مهمترین و اساسیترین شاخصه حکومت امام مهدی (ع) که رکن اصلی حرکت جهانی امام را تشکیل میدهد گسترش همه جانبه و تقویت و توسعه توحید و یگانهپرستی در سطح جهان و از بین بردن مظاهر شرک و کفر و هوا و هوس پرستی است، چیزی که سرلوحهی آغاز دعوت انبیای الهی و پیامبر گرامی اسلام نیز بوده است. هر چند در نهضت انبیاء این امر در اثر موانع و کارشکنیها و مخالفتهای دشمنان به طور کامل محقق نشد، اما در قیام موحدانه مهدوی (ع) با اراده الهی به طور کامل تحقق خواهد پذیرفت.
حکومت امام مهدی (عج) تأمینکننده اهداف همه انبیای بزرگ الهی است و به همین دلیل شاخصههای آن به اهمیت و بزرگی اهداف آن است. اگر بخواهیم شاخصههای این حکومت را بررسی کنیم، قرآن و روایات خاص مهدویت منبع بسیار خوبی است، ولی گذشته از روایات خاص میتوان به آنچه در کلیات آیات قرآنی و ادعیه مأثور بیان میشود نیز استناد کرد.
گسترش عدالت
برقراری عدالت در سرتاسر عالم و ریشهکن کردن بیداد و تبعیض و بیعدالتی از اهداف اصلی حکومت حضرت مهدی (عج) است. به این دستاورد مهم، در اغلب روایتهایی که از اهل بیت علیهمالسلام رسیده، تصریح شده است و حتی در این روایات بر دعوت به توحید و مبارزه با شرک و کفر به اندازه ایجاد عدالت و اجرای آن تأکید نشده است. در سخنی از امام رضا علیهالسلام آمده است: خداوند متعال به دست حضرت مهدی (عج) زمین را از هر ستمی پاک میکند و احدی جرأت ستم کردن به دیگری را پیدا نخواهد کرد.
رفاه و آسایش
یکی از دستاوردهای حکومت امام زمان (عج) رفاه و آسایش عمومی است. این امر زمینه رشد و تعالی معنوی و فکری افراد را فراهم خواهد ساخت. پیامبر اکرم (ص) در اشاره به این امر میفرماید: «وقتی در امت من مهدی علیهالسلام قیام کند... در زمان او مردم به نعمتهایی دست مییابند که در هیچ زمانی به آنها دست نیافتهاند. آسمان باران خود را بر آنها فرو میفرستد و زمین برکاتش را آشکار میسازد.»
اجرای اصل مساوات
یکی از برنامههای حکومت امام مهدی (عج) اجرای کامل اصل مساوات است که به برکت آن زمینه تعدیل ثروتها فراهم میشود و کالاهای مورد نیاز مردم به صورت عادلانه در بین همه افراد تقسیم خواهد شد و از تراکم ثروت و احتکار جلوگیری میشود. در پی اجرای این برنامه هیچ فرد محتاج و تهیدستی باقی نخواهد ماند.
حکومت فراگیر
در زمان امام زمان (عج) حکومت واحد جهانی تحقق پیدا خواهد کرد. روشن است که این کار تنها از طریق برطرف شدن زمینههای اختلاف و کشمکش میسّر است. در آن دوره همه انسانها همانند افراد یک خانواده بر اساس صفا و صمیمیّت با یکدیگر رفتار خواهند کرد. در اشاره به فراگیری حکومت امام زمان (عج)، در روایتی از رسول خدا (ص) این گونه آمده است: سوگند به آن خدایی که مرا به پیامبری مبعوث کرده است، اگر جز یک روز از عمر دنیا باقی نماند، خداوند آن روز را به اندازهای طولانی خواهد ساخت که مهدی (عج) قیام کند و حکومت او شرق و غرب عالم را فرا گیرد.
حاکمیت محرومان
در حکومتی که امام مهدی (عج) آن را بنیانگذاری خواهد کرد، زمام امور در دست طبقات محروم و مستضعف جامعه خواهد بود و طبقه اشراف و مستکبران که همواره از قبول حقّ و عدالت در طول تاریخ خودداری کردهاند و همیشه بر اثر خوی برتریجویی و سلطهطلبی در مقابل حرکتهای اصلاحی انبیاء و اولیاء ایستادهاند در حکومت حضرت جایگاهی نخواهند داشت و آیه پنج سوره قصص با تعبیر «ما اراده کردهایم که بر مستضعفان منّت نهاده، آنها را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم»، به صراحت از امامت و فرمانروایی مستضعفان و فرودستان در دوره ظهور امام زمان (عج) سخن میگوید و نوید پایان دوره ستم و تعدّی و حاکمیت مظلومان را میدهد. واضح است که وعده خداوند اگر چه دیر تحقق پیدا کند، تخلّفناپذیر است.
رشد فضایل اخلاقی
وقتی حکومت موعود جهانی مستقر شد، در پی رهنمودها و تربیت و ارشاد امام (عج)، سجایای اخلاقی شکوفا میشود و رذایل اخلاقی از جامعه رخت برخواهد بست. علی بن ابی طالب علیهالسلام تصریح میکنند که وقتی قائم آل محمد (ص) قیام کنند کینه و عداوت از دل انسانها پاک خواهد شد و آنها، چون برادران صمیمی با کمال آرامش و امنیت و صفا و صمیمیت در کنار یکدیگر زندگی خواهند کرد.
گسترش دانش
یکی از ویژگیهای حکومت حضرت مهدی (عج) گسترش بینظیر دانش است. امام صادق علیهالسلام میفرمایند: دانش ۲۷ حرف است. تمام آنچه پیامبران الهی به بشر عرضه کردهاند تنها دو بخش از این ۲۷ بخش علم است و مردم از اوّل خلقت تا به امروز تنها با دو بخش از علوم آشنایی دارند. هنگامی که قائم ما قیام کنند ۲۵ بخش دیگر علم را بر مردم عرضه میکند، آن را گسترش میدهد؛ بنابراین این مایه پیشرفتهای مهم علمی و همین طور پیشرفتهای دیگری که تا زمان ظهور آن حضرت تحقق خواهد یافت، در مقابل رشد علوم در زمان حکومت حضرت مهدی (عج) بسیار ناچیز خواهد بود.
امنیت بیسابقه
امام زمان (عج) در مدت کوتاهی پس از ظهور، از طریق اجرای عدالت امنیت را در سرتاسر جهان حاکمیت خواهد بخشید. واضح است که وقتی مردم از هر حیث تأمین شدند و ثمره کوششهایشان بیکم وکاست به خود آنها رسید، پدیده شوم استثمار و بهرهکشی از بین خواهد رفت و زمینه برای امنیّت همه جانبه فراهم میشود.
امام علی بین ابی طالب علیهالسلام در اشاره به این واقعیت میفرمایند:، چون قائم ما قیام کند هر زن در آن زمان، با همه زیب و زیورِ خویش، فاصله عراق تا شام را بدون کوچکترین ترسی به تنهایی خواهد پیمود.
پیشرفت قضاوت
در دوره حکومت امام زمان (عج) به علت استفاده از ابزارهای پیشرفته علمی و به کار گرفتن افراد امین و توانا در پستهای قضایی، حدود الهی به طور کامل اجرا خواهد شد و به اندازه سر سوزنی به کسی ظلم نخواهد شد و حق کسی ضایع نخواهد گشت.
امام باقر علیهالسلام در این باره میفرمایند: پس از ظهور مهدی (عج) هیچ حقی از کسی بر عهده دیگری نخواهد ماند مگر آنکه آن حضرت آن را باز ستانده، به صاحبش خواهد داد.
تقسیم اموال
وقتی داراییها در اختیار امام زمان (عج) قرار گرفت، آن حضرت با در نظر گرفتن نیازهای افراد به هرکس به اندازهای که نیاز دارد، خواهد بخشید. امام باقر علیهالسلام میفرمایند: «هنگامی که قائم اهل بیت قیام کند، بیتالمال را به گونهای یکسان و عادلانه در میان مردم قسمت خواهد کرد و به مردم خواهد فرمود:: بیایید از این اموال به میزانی که نیاز دارید بردارید و این همان چیزی است که برای آن پیوند خویشاوندی را قطع میکردید و برای به دست آوردن آن مرتکب گناه شده، حتی به خونریزی و قتل و جنایت دست میزدید... او به گونهای در بخشش اموال سعه صدر و بزرگواری نشان خواهد داد که تا به آن روز کسی چنان رفتاری نداشته است.»
حضرت مهدی (عج) پس از استقرار حکومت عدل جهانی تمام ویرانیهای ناشی از حاکمیت طاغوتهای ستمگر را آباد میسازد و اثری از خرابی و ویرانی باقی نخواهد گذاشت. راهها و جادهها را گسترش داده، مقررات خاص در این باره وضع خواهد فرمود:. در روایتی از امام باقر علیهالسلام نقل شده است که در زمان حکومت حضرت مهدی (عج) در روی زمین هیچ ویرانی نمیماند مگر آنکه آباد میشود. همچنین در روایت آمده است که در آن هنگام راههای اصلی را بیش از پیش گسترش خواهند داد.
پاکسازی روی زمین از وجود ظالمان
یکی از رسالتهای مهم حضرت مهدی (عج) پاکسازی زمین از لوث وجود ستمگران است؛ به طوری که برخی از یاران امام (عج) به علت ظاهربینی و ساده لوحی از شدت عمل حضرت نسبت به ستمگران تعجب میکنند؛ غافل از آنکه بدون از بین رفتن آنها عدل و داد در جامعه حاکمیت پیدا نمیکند؛ به عبارت دیگر مبارزه بیامان و قاطع آن حضرت با افراد متجاوز و ستمگر همانند انجام دادن عمل جراحی برای رفع غده خطرناک سرطانی در بدن است که از این طریق امکان پاکسازی همه جانبه جامعه فراهم میشود.
احیای احکام اسلام
حضرت شیوه درست بهرهبرداری از احکام را به مردم میآموزند و آن بخش از کتاب و سنت را که متروک و منزوی شده زنده میکنند. امام صادق علیهالسلام در این باره میفرمایند: «خداوند اسلام را پس از خوار شدن بدو عزّت خواهد بخشید و پس از متروک ماندن احکام آن دوباره آن را زنده میکند و هر گونه بدعتی را به دست مهدی (عج) از بین خواهد برد و گمراهی را نابود و سنتهای اصیل را زنده خواهد ساخت.»
توسعه صنعت و فناوری
در روایات مربوط به وقایع دوران حکومت حضرت مهدی (عج) به مسائلی اشاره شده که هر یک حکایت از پیشرفت فوقالعاده فناوری و صنعت در آن زمان دارد. امام صادق علیهالسلام میفرمایند: وقتی که قائم ما قیام کند، خداوند قدرت شنوایی و بینایی شیعیان ما را افزایش میدهد؛ به گونهای که از فاصله دور او با شیعیانش سخن میگوید و آنان سخنش را میشنوند و حضرت را میبینند. پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: در آن هنگام زمین در کمتر از یک چشم به هم زدن پیموده میشود؛ به گونهای که اگر کسی از آنان بخواهد شرق یا غرب زمین را در ساعتی بپیماید این کار در کمترین زمان ممکن میسر خواهد بود.
اما در حکومت عدالتگستر مهدوی (ع) همان گونه که گفته شد با اراده خداوند، و با تلاش مستمر و فراگیر صالحان با رهبری امام (ع) عدالت همهجانبه در پهنه گیتی محقق خواهد شد و سایه نفرتانگیز ظلم و ستم و بیعدالتی که به تعبیر روایات، زمین را پر کرده است به طور کامل از گستره جهان رخت بر خواهد بست.
سرانجام اینکه بر اساس وعدههای قرآن، برخلاف آنچه تاکنون (به استثنای حاکمیتهای الهی توسط برخی انبیاء و ائمه (ع) حاکمان از میان طبقه بالای جامعه که به لحاظ اقتصادی و موقعیت اجتماعی برتری داشتهاند به حکومت رسیدهاند اما در آرمانشهر و حکومت جهانی امام مهدی(عج) به تصریح قرآن و تاکید روایات، صالحان و متقیان و مومنین با پیشگامی امام (ع) حاکمیت بر جهان و با ارمغان عدالت و کرامت و ارزشهای خدامحورانه، خواهند داشت. حکومتی که در بیانات معصومین (ع) از آن تعبیر به دولت کریمه شده است که انسانها را به سعادت و کرامت رهنمون خواهد کرد، و در کلام بهتر جامعه و آرمانشهر مهدوی، نسخه آرمانی و ایدهآل جامعه و انسان مسلمان است که میبایست با نگاه الگویی به آن درصدد تطبیق خویش با آن باشیم. چرا که او سراپا نماد نبوت و ولایت است، تمام پیامبران را در خویش دارد، چون آدم آدمیتی نو را بنیاد مینهد، چون نوح با کولهبار صدها سال درد و ستمکشی بر پشت، خدا را بر کافران میخواند. چون ابراهیم ندای توحید در میدهد و بتهای عصر را سرنگون میکند، چون موسی بر فرعونیان ستمگر میشورد، چون عیسی انسانیت مرده را زنده میکند، و چونان محمد(ص) صلای فلاح و رستگاری عالمیان سر میدهد.