به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ کشور ما از دیرباز با تکیه بر میراث فرهنگی غنی خود در سطح دنیا درخشیده و مطرح شده است. البته این امر به معنای بی‌نیازی ما از روش‌های نوین نگهداری از میراث فرهنگی نیست. یعنی اگرچه همواره از میراث معنوی و تاریخی خود برای جذب گردشگر بهره برده‌ایم، اما باید بدانیم که این میراث‌های فرهنگی به خودی خود زنده نمی‌مانند و نیاز به حفاظت‌های تخصصی و کارشناسی دارند؛ بنابراین گزارش، مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در سال ۱۳۶۸ و دو سال بعد از آغاز به کار سازمان میراث فرهنگی، کار خود را شروع کرد. این مرکز که با هدف تأمین نیاز‌های سازمان میراث فرهنگی و سایر نهاد‌های موازی همچون شهرداری و اوقاف شکل گرفته در ابتدا اقدام به پایه‌گذاری و آموزش رشته‌های تعریف شده میراث فرهنگی در سطح تحصیلی کاردانی کرد و بعد‌ها تدریس این رشته‌ها را به سطح کارشناسی ارتقا داد.

شایان ذکر است؛ مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی هم‌اکنون با هدف ترویج هر چه بیشتر هنر‌های سنتی و حفاظت بهتر از میراث فرهنگی کشورمان اقدام به تعریف رشته‌های دانشگاهی تازه‌ای کرده و ما نیز به همین بهانه به سراغ یوسف منصورزاده، سرپرست این مرکز رفته‌ایم تا از چند و چون افزایش رشته‌های دانشگاهی مرتبط با میراث فرهنگی جویا شویم.

*آقای منصورزاده شنیده شده که رشته‌های جدیدی به رشته‌های مرکز عالی میراث فرهنگی افزوده شده‌اند؟

مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی امروزه و بعد از تربیت کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی در سطوح تحصیلی کاردانی و کارشناسی به جایی رسیده که با توجه به پیچیده‌تر و تخصصی‌تر شدن مباحث مرتبط با میراث فرهنگی در سطح جهان و احساس نیاز بیشتر در سازمان میراث فرهنگی، بر اساس این نیاز‌ها اقدام به تعریف رشته‌های جدیدی کرده است. به عنوان مثال در حوزه هنر‌های سنتی، رشته‌ای را با عنوان هنر‌های صناعی تعریف کردیم و شرح درس‌هایش را هم نوشتیم، به وزارت علوم داده‌ایم، تصویب شده و باید اجرا شود. منتها هنوز به مرحله اجرا نرسیدیم و به دنبال اجرای آن هستیم، زیرا اجرای این رشته می‌تواند برای حوزه میراث فرهنگی بسیار مهم باشد چرا که رشته هنر‌های صناعی هفت گرایش دارد یعنی در اصل ما به جای صنایع دستی رشته هنر‌های صناعی را تعریف کردیم، زیرا صنایع دستی یک صنعت است، ولی هنر را از آن حذف کرده‌اند. یکی از گرایش‌های رشته هنر‌های صناعی چوب است یعنی معرق، منبت، مشبک، خاتم و همه این‌ها ...

کاشی و سفال یکی دیگر از گرایش‌های رشته هنر‌های صناعی به حساب می‌آید. ما می‌دانیم که کاشی‌کاری یکی از هنر‌ها و سنت‌هایی بوده که قرن‌ها است که در کشور ما کار می‌شود، ولی هم‌اکنون در حال فراموش شدن است. در چنین شرایطی دانشجویی که با این گرایش وارد مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی می‌شود با همه اصول تعریف شده برای این هنر آشنا می‌شود.

شرط موفقیت در گردشگری حفاظت از میراث ناملموس است

کتابت و نگارگری رشته دیگری است که هم‌اکنون مطرح شده، این رشته با چهار گرایش تعریف شده و در این گرایش‌ها کارگاه‌های خوشنویسی، مینیاتور، هنر‌های تذهیب و کتابت را داریم. یکی دیگر از رشته‌هایی که تعریف کرده‌ایم، رشته سازسازی است. البته رشته کارشناسی میراث ناملموس نیز تعریف شده است. میراث ناملموس که در حال حاضر در مرکز توجه یونسکو قرار گرفته حوزه بسیار گسترده‌ای است که در سرزمین ما ریشه دارد. به نظر من هر کشوری که بتواند از این میراث ناملموس حفاظت و به درستی آن را به جهان عرضه کند در جذب گردشگر هم موفق خواهد بود. دانشجویی که خواهد آمد و برای این گرایش‌ها وارد مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی می‌شود از ابتدای کارش به مدت ۴چهار سال همین کارگاه‌ها را می‌گذراند یعنی تبدیل به استادکاری می‌شود که به دنبال این نیست که از دستگاه‌های دولتی کار بخواهد بلکه خودش کارآفرین می‌شود. بنابراین هم کارآفرینی می‌کند و هم از میراث فرهنگی محافظت می‌کند.

*برای گسترش فعالیت‌های مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در سطح جهان چه اقداماتی انجام شده است؟

می‌دانید میراث فرهنگی حوزه بسیار گسترده‌ای است، یعنی زمانی هم که سازمان شد ادارات مختلفی با این سازمان ادغام شدند و حوزه فعالیت‌های سازمان میراث فرهنگی را گسترش دادند و نیازمند کارشناس‌هایی در این زمینه شدیم، چون حوزه میراث فرهنگی کاملا یک حوزه کارشناسی و تخصصی است. سازمان میراث فرهنگی در چند حوزه فعالیت می‌کند که بخشی از آن به حفاظت از بنا‌های تاریخی اختصاص دارد و بخش‌های دیگر آن به حفاظت از بافت‌های تاریخی، حفاظت از هنر‌های سنتی و موزه‌ها تخصیص یافته‌اند و هر کدام از این بخش‌ها یک دنیای کار و فعالیت هستند. ما نباید میراث فرهنگی را فقط در جغرافیای ایران محدود کنیم بلکه ایران تمدن بسیار بزرگی بوده که در جغرافیای گسترده‌ای از آسیای میانه، خاور میانه و آسیای صغیر نفوذ داشته و ما هم‌اکنون بازتاب زیادی را در این مناطق داریم به عنوان مثال وقتی که پا به سمرقند و بخارا می‌گذاریم گویی که در اصفهان هستیم، چون آثاری که در آنجا وجود دارد متعلق به هنرمندان ایرانی است بنابراین در اساسنامه سازمان میراث فرهنگی هم حفاظت از میراث فرهنگی حوزه تمدنی ایران مطرح شده یعنی می‌تواند خارج از مرز‌ها را هم دربربگیرد برای همین است که رسالت میراث فرهنگی امروز بسیار مهم و گسترده است و در این حوزه‌ها طبیعتا بدون تربیت نیروی انسانی متخصص امکان‌پذیر نبوده است.

در صحبت‌های اخیری که با وزیر علوم داشتیم متوجه شدیم که وی بر روی لزوم جذب دانشجو از آسیای میانه برای مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی تأکید دارند تا این افراد پس از برگشت به کشورهایشان سفیران فرهنگی ما باشند و هنر‌های سنتی را در آنجا ترویج بدهند و از آثار و بنا‌های تاریخی محافظت کنند. البته یونسکو هم بر روی این امر تأکید دارد و لاروش، نماینده یونسکو در ایران پس از بازدید از مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی برای جذب دانشجو از آسیای میانه برای مرکز اعلام آمادگی کرد.

*مرکز آموزش عالی امکانات لازم برای آموزش متخصصان و کارشناسان فرهنگی را دارد؟

ما خوشبختانه کارگاه‌های کافی را در اینجا داریم و امکاناتی که در اینجا وجود دارد، استاندارد است و باید از آن‌ها برای آموزش متخصصان و کارشناسان استفاده بشود.

تکیه بر هنرهای سنتی و صناعی به معنای توجه به هنرهای اسلامی

*آیا هویت رشته هنر‌های اسلامی از رشته هنر‌های سنتی مجزا است؟

ما در اینجا رشته هنر‌های سنتی را داشتیم هم‌اکنون هم هنر‌های صناعی را جایگزین کردیم و همه این‌ها هنر‌های اسلامی هستند یعنی در اصل هر چه در مساجد می‌بینید در قالب هنر‌های سنتی و هنر‌های صناعی تعریف شده‌اند. بنابراین اگر بر روی هنر‌های سنتی و صناعی تکیه کنیم توجه خاصی به هنر‌های اسلامی کرده‌ایم. هنر‌های سنتی برگرفته از هنر‌های اسلامی هستند.

*مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در خصوص طراحی هنر‌های سنتی چه کاری انجام داده است؟

طراحی، مهارت پایه است و افراد علاقه‌مند به فعالیت در این عرصه باید دید بازی نسبت به این هنر‌های سنتی داشته باشد تا بتوانند با تلفیق طراحی‌های آن‌ها نوآوری کنند.

با ترویج مدرن گرایی، هنرهای سنتی پس زده می شود

*در خصوص جلوگیری از فراموش شدن استفاده از کاشی‌های سنتی در معماری‌های فعلی چه می‌کنید؟

وقتی مدرن‌گرایی رایج می‌شود هنر‌های سنتی پس زده می‌شوند و این موضوع از صد سال گذشته در ایران شروع شده و هنر‌های سنتی‌مان را مورد تهاجم قرار داده است. اگر ما نتوانیم از استادکارهای‌مان حمایت کنیم هنر‌های سنتی‌مان خود به خود از بین خواهند رفت و سبک معماری سنتی فراموش خواهد شد. تلاش ما بر این است که در این مرکز در مقابل این هجمه فرهنگی بایستیم و با آموزش نیرو‌های متخصص و جذب استادکاران شناخته شده، از تجربه‌های آن‌ها استفاده کنیم.

*هنرهایی، چون زری‌بافی و میناکاری چه جایگاهی در مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی دارند؟

کارشناسانی که به نبود جایگاه مناسب برای زری‌بافی در مرکز انتقاد کرده‌اند حرف درستی زده‌اند، اما در گرایش‌های هفت‌گانه هنر‌های صناعی توجه ویژه‌ای به این هنر داشتیم. البته کارگاهی که امروز در سازمان میراث فرهنگی هست در زمینه زری بافی هم فعالیت دارد و ما استادکاران این کارگاه را جذب می‌کنیم و استادکار‌های بیشتری را تربیت خواهیم کرد.

میراث فرهنگی بالاترین ثروت جامعه است

*هم‌اکنون چه دغدغه‌ای دارید؟

تفاوتی که مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی با دانشگاه‌های دیگر دارد این است که شیوه تدریس ما مبتنی بر سبک استاد- شاگردی است و معتقدیم اگر بخواهیم همچون سایر دانشگاه‌ها با تکیه بر شیوه‌های نظری اقدام به تدریس رشته‌های مرتبط با میراث فرهنگی کنیم بعد از چند سال استادکاران و هنر‌های سنتی از بین خواهند رفت. از نظر ما تجربه استادکاران باید به صورت عملی انتقال پیدا کند.

دغدغه ما این است که دستگاه‌های اجرایی بتوانند تا اندازه‌ای حرف ما را درک کنند؛ یعنی بعضا وزارت علوم و نهاد‌های دیگر فکر می‌کنند که باید در اینجا نیز به شیوه دانشگاه‌های دیگر تدریس شود. در صورتی که ما این گونه فکر نمی‌کنیم و می‌خواهیم در اینجا از میراث فرهنگی، هنرمند و دوستداران هنر حمایت کنیم.

خواسته ما این است که نهاد‌های مرتبط به درک صحیح میراث فرهنگی کمک کنند. مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی تبدیل به یک دانشگاه شود، زیرا جهانیان ما را به عنوان کشوری می‌شناسند که میراث فرهنگی غنی دارد. میراث فرهنگی بالاترین ثروت این جامعه است و باید برای نسل‌های بعدی حفظ شود.

گفتگو از نسرین خدایاری

انتهای پیام/