به گزارش خبرنگار  حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ایران و کشورهای 1+5 وارد سومین سال امضای توافقنامه برجام شدند. توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین با عنوان شناخته شده و رسمی «برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام»، در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته ای ایران و به دنبال تفاهم هسته ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، چین، فرانسه، روسیه، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و آلمان منعقد شد. مذاکرات رسمی برای طرح جامع اقدام مشترک درباره برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ شروع شد. به مدت ۲۰ ماه کشورها درگیر مذاکره بودند که در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت.

بر اساس این توافق، ایران ذخایر اورانیوم غنی شده متوسط خودش را پاکسازی خواهد کرد و تعداد سانتریفیوژها را حدود دوسوم و حداقل به مدت ۱۵ سال کاهش می‌دهد. ایران موافقت کرده است که اورانیوم را بیش از ۳.۶۷درصد غنی‌سازی نکند یا تأسیسات غنی سازی اورانیوم جدید یا راکتور آب سنگین جدیدی نسازد. فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک تک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود خواهد بود. برای نظارت و تأیید اجرای توافقنامه توسط ایران آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم خواهد داشت.

 
این یک خلاصه از سند برجام بود اما نکته در اینجاست که نکات مبهم در این توافقنامه زیاد است؛ یکی از این موارد بند T ضمیمه اول این معاهده است. با توجه به ابهامی که در آن وجود دارد بحث به بازرسی از تاسیسات نظامی ایران کشیده شده است تا جاییکه نماینده دولت ترامپ در سازمان ملل با سفر به وین و مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی سعی در به راه انداختن تبلیغاتی مبنی بر بازرسی از اماکن نظامی ایران دارد. اگر واشنگتن بخواهد برای متهم کردن ایران به خودداری از اجرای برجام، از ساز و کار بازرسی‌ها استفاده کند، ابتدا باید دلیلی محکمه‌پسند و قابل پذیرش به آژانس، ارائه کند.

خبرگزاری آسوشیتدپرس اخیرا در گزارشی نوشت احتمال دارد دولت آمریکا در تلاش برای وادار کردن ایران به خروج از توافق هسته‌ای و بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اماکن نظامی ایران را خواستار شود.
نشریه فارین پالیسی نیز از تشکیل تیمی در کاخ سفید برای یافتن راهی جهت متهم کردن ایران به نقض برجام خبر داد.
در صورتی که آژانس با واشنگتن همکاری کرده و دلیل ارائه شده از سوی آمریکا را بپذیرد، این موضوع در کمیسیون مشترک طرح شده و اگر دست‌کم 5 عضو از 8 عضو به آن رأی مثبت دهند، ایران باید طی پروسه‌ای با درخواست بازرسی موافقت کند.
راهکار مد نظر هم تبدیل بازرسی از اماکن نظامی، از یک مسئله نادر و مشروط به شرایط خاص، به موضوعی روتین، عادی و روزمره است که الزاما نیاز به دلیل یا نگرانی خاصی ندارد و هرگاه آژانس اراده کرد، باید قادر به انجام آن باشد.

پیشنهاد دهندگان این «راهکار»، احتمالا قصد دارند بند مربوط به ممنوعیت «فعالیت‌هایی که می‌تواند به طراحی و ساخت یک قطعه انفجار هسته‌ای کمک کند» را دستاویز قرار دهند.

این بند که در بخش T از ضمیمه نخست برجام آمده، فعالیت‌های زیر را برای ایران ممنوع کرده است:

• طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از مدل های کامپیوتری برای شبیه سازی وسایل انفجاری هسته ای.
• طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چاشنی های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هسته ای مناسب هستند مگر اینکه مقاصد غیر هسته ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تایید شده باشد و موضوع پایش باشد.
• طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از سیستم‌های تشخیص انفجار دوربین‌های Streak ، دوربین‌های سرعت بالا و یا دوربین‌های Flash x-ray مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هسته¬ ای مگر اینکه مقاصد غیر هسته ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تایید شده باشد و موضوع پایش باشد.
• طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات یا مواد خاص برای چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات.
حامیان سوءاستفاده از ساز و کار بازرسی‌ها برای فشار بر ایران، اینطور استدلال می‌کنند که راهی برای اطمینان از پایبندی ایران به این بند وجود ندارد، مگر آنکه آژانس به برخی سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد.
«موسسه علوم و امنیت بین‌الملل» که سال‌هاست کار ویژه‌اش تمرکز بر پرونده هسته‌ای ایران و متهم کردن تهران به تلاش برای ساخت بمب اتم است، مهمترین گروهی است که پیشنهاد استفاده از این بند را داده است.
این موسسه نوشته است: بند T نیازمند بازرسی‌های روتین است و نیازی به ادعای فعالیت‌های مشکوک ندارد. به ادعای این موسسه، اولین بار انگلستان، این بحث را مطرح کرده که بر اساس بند T آژانس باید بتواند به سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد. این موسسه می‌نویسد: این ایده ایالات متحده نبود، اما بریتانیایی‌ها درست می‌گویند. بند T نیازمند راستی‌آزمایی است و دسترسی به سایت‌های نظامی باید از مدت‌ها پیش انجام می‌شده است.

در گزارشی که در ماه ژوئن در سایت این موسسه منتشر شد، آمده بود: آژانس باید یک رویکرد راستی‌آزمایی در پیش بگیرد که به صورت روتین پایبندی ایران به تعهداتش در بند T را راستی‌آزمایی کند.
این در حالی است که نه در ضمیمه نخست و نه در متن اصلی برجام به نحوه اجرای بند T اشاره‌ای نشده و این یکی از ابهامات متن توافق هسته‌ای است.

اندیشکده «کارنگی» پارسال به این موضوع اشاره کرده و نوشته بود آژانس با بیان اینکه در مورد این بند ابهام دارد، از کمیسیون مشترک برجام درخواست کرده تا وضعیت این بند را مشخص کند. مشخص نیست که کمیسیون مشترک در این مورد تصمیم‌گیری کرده یا نه، اما شواهد نشان می‌دهد که ممکن است آمریکا به زودی این مسئله را با هدف سوءاستفاده از ساز و کار بازرسی‌ها، پیش بکشد.

به نظر می‌رسد واشنگتن تلاش می‌کند تا زمینه را برای خروج از توافق هسته‌ای به نحوی که ایران مقصر جلوه داده شود، مهیا کند. بازرسی از اماکن نظامی که یکی از سری‌ترین و محرمانه ترین بخش‌های یک کشور محسوب می شود، بحثی است که آمریکا بر روی آن متمرکز شده و کاملا مورد تامل و بررسی قرارداده تا ایران را در یک بن بست قرار دهد. تا جاییکه ایران بین برجام و خروج از آن یکی را انتخاب کند؟ اما اگر ایران ناقض برجام باشد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در سرمقاله‌ای نوشت: «واقعیت این است که دشمنی ترامپ با برجام و زمینه چینی‌های احتمالی دولت وی برای خروج از آن و اعمال تحریم‌های جدید، بیش از آنکه بر سر اصل توافق هسته ای و مفاد آن باشد، به سبب پیامدها و آثار مثبت داخلی و خارجی آن برای ایران است.

وی تصریح کرده است: با این حال، به نظر می رسد که دولت ترامپ برای برهم زدن این فضای نه چندان خوشایند دو راه را پیش روی خود می‌بیند: نخست، خروج یک طرفه از توافق به قیمت کاهش اعتبار بین المللی امریکا به سبب عدم پایبندی به یک توافقنامه معتبر بین المللی مورد تأیید و نظارت شورای امنیت سازمان ملل که منجر به منزوی شدن و به احتمال زیاد تشدید هر چه بیشتر شکاف میان خود و دیگر اعضای ۱+۵ و عدم همراهی آنها در بازگرداندن تحریم ها علیه ایران می شود.
دوم، تحریک طرف ایرانی با هدف نقض برجام از سوی آن. مطلوب ترامپ، راه دوم یعنی پیشگامی ایران در نقض برجام است چرا که در این صورت ایران با شورای امنیت سازمان ملل طرف خواهد بود و در این حالت اجماع جهانی مجدد علیه آن براحتی میسر خواهد شد؛ ضمن اینکه خواهد توانست شکاف فعلی شکل گرفته میان خود و دیگر اعضای ۱+۵ بر سر پایبندی ایران به برجام را به نفع خود تغییر داده و تحریم های گذشته را به سرعت احیا کند.

گذری از پیش کشیدن بازرسی از اماکن نظامی ایران اعمال تحریم های جدید و یا تمدید آنها نیز یکی دیگر از مواردی است که با هدف تحریک ایران برای خروج از برجام و ایجاد تنش های داخلی بین موافقان و مخالفان صورت گرفته است. با تمام مواردی که ذکر شد این مسئله روشن است که آمریکا با کارشکنی های خود  و مطرح کردن ادعاهای واهی در صدد  اعمال فشار برای نقض برجام توسط ایران است و در پی این موضوع اهدافی را دنبال می کند.

اهداف آمریکا از نقض برجام توسط ایران:

1- اگر ایران ناقض برجام باشد هزینه کمتری متوجه ایالات متحده آمریکا خواهد شد. این کشور با بررسی های کارشناسی متوجه شده است که اگر آمریکا نقض کننده برجام باشد وجه و جایگاه این کشور به عنوان پلیس بین الملل البته به زعم خودشان خدشه دار خواهد شد.

2- اگر ایران ناقض برجام باشد معمای امنیت موجود در منطقه تشدید خواهد شد یعنی کشورهای منطقه که امنیت خود راتوسط سیاست همراهی با قدرت های بزرگ تامین می کنند با توهم این موضوع که ایران یک کشور غیر متعهد است جنگ و تنش را در منطقه رواج خواهند داد که عمده هدفشان ایران خواهد بود.

3- اگر ایران ناقض برجام باشد رژیم صهیونیستی به بهانه اینکه امنیتش به خطر افتاده است دست بازی را برای تبلیغات گسترده علیه ایران خواهد داشت و تهدیدات خارج از عرفی را در پیش خواهد گرفت .و این دقیقا همان چیزی که آمریکا با ادعاهای واهی در صدد دست یابی به آن است.

4- در صورت نقض بر جام از سوی ایران با توجه به امضای قرار داد های گسترده سرمایه گذاری در حوزه انرژی و حمل و نقل و خرید هواپیما با کشورها و شرکت های اروپایی به یکباره به سبب بازگشت دوباره تحریمها که این باره با قوانین سفت و سختری همراه خواهد بود.اقتصاد ایران ضربه سنگینی را متحمل خواهد شد.

5- انزوای ایران و متحمل شدن فشارهای اقتصادی و سیاسی مضاعف علیه ایران در عرصه بین المللی نیز یکی دیگر از اهداف دولت ترامپ برای تحریک ایران به نقض برجام است.

 در همین زمینه علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی  در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در سوالی مبنی بر اینکه آیا در حیطه وظایف آژانس است که از مراکز نظامی ایران بازرسی کند؟، اظهار داشت: آمریکا تلاش می‌کند به برجام خدشه وارد کند و به گونه‌ای عمل می‌کنند که ایران را به این موضوع نزدیک و وادار به اتخاذ تصمیماتی کنند که موجبات بهانه مورد نظر برای آنها فراهم شود.

رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه هیئت نظارت بر برجام با دقت اقدامات طرف مقابل به خصوص آمریکا را رصد می‌کند، گفت: آمریکا با موضع‌گیری‌های سیاسی که بیشتر استفاده و جنبه داخلی دارد این گونه موضع‌گیری‌ها را علیه کشورمان انجام می‌دهد.

وی ادامه داد:‌ دولت جدید آمریکا در حالت سردرگمی استراتژی سیاسی قرار گرفته و نمی‌داند استراتژی سیاسی‌اش چیست.

صالحی ادامه داد:‌ این اولین بار است که در آمریکا چنین به هم ریختگی حیران و تحیر سیاسی مشاهده می‌شود، برخی در منطقه علاقه‌مند هستند با اقدامات ویژه خودشان این آشفتگی را در آمریکا تشدید کنند.

رئیس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: فکر می‌کنم آشفتگی موجود در آمریکا قبل از اینکه به ما آسیب برساند به خودشان آسیب می‌رساند. جمهوری اسلامی با درایت و هوشمندی و در نظر گرفتن تمامی موضوعات واکنش مناسب را می‌دهد.

با توجه به اینکه ایران نسبت به تعهداتش به برجام پایبند بوده است و هم چنین سایر طرف‌ها به جز آمریکا این موضوع را تایید کرده اند، بحث بازرسی از اماکن نظامی ایران یک زیاده خواهی بیش از اندازه از سوی آمریکاست و بعید به نظر می رسد که کشورهای دیگر نیز نسبت به این موضوع دید مثبتی داشته باشند. این موضوع در سفر اخیر نیکی هیلی نماینده آمریکا به آژانس بین الملی انرژی اتمی نیز قابل تایید است زیرا پایبندی ایران به تعهداتش مورد تایید آژانس بوده است. هزینه اصلی در این مسیر را آمریکا پرداخت خواهد کرد زیرا با بهانه جویی‌های بی محتوا، بی اعتباری و غیر قابل اطمینان بودن خود را اثبات می‌کند.

گزارش از مریم پیک‌آذر

انتهای پیام/