به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، سنت حسنه «وقف»، دارای ثمرات زیادی در یک جامعه اسلامی است؛ نهاد وقف به‌دلیل اینکه توسط مردم انجام می‌شود، یکی از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی بوده و می‌تواند باری از روی دوش دولت بردارد.     
حجت‌الاسلام محمدمهدی حاتمی؛ معاون اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه، به بررسی ابعاد مختلف سنت حسنه وقف در حوزه‌های گوناگون پرداخته و با اشاره به حل بزرگترین اختلاف ملکی کشور بین سازمان اوقاف و سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری به تشریح توافقات این سازمان با دیگر نهادها پرداخته است. 
 
معاون اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه در بخشی از این مصاحبه به بی توجهی دولت به پیشنهادات سازمان اوقاف در بودجه سال 96 اشاره کرده و درباره موقوفاتی که در اختیار دولت قرار دارد، حرفهای جالبی دارد. 
 
 
*** در بودجه سال 96 و برنامه ششم توسعه به موضوع و ظرفیت «وقف» چقدر توجه شده است؟ 
 
وضعیت اوقاف و مسئله «وقف» در برنامه ششم توسعه بهتر از بودجه سال 96 است؛ یک ایراد کلی می‌توان به وضعیت برنامه‌ریزی در کشور گرفت  به عنوان مثال بودجه سال 96 باید بُرشی از برنامه پنج ساله کشور باشد یعنی اگر برنامه‌ای مثل ششم توسعه تنظیم کردیم، بگوییم در سال 96 چه سهمی از این برنامه را می‌خواهیم پُر کنیم و این یعنی منطق برنامه‌ریزی که باید مد نظر قرار گیرد. 
 
متاسفانه در خیلی از حوزه‌ها از جمله «وقف» منطق برنامه‌ریزی رعایت نشده است یعنی اگر تصمیمی در برنامه ششم گرفته شد مبنی بر اینکه در مدت پنج سال فعالیتی انجام شود باید حداقل یک پنجم آن در سال 96 در برنامه‌های کشور قرار گیرد. 
 
برخی برنامه‌ها در حوزه وقف در برنامه ششم مصوب شده اما جایگاه آن در سال 96 نامشخص است به‌عنوان مثال در برنامه ششم مصوب شد که تعدادی از دستگاه‌ها باید اقداماتی در راستای تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی را انجام دهند. 
 
اگر بخواهیم بقاع متبرکه را به قطب فرهنگی تبدیل کنیم باید فعالیتهایی از جمله برنامه‌های فرهنگی، آبادانی بقاع متبرکه و امامزادگان و ... انجام شود؛ در برنامه ششم توسعه گفته شده که بقاع متبرکه به قطب فرهنگی تبدیل شود اما در جزئیات این پنج سال چیزی پیش‌بینی نشده است. 
 
*** آیا سازمان اوقاف و امور خیریه برای برنامه ششم پیشنهادی خاصی ارائه داده است؟ 
 
بی‌توجهی به پیشنهادات اوقاف در بودجه سال 96 
 
برای سال اول برنامه ششم، سازمان اوقاف پیشنهاد داده که اگر قرار است بقاع متبرکه به قطب فرهنگی تبدیل شوند باید تعدادی از امامزادگانی که مسیر همواری ندارند دارای مسیر مناسب شوند یا اگر امکاناتی برای ایجاد فناوریهای نوین در این امامزادگان لازم است، بخشی از آن را در سال 96 ایجاد کنیم اما وقتی این پیشنهادات توسط اوقاف داده شد، در بودجه 96 هیچ توجهی به این پیشنهادات نشد. 
 
بی‌توجهی به پیشنهادات اوقاف در مجلس شورای اسلامی 
 
جالب است بدانید پیشنهاداتی توسط سازمان اوقاف و امور خیریه به مجلس شورای اسلامی داده شد که متاسفانه این پیشنهادات فرصت طرح شدن را هم پیدا نکرد. 
 
سازمان اوقاف و امور خیریه از لحاظ مالکیت، دومین سهم را در کشور دارد و از لحاظ افراد مرتبط با وقف میلیونها نفر و گستره جغرافیایی تمام کشور را در بر می‌گیرد و جای نگرانی و تامل دارد که فرصت طرح پیشنهاداتش در مجلس شورای اسلامی داده نشد. 
 
پیشنهادات اوقاف بعد از تدوین و چاپ، نه‌تنها در کمیسیون تلفیق بلکه در صحن هم اجازه طرح پیشنهاداتش داده نشد؛ اینکه همه مسئولان بگویند بقاع متبرکه به قطب فرهنگی تبدیل شود اما کاری انجام ندهند، دردی را دوا نمی‌کند. 
 
سازمان اوقاف ابتدا به دولت پیشنهاد داد اما متاسفانه در لایحه نیامد؛ به کمیسیون فرهنگی پیشنهاد داد و مصوب شد اما در کمیسیون تلفیق اجازه طرح داده نشد و در انتها به عنوان پیشنهاد برخی نمایندگان قرار شد در صحن علنی طرح شود که در آن روز مسئول محترم جلسه در غیاب آقای لاریجانی و پزشکیان صلاح ندانستند برخی پیشنهادات طرح شوند و به رأی نمایندگان هم گذاشته نشد. 
 
سازمان اوقاف نمی‌داند چه راهی برود که به نتیجه برسد، از مکاتبه با دولت گرفته تا مکاتبه با مجلس و برگزاری جلسه با کمیسیون فرهنگی اما به نتیجه نرسیدیم؛ نکته قابل توجه این است که برای موضوع اوقاف با تمام نمایندگان مجلس به صورت انفرادی در رابطه با مهم بودن موضوع، مطالبه بودن رهبری و نیاز جامعه صحبت کردیم یعنی حتی یک نماینده نمی‌تواند بگوید در این حوزه مطلع نبوده‌ام. 
 
*** در برنامه پنجم توسعه هم چنین اتفاقاتی افتاد؟ 
 
در برنامه پنجم هم کلیاتی آمده بود اما به دلیل اینکه در برنامه‌های سالیانه نیامده بود اثر‌گذار نشد؛ در برنامه پنجم آمده بود که تمامی موقوفات توسط سازمان اوقاف و سازمان ثبت باید دارای سند شوند. 
 
در برنامه ششم هم چندین دستگاه موظف هستند که در راستای سنددار کردن موقوفات تلاش کنند و واقعا هم حرف خوبی است زیرا با سند‌دار شدن موقوفات جلوی زمین‌خواری و موقوفه‌خواری گرفته می‌شود اما زمانیکه همین موضوعات برنامه‌های پنجم و ششم را به عنوان پیشنهاد به صحن می‌بریم تا دارای شرایط و ضوابطی شوند، متاسفانه به نتیجه نمی‌رسیم؛ شاید کارهای کشور زیاد است و وقت کافی برای رسیدگی به مسئله «وقف» وجود ندارد و در اولویتهای مجلس قرار ندارد. 
 
بعضی از پیشنهادات اوقاف حتی در بعضی موارد بعد از تصویب به اجرا نمی‌رسد؛ به عنوان مثال محور فعالیتهای فرهنگی و دینی کشور، مسجد است و همه علاقه‌مند به توسعه مسجد هستیم؛ میانگین سرانه ساخت مسجد برای هر نفر در کشور، نصف کشورهای اسلامی در ایران است و این یعنی اگر تمام کشورهای اسلامی را مدنظر قرار دهیم و سرانه مسجد در ایران و آن کشورها را ببینیم، وضعیت کشور ما کمتر از نصف است. 
 
درصد قابل توجهی از مساجد کشور نیاز به بازسازی و تعمیر دارند و از طرفی اگر بخواهیم از لحاظ سرانه مسجد به کشورهای همسایه مانند ترکیه برسیم باید حدود 80 هزار مسجد بسازیم تا به سطح کشور ترکیه برسیم. 
 
ما دو نهضت را به غیر از نهضت فرهنگی درباره مساجد را لازم داریم، یکی نهضت ساخت مساجد جدید منطبق با توسعه شهری و دیگری نهضت بازسازی مساجد و یک دیدگاه هم در رابطه با این موضوع داریم و می‌گوییم این کار برعهده مردم است و بنا نیست که دولت مسجدی را بنا کند و یا آن را بازسازی کند اما آیا دولت مخالفتی با این کار دارد که بسته تشویقی را برای این کار اختصاص نمی‌دهد؛ تشویق برای این کار وظیفه دولت است.

در رابطه با بازسازی مساجد، ما یک محاسبه‌ای کردیم و در این رابطه پیش‌بینی کردیم که 95 درصد کار را مردم انجام دهند و پنج درصد کار را دولت انجام دهد یعنی بصورت تشویقی کمک کند؛ این پنج درصد بیش از 5 هزار میلیارد تومان برای یک سال خواهد شد در حالیکه در پنج ساله گذشته دولت 47 میلیارد تومان بودجه برای این کار اختصاص داده است. 
 
متاسفانه در کشور ما «وقف» و ظرفیتش آنگونه که باید دیده نشده و نمی‌شود در صورتیکه در حال حاضر خدماتی که وقف ارائه می‌دهد، خدمات قابل توجهی است؛ 25 درصد بیمارستانهای کشور موقوفه هستند و فکر کنید امروز قرار بود این بیمارستانها نباشد، چه اتفاقی در حوزه درمان به وقوع می‌افتاد؟ 
 
*** فکر کنید این مساجدی که در اولویتها قرار ندارد، وجود نداشت یا هیچ حسینیه‌ای در کشور نباشد، چه اتفاقی می‌افتاد؟ 
 
25 هزار هکتار از موقوفات در اختیار دولت 
 
وظایفی نسبت به «وقف» وجود دارد؛ وقفی که چنین سطح خدمت‌رسانی دارد و 25 هزار هکتارش در اختیار دستگاه‌های دولتی است و چنین خدمات ارزشمندی دارد، باید دیده شود. 
 
متاسفانه در قوانین و مقررات و نحوه اجرای قوانین به «وقف» به عنوان یک گره نگاه می‌شود در حالیکه وقف گره‌گشا است و وقتی به آن فضا نمی‌دهیم و حقوقش را پرداخت نمی‌کنیم این نهاد آسیب می‌بیند. 
 
*** آیا در سالهای گذشته از طرحهای اوقاف استقبال شده است؟ 
 
مجلس در چند ساله گذشته مصوباتی را داشته است؛ همان‌طور که گفته شد در سال 94 و 95 اعتبارات مساجد تخصیص داده نشد و فقط در پنج سال گذشته 47 میلیارد پرداخت شده و این در حالی است که در برخی سالها مصوبات نشان می‌دهد که بیش از 100 میلیارد در آن سالها به «وقف» تخصیص داده شده بود اما هیچ پرداختی انجام نشد. 
 
اوقاف در دو بخش معترض است و می‌گوییم در آن بخشی که در بودجه مصوب هم می‌شود با نیاز اوقاف متناسب نیست و هم در بخش دوم می‌گوییم حالا که مصوب شد چرا به درستی پرداخت نمی‌شود. 
 
«وقف» یکی از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی 
 
دولت مشکلات زیاد و قابل درکی دارد اما در اولویتهای کشور نهاد «وقف» از اولویتها خارج شده است و جزو موضوعات اولیه‌ای بوده که از اولویت کنار گذاشته شد؛ اگر بخواهیم دیدگاه اجتماعی، علمی و حقوقی دقیق و مناسبی داشته باشیم درمی‌یابیم که یکی از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی «وقف» است اما ما این نهاد را تعطیل کردیم یعنی کاری کردیم که نمی‌تواند حرکت کند. 
 
وقف می‌تواند بسیاری از بارها را از روی دوش دولت بردارد و امیدواریم دولت هم فضایی ایجاد کند که وقف بتواند حرکت واقدام کند. 
 
*** برخی نمایندگان تشکیل فراکسیون «وقف» در مجلس شورای اسلامی را تشریفاتی می‌دانند، ضرورت تشکیل این فراکسیون را چقدر می‌دانید؟ 
 
صحبتهای نمایندگان با توجه به سابقه تشکیل فراکسیون «وقف»، صحیح و دقیق است؛ ما مطالبات نهاد وقف را از مجلس می‌خواهیم و فراکسیونی موفق است که چند معضل وقف را حل کرده باشد و اگر غیر از این باشد به جای اینکه فراکسیون در خدمت وقف باشد، انتظار این می‌شود که نهاد وقف در خدمت نماینده قرار گیرد.   
 
اقدام برخی از اعضای «فراکسیون وقف» مجلس نهم بر علیه «وقف» 
 
مواردی را داشتیم که نمایندگانی در دوره‌های قبل عضو فراکسیون بودند اما بر علیه این نهاد ارزشمند اقدام کردند و فقط اسم فراکسیون را با خود داشتند به عنوان مثال در دوره گذشته غالب نمایندگان عضو فراکسیون قرآن و عترت بودند اما زمانیکه جلسه فراکسیون تشکیل شد تنها سه نفر حضور داشتند. 
 
بدلیل اینکه تشکیل فراکسیون در دوره‌های گذشته مجلس موثر نبوده، سازمان اوقاف هم برای تشکیل فراکسیون وقف در این دوره تلاش جدی نکرده و راغب نبوده است اما اخیراً صحبتهایی شده است در جمع محدودتری افرادی که دغدغه حل مشکلات وقف را دارند، دور هم جمع شوند البته باید از برخی نمایندگان عضو فراکسیون وقف در دوره‌های گذشته و کمیسیون فرهنگی در دوره‌های گذشته و حاضر تشکر کرد که زحمات زیادی برای این نهاد مهم کشیدند.
 
*** سازمان اوقاف توافقاتی با برخی سازمانها داشته است؛ درباره جزئیات توافق با سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور توضیحاتی می‌دهید؟ 
 
حل بزرگترین اختلاف ملکی کشور
 
بزرگترین اختلاف ملکی کشور بین سازمان اوقاف و جنگلها و آبخیزداری و مراتع کشور بود و تا حدود زیادی این اختلاف با زحمات زیاد همکاران در دو سازمان در استانها و شهرستانها حل شده است. 
 
*** مشکلات سازمان اوقاف و امور خیریه با سازمان جنگلها و آبخیزداری و مراتع از کجا شروع شد؟ 
 
در بعضی اماکن هم اوقاف مالکیت وقفی داشت و هم از لحاظ ملی بودن برخی از بخشهای آن اراضی ملی بود؛ در این زمینها اختلافاتی در مالکیت و حدود تصرف وجود داشت به عنوان مثال برای زمینی وقف‌نامه وجود داشت و در همان زمان سازمان جنگلها و آبخیزداری و مراتع هم آن منطقه را ملی اعلام کرده بود و قانون در اینجا محدوده وقفی و ملی را مشخص کرده بود اما اجرای این قانون به دلیل سختیهایی که وجود داشت سالها معطل مانده بود اما بالاخره دو سازمان تصمیم گرفتند که توافقی را با هم به سرانجام برسانند. 
 
یکی از خواسته‌های مقام معظم رهبری، حفظ جنگلها بوده است؛ گزارشی در راستای این توافق به محضر مقام معظم رهبری رسیده و امیدواریم که مورد پذیرش ایشان واقع شود. 
 
حفظ 700 هزار هکتار از منابع طبیعی به‌وسیله توافق سازمان اوقاف و سازمان جنگلها 
 
بزرگترین اقدام حقوقی که در سالهای اخیر برای حفظ جنگلها و منابع طبیعی شکل گرفته همین توافق است؛ 700 هزار هکتار از منابع طبیعی و ملی و جنگلها با این توافق حفظ شد و این نشان می‌دهد که اگر دستگاه‌های اجرایی خودشان تعامل کنند خیلی از مسائل قابل حل خواهد بود. 
 
حفظ 400 هزار هکتار از موقوفات به‌وسیله توافق سازمان اوقاف و سازمان جنگلها 
 
در توافق بین سازمان اوقاف و سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری،  400 هزار هکتار از موقوفات، وقفیتشان تثبیت شد و برای آنها سند مالکیت اخذ شد و از معرض آسیب سودجویان در امان ماند. 
 
افرادی به اسم وقف، اراضی جنگلها را تصرف می‌کردند و افرادی هم به اسم منابع طبیعی اراضی وقفی را تصرف می‌کردند و این باعث آسیب در هر دو مجموعه می‌شد اما با این توافق دو سازمان، عمده مشکلات به پایان رسید. 
 
*** سازمان اوقاف، توافقی هم با سازمان ثبت اسناد و املاک برای اخذ اسناد موقوفات داشته است؟ 
 
اخذ سند بیش از 55 هزار رَقبه از املاک وقفی در سال 95 
 
سازمان اوقاف تعامل خوبی با سازمان اسناد و املاک کشور داشته است؛ با تمام مشکلاتی که در منابع مالی در حوزه ثبت اسناد داریم سازمان اوقاف هر سال در اخذ سند مالکیت موقوفات رکورد جدیدی را به ثبت می‌رساند؛ در سال 95 بیش از 55 هزار رَقبه از املاک وقفی موقوفات سنددار شدند. 
 
سنددار کردن 100 هزار رَقبه وقفی در سال 96 
 
سازمان اوقاف روند پرسرعتی در سنددار کردن موقوفات را طی می‌کند و برنامه ما این است که در سال 96، 100 هزار رَقبه وقفی را دارای سند مالکیت کنیم و طی دو یا سه سال این موضوع را به نتیجه برسانیم؛ همکاری سازمان ثبت در این موضوع مثال‌زدنی و قابل تقدیر است. 
 
*** آیا با دیگر سازمانها و دستگاه‌ها توافقی داشته‌اید؟ 
 
تعاملاتی را با سایر دستگاه‌ها شروع کردیم و احساس می‌کنیم که «نهاد وقف» موضوعی نیست که یک سازمان به آن بپردازد به عنوان مثال در حوزه خدمات اجتماعی توافقی با کمیته امداد امام خمینی (ره) انجام شده و با معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در راستای موضوعات روز جامعه و فناوری توافق کردیم؛ سال 95 تصویب شده که بخش عمده‌ای از موقوفات در حوزه‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری شود؛ با وزارت جهاد کشاورزی در راستای موقوفاتی که کاربری کشاورزی دارند، توافق کرده‌ایم. 
 
بدلیل اینکه اراضی کشاورزی قابل توجه موقوفه در کشور وجود دارد با سازمان امور اراضی کشور در راستای جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی تفاهم‌نامه‌ای انجام شده است. 
 
تفاهم با دستگاه‌های مختلف از اولویتهای سازمان اوقاف 
 
در حال حاضر فضای تعامل و همراهی در سازمان اوقاف و امور خیریه راه افتاده است و با بسیاری از دستگاه‌های اجرایی و دولتی و نیروهای مسلح تعامل آغاز شده است و سال 96 یکی از اولویتهای سازمان اوقاف و امورخیریه تفاهم با دستگاه‌ها و نهادهای مختلف کشور برای احیای موقوفات است. 
 
دولت هیچ لایحه‌ای پیشنهاد نداده که سازمان اوقاف دخیل باشد و نمایندگان مجلس هم هیچ طرحی را مرتبط با وقف پیگیری نمی‌کنند؛ نیازهای سازمان اوقاف زیاد است و می‌تواند به عنوان لایحه و طرح مطرح شود. 
 
*** پیشنهادی به دولت و مجلس داده‌اید؟ 
 
 پیشنهاداتی به دولت داده شده و در حال بررسی است و با مجلس هم مواردی را مطرح کردیم و امیدواریم در سال 96 اقدامات مفید و موثری انجام شود. 
 
*** وظیفه اصلی اوقاف صیانت از موقوفات است، آیا برنامه‌ای برای این موضوع تدوین شده است؟ 
 
حل 3 هزار و 500 پرونده قضایی در سال 95 
 
مجموعه کارهایی در اوقاف به این صیانت می‌انجامد و نمونه این صیانت همین تعاملاتی است که با سازمانهای دیگر برای حفظ موقوفات انجام می‌شود؛ فعالیتهای حقوقی و قضایی هم بخشی از این صیانت است که در سال 95، 3 هزار و 500 پرونده قضایی مرتبط با وقف در محاکم قضایی به سرانجام رسیده است. 
 
بخشی از صیانت، فرهنگی است که با تعامل با صدا و سیما این فرهنگ‌سازی در راستای حفظ و احیای حقوق موقوفات انجام شود و بخشی هم حقوقی است که باید قوانین و مقرراتی در همین راستا بوجود آید و بخش دیگر هم تعامل بین دستگاهی است که در اولویتهای سازمان اوقاف قرار دارد. 
 
 موقوفات یک عقب‌ماندگی تاریخی دارد؛ قبل از انقلاب بسیاری از موقوفات با بی‌مهری مواجه شد و با قوانینی که وضع شد خیلی از موقوفات از بین رفت یا فروخته شد و پس از انقلاب احیای موقوفات به برکت انقلاب و امام (ره) کلید خورد. 
 
 
منبع: تسنیم
 
انتهای پیام/