توجه ویژه اسلام به موضوع تعقل و تفکر
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی گفت: نهادینه‌سازی از فساد و فریبکاری عامدانه علم و دانشگاه جلوگیری می‌کند که باید برای رسمیت شناختن استقلال و آزادی نهاد علم و دانشگاه تاکید کرد.
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در همایش ملی فرهنگ دانشگاهی و نهادینه شدن گفتمان علم که صبح امروز در دانشکده علوم دانشگاه تهران برگزار شد، خسرو قبادی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی بیان کرد: سه ویژگی برای فرهنگ دانشگاهی لازم است که باید با برگزاری این همایش‌ها بالنده تر شود که این ویژگی‌های حرکت در مرزهای دانش، فرهنگ گفتگو ،نقد و به اشتراک گذاری دانش و ترویج آن است.
در ادامه این مراسم سعید پورعلی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در خصوص نهاد علم و دانشگاه بیان داشت: این نهاد نظام دلالت گری دارد و از این نظام دلالت گری میتوان با عنوان فرهنگ دانشگاهی نام برد که سبب منش و کنش اخلاقی می‌شود این مطالعه ما را با مجموعه‌ای از هنجارها و عادت‌ها می‌سازد، همچنین سبب شناسایی برای نهادینه سازی این عادت‌ها می‌شود.
وی اظهار داشت: در اسلام نخستین جایگاه علمی مسجد است که میتوان از مسجد النبی(ص) و مسجد الحرام اشاره کرد، همچنین کوفه و پایگاه طرابلس به شکل کتابخانه‌های امروزی در رشد علم نقش داشته‌اند که در سده چهارم نیز مدرسه در این امر جایگاه ویژه ای پیدا کرد.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی بیان کرد: در قرآن در 13 آیه به موضوع تعقل و در 17 آیه به تذکر اشاره شده، همچنین اسلام هیچ استثنایی را در تحصیل علم در مورد جنسیت لحاظ نمی‌کند در تاریخ اسلام شاهد این بودیم که دانشمندان مسیحی در کنار دانشمندان سایر ادیان مانند زرتشتی و اسلام به مناظره و بحث گفتگو پرداختند.
وی افزود: فرهنگ دانشگاهی دربرگیرنده معانی، ارزش‌های مشترک و هنجارهایی است که از تاریخ علم، دانشگاه و داستان‌های اکتشافات و ارتباطات دانشمندان و تجربه‌های زیستی عالمان و دانشگاهیان سرچشمه می‌گیرد و یکی از منشاهای زندگی، حس هویت، اخلاق، منش و کنش انسان دانشگاهی می‌شود که این فرهنگ در فضای معنایی و نمادین خود، روال‌ها، قواعد و الگوهای اجتماعی و تعاملی متمایزی را پرورش می‌دهد که حتی به صورت آیینی قابل ردیابی است.
پورعلی با بیان اینکه این فرهنگ بر کنش‌های دانشگاهی و اهل علم کنترل و نظارت نامرئی اعمال می‌کند و برای تثبیت و سیطره خود روش‌های کنترلی خاص خود را دارد، گفت: ویژگی‌ها و مشخصه‌ها و مؤلفه‌های این فرهنگ را میتوان با نگاهی به تاریخ تمدن ایران و اسلام و همچنین نهادهای مدرن آموزشی شناسایی و معرفی کرد.
وی اظهار داشت: این مطالعه ما را با مجموعه متمایزی از هنجارها و آداب که تلاش می‌شود از طریق فرآیند جامعه‌پذیری دانشگاهی در محیط‌های علمی نهادینه شود، آشنا کرده و فشار و الزام نهادی آن را عیان می‌کند.
پورعلی یادآور شد: مفهوم آداب علم یا الزامات نهادی یا هنجارهای علم در حکم نسخه‌ها، تجویزات، توصیه‌ها، ترجیحات و امور مجازی است که نزد اجتماع اندیشمندان علمی مشروعیت دارد و اعمال اقتدار می‌کند. شناسایی و تلاش برای نهادینه‌سازی این آداب و الزامات و هنجارهای مشترک با کارآمدی و اثربخشی علم گره خورده است.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه تعقل و تفکر که شالوده و چشمه جوشان علم است، در قرآن از جایگاه رفیعی برخوردار است، اظهار کرد: اسلام تحصیل علم را بر هر زن و مرد مسلمان واجب کرده و در روایات علم مطلق ذکر شده که شامل تمام رشته‌های علمی است و هیچ استثنایی در تحصیل از لحاظ زن و مرد بودن وجود ندارد.
وی با تاکید بر اینکه زمان، مکان، جنسیت، نژاد و اعتقاد نباید مانع شکل‌گیری فضای علمی باشد، افزود: یکی از الزامات نهادی علم وجود فضای آزاد و دور از تصورات قالبی و تعصبات عقیدتی، حرفه‌ای و فرهنگی است. یافته‌ها و اکتشافات علمی میراث مشترک اجتماع علمی و جامعه است. این میراث باید مستقل از خصوصیات شخصی یا اجتماعی باشد و صرفاً بر اساس قابلیت و محتوای آنها داوری کرد.
پورعلی تصریح کرد: برای به رسمیت شناخته شدن در مجامع علمی، اصالت کشف تعیین‌کننده است. هر پژوهشگری در محیط‌های علمی نسبت به بررسی دقیق، نقد و تردید هر فرضیه‌ای که می‌تواند شامل یافته‌های خودش هم باشد، محق بوده و باید قضاوت و نتیجه‌گیری را تا حصول شواهد لازم به تعویق انداخت.
وی افزود: تواضع و فروتنی به‌ویژه قدردانی از میراث دانش برجای مانده از پیشینیان و اعتراف دانشمندان بر ضعف‌های شخصی و محدودیت‌های دانش علمی و همچنین به رسمیت شناختن در اجتماعات علمی ثمر تلاش و شایستگی‌های معرفتی و علمی است.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه طبق تاریخ علم باید منافع و علایق فردی و گروهی محدود اجتماعات علمی ذی‌نفع، پای هنجارها و اصالت علم رنگ ببازد، اظهار کرد: جزم‌اندیشی سازمان‌یافته نباید فضا را برای گفت‌وگو و بررسی‌های انتقادی ادعاهای شناختی مسدود کند.
وی تاکید کرد: درست‌کاری، دقت، بلندنظری، آزادی، اعتبار، مسؤولیت‌پذیری اجتماعی، قانون‌مداری، فرصت، احترام متقابل، کارایی و احترام و رعایت حقوق برای نهادینه‌سازی علم ضروری است.
پورعلی با بیان اینکه دانشمندان نباید داده‌های علمی را جعل، تحریف یا سوءتفسیر کنند، گفت: تمام جنبه‌های فرآیند علمی باید عینی و بدون سوگیری دنبال شود. باید خطاهای آزمایشی، روش‌شناختی، روشی و انسانی را به حداقل رساند و از خودفریبی، تعصب و تضاد منافع پرهیز کرد. لازم است استقلال و آزادی نهاد علم و دانشگاه به رسمیت شناخته شود و مقدرات این عرصه با مشارکت حداکثری دانشگاهیان رقم بخورد.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی ادامه داد: در فرهنگ دانشگاهی اعتماد به اهل علم، فرآیندها و نتایج حرف اول را می‌زنند. این اعتماد با استقلال نهاد دانشگاه گره خورده است و باید با منطق همین عرصه را که عاری از آلودگی به سیاست و تعصبات است، با دانشگاه مواجه کرد.
وی با بیان اینکه تزلزل هنجارهای اخلاقی و قانونی در هر جامعه‌ای به فروپاشی منتهی می‌شود و این تزلزل در نهاد علم به این فروپاشی سرعت می‌بخشد، گفت: در شرایطی که عناصر و مؤلفه‌های فرهنگ دانشگاهی دچار سستی شود، نهاد علم و دانشگاه قادر به تحقق اهداف خود نخواهد بود و دانشگاه را با ناکامی‌های نهادی و حرفه‌ای روبه‌رو می‌کند.
پورعلی تاکید کرد: بر این اساس میتوان ادعا کرد که رعایت هنجارها و الزامات علم و نهادینه‌سازی آن برای جلوگیری از فساد و فریبکاری عامدانه علم و دانشگاه ضرورتی انکارناپذیر است.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اظهار کرد: کاهش منزلت و سرمایه اجتماعی علم، نهاد دانشگاه و اهل علم، جامعه را از اعتدال و لنگرگاه‌های مطمئن صلح و پیشرفت محروم خواهد کرد. قدرت ملی در اقتدار علم و دانشگاه ریشه دارد. برای ارتقای کارآمدی علم، تامین صلح، تحقق پیشرفت و تقویت اقتدار ملی به دانشگاه مقتدر و علم نیاز داریم.
وی تصریح کرد: اگر دیسپلین علم و نهاد دانشگاه در همه سطوح اعم از برنامه‌ریزی آموزشی، نظام پذیرش استاد و دانشجو، امتحانات، ارزشیابی، نظام تصدیق گواهی دانش‌آموختگی، سنجش کیفیت، اعتباربخشی و نحوه تخصیص منابع در همه سطوح سیاست‌سازی و سیاست‌گذاری رعایت شود، گام مهمی در حاکمیت الزامات نهاد علم، نهادینه‌سازی گفتمان علم و ارتقای مولفه‌های فرهنگ دانشگاهی برداشته‌ایم.
پورعلی اظهار امیدواری کرد: این همایش بتواند به این روند و اجرایی‌سازی نقشه جامع علمی کشور کمک کند.
انتهای پیام/
