله «نیچر»/درگيربودن 26 دانشگاه علوم پزشكی در جعلی بودن مقالات
دبير كميته ملی اخلاق پژوهش پزشكي وزارت بهداشت گفت: پنج عضو هيئت علمی جعلی بودن مقالاتشان اثبات شده و با پس گرفتن تمام تشويقات از دانشگاه اخراج شده اند.
به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ احسان شمس کوشکی دبیر کمیته ملی اخلاق و پژوهش پزشکی وزارت بهداشت در نشست خبری این کمیته که در وزارتخانه برگزار شد، گفت: 54 عضو هیات علمی علوم پزشکی کشور در جعلی بودن 58 مقاله منتشر شده در سایت خبری نیچر دست داشتند که بر اساس اطلاعات این پایگاه خبری 282 نفر نویسنده ایرانی در عنوان نویسنده این مقالات شرکت داشتند.
وی بیان کرد: پس از بررسی‌های انجام شده در وزارت بهداشت مشخص شد که 199 نفر نویسنده ایرانی درگیر این موضوع بودند و از این تعداد افراد 54 نفر عضو هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بودند.
دبیر کمیته ملی اخلاق و پژوهش پزشکی وزارت بهداشت ادامه داد: 99 نفر به دانشگاه‌های علوم پزشکی وابسته بودند، 20 نفر کارمند و پژوهشگر دانشگاه، 3 نفر دانشجو علوم پزشکی و 15 نفر فارغ التحصیل این دانشگاه‌ها بوده، 7 نفر هیچ وابستگی به دانشگاه های علوم پزشکی نداشتند.
وی عنوان کرد: این هفت نفر خود را وابسته به دانشگاه معرفی می‌کردند تا از تشویقات معنوی استفاده و موجب ارتقای رتبه دانشگاه‌ها شوند و 26 دانشگاه علوم پزشکی کشور مقاله جعلی منتشر شده داشتند که در این میان تعداد افراد یا مقالات جعلی بیشتر بود.
شمس با بیان اینکه تعداد مقالات جعلی افراد با هم تفاوت داشته، افزود:نام یک نفر در 10 مقاله، نام یک نفر در 7 مقاله، نام یک نفر در 6 مقاله، نام 3 نفر در 5 مقاله و نام 4 نفر در 4 مقاله درج شده و افراد زيادي فقط يك مقاله جعلي داشتند.
وی با بیان اینکه 2 نفر از دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های سراسری وزارت علوم که نقش کلیدی و رهبری انتشار این مقالات جعلی را به عهده داشتند، گفت: این دو نفر عضو هیات علمی نبوده و دانشجوی علوم پزشکی نیز نیستند که یک نفر دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی و یک نفر فارغ التحصیل دامپزشکی در دانشگاه سراسری زیر نظر وزارت علوم است، این افراد همکاری‌های غیررسمی با دانشگاه‌های علوم پزشکی برقرار کردند و سایر افراد را با عناوین مختلف برای انتشار مقاله مشارکت دادند که وزارت بهداشت از این افراد شکایت حقوقی می‌کند.
دبیر کمیته ملی اخلاق پژوهش پزشکی وزارت بهداشت از تهیه طرح شکایت حقوقی از این 2 نفر خبر داد و اظهار کرد: با دانشگاه آزاد مکاتبه شد و ریاست این دانشگاه قول برخورد جدی داده و امیدواریم به زودی این فرد از دانشگاه اخراج شود.
شمس با بیان اینکه تخلفات جعلی بودن مقاله تنها در ایران نیست و در بسیاری کشورها دیده می‌شود، گفت: خارج شدن مقاله جعلی از لیست پایگاه های علمی یک امر متداول است و مقالاتی که استانداردهای اخلاقی یا علمی لازم را نداشته باشند پس از انتشار از لیست سایت‌های منتشر شده خارج شده و در برخی موارد نویسندگان با فهمیدن اشکال در مقاله خود درخواست خارج شدن آن را می‌کنند تا وجه علمی‌شان خدشه دار نشود.
دبیر کمیته ملی اخلاق و پژوهش پزشکی وزارت بهداشت عنوان کرد: برای شناسایی مقالات جعلی و فاقد استانداردهای اخلاقی و علمی سایت‌های جهانی به عنوان دیدبان مقالات وجود دارد که لیست مقالات خارج شده را منتشر می‌کند.
وی با بیان اینکه هیچکدام از مقالات منتشر شده جعلی از نشریه معتبر نیچر نبوده و فقط سایت خبری این نشریه لیست این مقالات به نویسندگان آنها را منتشر کرده، گفت: 58 مقاله جعلی که در سایت خبری نیچر منتشر شده همه با هم به شکل زنجیره‌وار متصل بوده و 2 نفر به عنوان نقش کلیدی و محوریت در جعلی بودن مقالات و افشا شدن این رسوایی داشته‌اند.
شمس با اشاره به نحوه افشاگری و مشخص شدن جعلی بودن این مقالات گفت: با بررسی‌های انجام شده در وزارت بهداشت مشخص شد به احتمال زیاد فرد افشاکننده در داخل کشور بوده که در مورد او حدس و گمان‌هایی وجود دارد اما نمی‌توان او را سرزنش کرد زیرا از قصد و هدف او با خبر نیستیم.
دبیر کمیته ملی اخلاق پژوهش پزشکی وزارت بهداشت با اشاره به سه تخلف صورت گرفته در این 58 مقاله، گفت: تخلف اول صورت گرفته «دستکاری نویسندگان» بوده که در این تخلف نام نویسندگان در روند ویرایش مقالات کم یا اضافه می‌شدند. این موضوع از نظر استانداردهای بین‌المللی پذیرفتنی نیست و نشریه های منتشر کننده مقاله نیز متوجه این دستکاری نشده که این مورد خود جای سوال دارد.
وی تخلف دوم را «دستکاری داوری» معرفی و اضافه کرد: به دلیل تسریع روند انتشار مقاله نشریات معمولا از نویسندگان درخواست می‌کنند که داورانی را برای داوری مقاله ها معرفی کنند. این افراد بر این اساس نام پژوهشگران معتبری را معرفی می‌کنند اما در این مقاله های جعلی افراد یک ایمیل ساختگی ایجاد و این مقاله ها برای داوری به ایمیل ساختگی ارسال و سوری داوری می شد.
شمس ادامه داد: تخلف سوم «سرقت ادبی در متن مقالات» بوده که به نظر می‌رسد این موضوع کمتر حائز اهمیت باشد زیرا اغلب نرم افزارهای منتشر کننده مقاله و مطالب علمی آن را بررسی می‌کنند تا از سرقت علمی و کپی برداری جلوگیری شود.
دبیر کمیته ملی اخلاق پژوهش پزشکی وزارت بهداشت براساس استانداردهای سازمان جهانی غذا و دارو تمام پژوهش‌های پزشکی و زیستی باید توسط کمیته اخلاق به تصویب برسد، ادامه داد: این کمیته‌ها باید بر اساس استانداردهای اخلاق پژوهشی بر پروژه‌های تحقیقاتی نظارت کنند.
اقدامات وزارت بهداشت برای شناسایی و برخورد متخلفان
شمس با بیان اینکه وزارت بهداشت در دبیر خانه کمیته ملی اخلاق و پژوهش تیم ویژه‌ای را برای بررسی این موضوع تشکیل داد، افزود: در وزارت بهداشت لیستی از مقالات جعلی و نویسندگان آنها تهیه و دستورالعمل‌هایی به معاونت‌های پژوهش و کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ارسال شد تا با بررسی‌های بیشتر تخلف‌ها را شناسایی و به کمیته انضباطی مربوطه ارجاع دهند.
وی با اشاره به جلسه معاونان پژوهشی دانشگاه‌های علوم پزشکی با حضور معاونت تحقیقات وزارت بهداشت گفت: در این جلسه معاونان پژوهشی از نحوه برخورد با متخلفان گزارش‌هایی ارائه کردند. تاکنون 5 نفر از اعضای هیئت علمی بر اساس حکم هیئت‌های انتظامی محکوم به اخراج از دانشگاه شدند، البته این رای در هیئت بدوی بوده و قابل اعتراض است.
دبیر کمیته ملی اخلاق پژوهش پزشکی وزارت بهداشت اضافه کرد:یک معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی که بیشترین مقاله جعلی از آن مرکز آموزشی بوده از سمت خود تعلیق شده و با بقیه دیگر اعضای هیئت علمی نیز برخوردهای یکسان، استاندارد و قاطع و بدون اغماض صورت می‌گیرد.
شمس با بیان اینکه 35 نفر افراد دارای مقاله جعلی ارتقا و ترفیع هایشان باز پس گرفته شده، گفت: تمام تشویق‌های مادی و معنوی که افراد با انتشاراین مقاله های جعلی کسب کرده بودند مانند ارتقای علمی درجه استادی و ارتقای سالیانه پس گرفته می‌شود.
وی بیان کرد: دانشگاه‌ها تا 15 دی‌ماه فرصت دارند تا بررسی مجدد خود را به اتمام رسانده و بر اساس بخشنامه‌ای که وزارت بهداشت به دانشگاه‌های وابسته خود ارسال کرده، از آن ها خواست که بدون هیچ اغماضی افراد درگیر در این مقاله های جعلی به هیات‌های انتظامی معرفی شوند.
دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه باید وجود تخلف در نظام تحقیق و پژوهش کشور را بپذیریم، گفت: این موضوع هرچند که می‌تواند یک مساله سیاسی برای تخریب چهره علمی کشور باشد، ولی ما باید به خودمان برگردیم و با ایجاد ساختارهای متناسب اقدام به رفع این مشکلات در دانشگاه‌ها کنیم.
شمس با بیان اینکه در همه دانشگاه‌های متوسط و بالای دنیا کمیته‌های اخلاق در پژوهش به صورت مستقل، بر رعایت استانداردهای اخلاقی نظارت دارند، گفت: ما در وزارت بهداشت در این زمینه اقداماتی را شروع کرده و بررسی های ما از خارج شدن مقالات از نشریات بین‌المللی نشان می‌دهد که جز در یک مورد، در علوم پزشکی تهران هیچ طرح تحقیقاتی در کمیته‌های اخلاق پژوهشی به ثبت نرسیده و نویسندگان بدون رعایت استانداردها اقدام به انتشار مقاله کرده‌اند.
تبعات این رسوایی علمی در کشور و جهان
دبیر کمیته ملی اخلاق پژوهش پزشکی وزارت بهداشت با بیان اینکه انتشار این خبر از سوی «نیچر» منجر به سخت تر شدن پذیرش مقاله های دانشمندان ایرانی در نشریه های علمی بین‌المللی می‌شود، گفت: این موضوع می تواند به ولی به یک فرصت تبدیل شود. جلسات متعددی به همین منظور با حضور وزیر علوم و رییس دانشگاه آزاد تشکیل شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی به معاونت آموزشی وزارت بهداشت ماموریت داده تا این مساله را روشن کند.
وی با اشاره به زمینه های علمی این مقاله های جعلی عنوان کرد: این مقالات در حوزه‌هایی چون پاتولوژی، ژنتیک پاتولوژی، بررسی ژنتیکی برخی تومورها و در حوزه میکروبیولوژی تدوین شده و نسبت به داده‌های منتشره در برخی از این مقالات جای شک و شبهه وجود دارد.
شمس با بیان اینکه انجام آزمایشات تحقیقاتی بسیار هزینه‌بر است، عنوان کرد: بسیاری از مقالات تهیه‌شده فاقد انجام پژوهش و آزمایشات لازم است. معمولا پژوهشگر واقعی هزینو وقت زیادی صرف می کند تا تحقیقات او به نتیجه برسد. در برخی تحقیق ها محقق برای حفظ نمونه خود شب تا صبح را در کنار دستگاه و در آزمایشگاه سپری می کند.
دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت با بیان اینکه در حال حاضر لایحه مقابله با تقلب علمی در کمیسیون قضایی مجلس به تصویب رسیده است، گفت: ولی به نظر می‌رسد که این لایحه باید در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مورد بررسی قرار گیرد. چراکه ما اعتقاد داریم که باید در این لایحه تقویت بیشتری صورت گیرد و تصویب عجولانه این لایحه به صلاح جامعه نیست.
لایحه مقابله با تقلب علمی در مجلس بازدارنده نیست
شمس با اشاره به لایحه مقابله با تقلب علمی که از سوی وزارت علوم به کمیسیون قضایی مجلس برده شده، گفت: تصویب عجولانه لایحه فعلی در مجلس به صلاح کشور نبوده و باید این لایحه را تقویت کرد. به نظر ما این لایحه باید به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رفته و یک تیم کارشناسی محتوای لایحه را مورد بازنگری قرار دهند. در این خصوص بهتر است نظارت‌ها بیشتر به درون دانشگاه‌ها و نهادهای علمی بازگردد.
وی با تاکید بر اینکه این لایحه بازدارندگی لازم برای برخورد با تخلفات را ندارد، ادامه داد: برخی از خدمات پژوهشی مانند گردآوری و خدمات آزمایشگاهی از شمول تخلفات علمی خارج شده است که به نظر می‌رسد این امر بعدها می‌تواند دستاویز تخلفات دیگری شود.
دبیر کمیته ملی اخلاق و پژوهش پزشکی وزارت بهداشت با بیان اینکه پیشنهاد ما این است که لایحه فعلی پس گرفته شده یا تغییراتی در آن اعمال شود، گفت: لایحه فعلی فقط به بخشی از انتشار جعلی بودن مقالات بر می‌گردد و با این لایحه افراد سردم دار انتشار 58 مقاله جعلی امکان گریز پیدا می کنند.
وی افزود: در این لایحه فقط به مکان‌های مانند برخی موسسات فروش مقاله روبروی دانشگاه تهران که در آن مقالات جعلی نوشته شده و به پژوهشگران فروخته می‌شود توجه کرده اما در همین 58 مقاله جعلی منتشر شده هیچ ساختار فیزیکی وجود نداشته و تخلف‌ها در حد یک ایمیل و شماره تلفن بوده است و مکان مشخصی وجود ندارد تا بتوان آن را پلمب کرده و جلوی انتشار مقالات را بتوان گرفت.
انتهای پیام/
