به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان،صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در ایران با قدمتی معادل قدمت صنعت نفت، فعالیت خود برای تامین نیازهای کشور به انواع فرآورده‌های نفتی مصرفی در بخش‌های مختلف را طی بیش از یک قرن گذشته در شرایط مختلف اعم از جنگ و تحریم‌های بین‌المللی تداوم داده است.

پاسخگوئی به کلیه نیازهای بازار داخلی به فرآورده‌های نفتی در کشور در شرایطی صورت گرفته است که نرخ رشد مصرف فراورده‌های نفتی در کشور بارها رکوردهای دو رقمی را در دهه‌های اخیر پشت سر گذاشته است.

با وجود محدودیت‌های منابع مالی و فناوری در دوران وضع تحریم‌های سنگین بین‌المللی، این صنعت پس از آغاز به کار دولت یازدهم، با بازنگری جدی در روند سیاست‌گذاری حاکم و با تخصیص بهینه منابع موجود و اولویت‌بندی راهبردی در تخصیص امکانات، امروز توانسته است دستاوردهای بی‌سابقه‌ای را به ثبت برساند که از آن جمله باید به بهینه‌سازی ظرفیت‌ها، رفع محدودیت‌های تامین فرآورده‌های نفتی، تامین بازارداخلی و صادرات پایدار فرآورده‌های نفتی (برای نخستین بار طی بیش از یک قرن فعالیت صنعت نفت در ایران) و ارائه فرآورده‌های نفتی با کیفیت روز اروپا برای مصرف در شهرها و روستاهای کشور اشاره کرد.

با این حال ، اعتماد شهروندان ایرانی مهم‌ترین دستاورد این بخش در خدمتی به بلندای بیش از یک قرن محسوب می‌شود. اعتمادی که این شرکت برای استحکام و تقویت آن طی چهار سال فعالیت دولت تدبیر و امید، تلاشی شبانه‌روزی را بکار گرفته است.

اهم دستاوردهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در طی دوره فعالیت دولت تدبیر و امید در حوزه‌های مختلف فعالیت آن، بشرح ذیل ارائه می‌گردد.

سلامت مردم و جامعه اولویت اساسی

سال 92 با روی کار آمدن دولت یازدهم خرید روزانه 6 میلیون لیتر ریفرمیت از پتروشیمی ممنوع اعلام شد و دولت با تمامی مشکلات پیش رو و انتقادات موجود، ثابت کرد که حاضر به معامله بر روی سلامتی مردم نیست.

این تصمیم واردات بنزین را از 5.3 میلیون لیتر به 12 میلیون لیتر رساند و موجب انتقاداتی مبنی بر بازگشت به عقب و دوری از خودکفایی تولید بنزین شد؛ ولی هیچکدام از آنان اعلام نکردند که چرا در این سالها تعداد روزهای هوای پاک فقط به 3 روز در اغلب کلانشهرها رسیده و موجی از سرطان، بیماریهای تنفسی و صعب العلاج و .... در کلانشهر رقم زده شده بود.

این شرکت همگام با سیاست‌های محیط زیست دولت، اقدام‌های خود در این بخش را در چند جبهه مختلف تعریف و پیگیری کرد. یکی از اولین گام‌ها به این منظور، مصوبه هیئت محترم وزیران در خصوص توزیع بنزین و گازوئیل یورو4 در هشت کلانشهر اصلی کشور بود؛ به گونه‌ای که تا سال ۹۲ با وجود اجرا و بهره‌برداری از طرح ارتقای کیفی محصولات و افزایش ظرفیت پالایشگاه امام‌خمینی (ره) شازند، مدیریت لازم برای تخصیص بنزین یورو4 به شهرهای بزرگ مواجه با بحران آلودگی هوا (به ویژه در فصول سرد سال) انجام نشده بود.

به این منظور برنامه‌ریزی و اجرای تمهیداتی برای انتقال سوخت استاندارد یورو ۴ به تهران و کلانشهرهای دیگر (به تدریج) از طریق تخصیص مخازن اختصاصی و ایجاد زیرساخت‌های لازم در پالایشگاه‌ها و شهرهای مقصد از اواخر سال ۹۲ صورت گرفت.

بر اساس تکلیف قانونی مصوب، از دی ماه ۹۲ توزیع بنزین یورو ۴ در سه کلانشهر تهران، اراک و کرج آغاز شد. در اردیبهشت ماه ۹۳ بر اساس تکلیف قانونی ابلاغ شده از سوی دولت، قطع ریفرمیت دریافتی از پتروشیمی (که در آن زمان رقمی معادل ۶ میلیون ليتر در روز بود)، در دستور کار قرار گرفت.

همگام با آن، ارتقای کمی و کیفی محصولات تولیدی در پالایشگاه‌های کشور به عنوان مهم‌ترین ماموریت وزارت نفت بود که با جدیت پیگیری شد. به این ترتیب و با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، تولید بنزین یورو۴ کشور در سه پالایشگاه اصفهان، تبریز و آبادان در دولت یازدهم به ترتیب حدود 9 میلیون لیتر، ۸۰۰ هزار لیتر و ۵۰۰ هزار لیتر در روز عملیاتی گردید که با احتساب 16 میلیون لیتر تولید بنزین یورو۴ در پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند، این رقم هم اکنون به حدود 26.3 میلیون لیتر در روز رسیده است.

با افزایش تولید بنزین یورو۴، شهرهای تهران، کرج، اراک، شیراز و اصفهان تحت پوشش کامل بنزین یورو قرار گرفته‌اند.

حدود ۸۰ درصد از مصارف بنزین شهر تبریز از محل بنزین یورو ۴ تامین می‌شود و در ادامه طرح گسترش توزیع بنزین یورو۴، شهرهای اهواز و مشهد نیز برای تامین بخش عمده‌ای از نیازهای بنزین خود از محل بنزین یورو۴ به جمع شهرهای بهره‌مند پیوستند.

در حال حاضر ۸ کلانشهر اصلی کشور زیر پوشش بنزین با استاندارد یورو۴ قرار دارند. این در شرایطی است که با احتساب مصارف هشت کلانشهر مزبور، در مجموع بیش از ۲6 میلیون لیتر بنزین مصرفی از مجموع متوسط مصرف روزانه ۷۰ میلیون لیتر بنزین کشور در شرایط کنونی دارای کیفیت یورو ۴ است. در فاز دوم این طرح، هفت شهر دیگر در برنامه توزیع بنزین یورو۴ قرار گرفتند.

برای نخستین بار طی یک قرن فعالیت صنعت نفت در ایران، کشور به یک صادرکننده خالص (پایدار) فرآورده‌های نفتی با رکورد صادرات ۴۰۰ هزار بشکه فرآورده نفتی در روز تبدیل شده است.

وزارت نفت با حضوری پررنگ در بازارهای منطقه‌ای فرآورده‌های نفتی، ضمن صادرات روزانه بیش از ۶۰ میليون لیتر فرآورده‌های نفت‌گاز و نفت کوره، سهمی معادل ۱۳,۵ درصدی از مجموع صادرات فرآورده در منطقه خاورمیانه (که در سال ۲۰۱۵ به عدد ۲.۹ میلیون بشکه در روز رسیده) را به خود اختصاص داده ، و این رقم بدون احتساب صادرات گازمایع است.

دستیابی به این رکورد عملکردی در شرایطی تحقق یافت که میزان واردات گازوئیل در سال 92 به روزانه 6 میلیون لیتر در روز رسیده بود. اما اکنون صادرات روزانه نفت گاز به 14 میلیون لیتر، نفت کوره به 59 میلیون لیتر و گاز مایع به 600 تن می‌رسد.

این در حالی است که هم اکنون ظرفیت صادرات روزانه 600 هزار بشکه فرآورده نفتی در کشور وجود دارد.

گذری بر طرح‌های پالایشی

پالایشگاه ستاره خلیج فارس: طرح احداث پالايشگاه ميعانات گازي ستاره خليج فارس با هدف توليد بيش از 75 درصد بنزين و گازوئيل از خوراك ميعانات گازي که در سال 86 شروع و مشتمل بر سه فاز پالايش ميعانات گازي با ظرفيت هر يك 120 هزار بشكه در روز با واحدهاي فرايندي، يوتیليتي، مخازن و ساير واحدهاي جانبي بوده كه با توليد 36 ميليون ليتر در روز بنزين يورو 4 و 13.5 ميليون‌ليتر نفت گاز يورو 5 كشور را از واردات بنزين بی نياز و مازاد محصول توليدی صادر خواهد شد.

فاز يك اين طرح به همراه واحدهای يوتليتی، مخازن و جانبی 10 اردیبهشت ماه (امسال) با حضور رئیس جمهوری به بهره برداری و تولید مستمر رسیده است.

پالایشگاه آبادان: طرح مجتمع كت‌كراكر شركت پالايش نفت آبادان با توليد بنزين يورو4 به ميزان 3.9 ميليون‌ليتر در روز در سال 92 راه‌اندازي و در سال 94 تكميل شد. طرح تثبيت ظرفيت اين شركت (فاز 2) در مراحل طراحي تفصيلي بوده و با سرمايه‌گذاري خارجي اجراء خواهد شد. در ادامه فاز 2 و به منظور كاهش توليد نفت كوره و توليد و ارتقاي كيفي محصولات با ارزش، طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان با همکاری شرکت چینی سینوپک (SINOPEC) و با همکاری شرکت طراحی و ساختمان نفت (ODCC) اجرا خواهد شد.

طبق این قرارداد تامین مالی قرارداد EPC از خط اعتباری ایران- چین به صورت ۸۵ درصد سهم فاینانسور چینی و ۱۵ درصد سهم کارفرمای ایرانی (شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران) انجام خواهد شد.

طرح تثبیت ظرفیت و بهبود کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه آبادان شامل واحد تقطیر ۲۱۰ هزار بشکه‌ای در روز است که جایگزین واحدهای تقطیر قدیمی خواهد شد و ظرفیت کل پالایش پس از ساخت این واحد به میزان ۳۶۰ هزار بشکه در روز تثبیت خواهد شد.

فرآورده‌های بنزین، گازوئیل و سوخت جت حاصل از پالایش ۳۶۰ هزار بشکه در واحدهای تصفیه هیدروژنی تصفیه می‌شوند و کیفیت محصولات فوق حداقل به استاندارد یورو4 ارتقاء می یابد و نفت کوره تولیدی به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

پالايشگاه بندرعباس: طرح افزايش توليد بنزين و تصفيه نفت گاز يورو4 شركت پالايش نفت بندرعباس مشتمل بر واحدهاي تصفيه نفتاي سبك و سنگين، تبديل كاتاليستی، ايزومريزاسيون، تصفيه نفت گاز و واحدهاي جانبي بوده که روند مطلوبی را طی و در حال حاضر واحد بنزین سازی در سرویس قرار گرفته و با راه اندازی واحد ایزومریزاسیون و تصفیه هیدروژنی گازوئیل، کل بنزین و نفتگاز تولیدی دارای استاندارد حداقل یورو4 در آینده ی نزدیک خواهد بود.

همچنین، طرح كاهش توليد نفت كوره با استفاده از فناوری جديد و مشاركت شركتهاي خارجي در دست مطالعه، امکان سنجی و تامین منابع مالی است.

پالايشگاه لاوان: با اجرای طرح افزايش ظرفيت و بهينه‌سازي شركت پالايش نفت لاوان، ظرفيت پالايشي به 50 هزار بشكه در روز افزايش يافته و محصولات توليدي منطبق بر يورو4 خواهد بود.

واحدهاي تقطير،تصفيه نفتا، تبديل كاتاليستی و يوتيليتي تا سال 92 راه‌اندازي شدند و واحدهای گوگردزدائی از نفت گاز و نفت سفيد در سال 94 به بهره‌برداری رسيد. واحدهای ايزومريزاسيون و بازيافت گوگرد در شرف تكميل و رفع مشكلات راه‌اندازی هستند. همچنین مقدار 2.9 ميليون ليتر در روز بنزين يورو4 و میزان 2.2 ميليون ليتر در روز نفت‌گاز يورو4 توليد خواهد شد.

پالايشگاه اصفهان: طرح توليد بنزين يورو4 در سال 92 راه‌اندازي و واحد ايزومريزاسيون با تهيه و شارژ كاتاليست داخلي در سال 94 به بهره‌برداري رسيد. ميزان توليد بنزين يورو4 به حداقل 8 ميليون ليتر در روز رسيده و اين شركت از واردات بنزين سوپر به عنوان اکتان افزا بي‌نياز شده است.
طرح بهبود فرايند و بهينه سازی پالايشگاه اصفهان به منظور كاهش توليد نفت كوره و گوگردزدائی از فراورده‌های توليدی نيز در دست اجراست.

پالايشگاه سیراف: پروژه پالایشگاه‌های هشتگانه سیراف از سال 94 آغاز شد پروژه پالایشی که با بهره برداری از آن سالانه ۱۹.۶ میلیون تن یعنی 22 درصد به ظرفیت پالایشی و 57 درصد به خوراک پتروشیمی کشور اضافه می‌شود.

قرارداد ساخت این پالایشگاه دومین توافق پالایشی که پس از برجام بین ایران ، کره و ژاپن به امضا رسید و مقرر شد 2 میلیارد از این حجم سرمایه گذاری از سوی موسسات مالی و اعتباری کره ای و میزان یک میلیارد آن از سوی 2 شرکت مالی و اعتباری ژاپن تامین شود.

پالایشگاه تبریز: پروژه بهینه‌سازی پالایشگاه تبریز در دولت یازدهم سومین سرمایه گذاری خارجی در دوران پسابرجام بود که با امضای توافق نامه‌ای ۱.۶ میلیارد یورویی با یک شرکت کره‌ای و یک شرکت ایرانی اجرایی شد.

تأمین فاینانس و اجرای پروژه ارتقای تکنولوژی و کیفیت فرآورده های پالایشگاه تبریز (که با امضای آن میزان تولید نفت کوره از 20 درصد ظرفیت فعلی پالایشگاه به کمتر از 2 درصد کاهش خواهد یافت) و ارتقای کیفی فرآورده های پالایشگاه تبریز از جمله بنزین، گازوئیل، تاسیسات گوگردزدایی و دیگر تاسیسات این پالایشگاه وارد فاز اجرایی و عملیاتی می‌شود.

پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند اراک: با آغاز به کار دولت یازدهم و اعمال تغییرات مدیریتی در سطوح پایین‌دستی، میزان تولید بنزین یورو4 در این پالایشگاه به روزانه ۱۶ میلیون لیتر رسید و مقرر شد این میزان بنزین تولیدی که دارای استاندارد یورو۴ است تفکیک و به منظور جلوگیری از اختلاط با بنزین های متعارف از طریق خطوط لوله در مخازن جداگانه در مبدا و مقصد ارسال و نگهداری شود.

همگامی تدبیر و توسعه در صنعت پالایش

قطعاً مهم ترین نقاط عطف توسعه صنعت پالایش در دولت یازدهم ، همانا ادامه این سیاستها در دولت دوازدهم، بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، سیراف، آناهیتا و پارس و در کنار آن اجرای کامل طرح های بهینه سازی و ارتقای کیفیت (محصولات) پالایشگاه ها، حمایت و ایجاد شرایط استفاده از ظرفیت 40 میلیون مترمکعب سی ان جی، اجرای طرح کهاب، کاهش حمل و نقل جاده ای با معکوس کردن خطوط، اجرای طرح برندسازی، اصلاح قیمت فرآورده های بنزین، نفت گاز و سی ان جی و افزایش صادرات فرآورده های نفتی خواهد بود.

رشد بیش از 18 درصدی صادرات میعانات گازی از ابتدای سال تاکنون

مسعود حسنی، مدیرعامل مجتمع گاز پارس جنوبی اظهار داشت: جمع‌بندی عملکرد پالایشگاه‌های گاز پارس جنوبی از ابتدای سال 96 تاکنون نشان از افزایش قابل توجه تولید در همه بخش‌ها دارد ،همچنین از ابتدای سال 1396 برداشت از مخزن مشترک به 68 هزار میلیون متر مکعب رسیده که رشد بیش از 15 درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد.

حسنی با بیان اینکه میزان تولید همه محصولات پالایشگاه‌های گاز پارس جنوبی در سال جاری افزایش داشته است، گفت: حجم گاز شیرین تولید شده 54 هزار و 990 میلیون متر مکعب بوده و نسبت به مدت مشابه در سال 1395 میزان 16 درصد رشد داشته است.

وی در ادامه به افزایش تولید اتان در مجتمع گاز پارس جنوبی از ابتدای سال 96 اشاره کرد و بیان داشت:این محصول نیز افزایشی حدود 28 درصدی داشته و از 886 هزار و 300 تن در پنج ماه نخست سال 1395 به یک میلیون و 132 هزار و 600 تن در پنج ماه نخست سال 1396 رسیده است.

به گفته حسنی، میزان پروپان تولیدی مجتمع گاز پارس جنوبی نیز در این مدت 590 هزار تن بوده است.

مدیرعامل مجتمع گاز پارس جنوبی با بیان اینکه حجم تولید بوتان از ابتدای سال 350 هزار تن برآورد شده افزود: میزان گوگرد تولید شده نیز تا پایان مرداد سال جاری به 219 هزار و 328 تن رسیده است.

وی با بیان اینکه تولید میعانات گازی مجتمع نیز با رشدی 13 درصدی به 86 میلیون و 670 هزار بشکه رسیده است، گفت: صادرات میعانات گازی مجتمع نیز از ابتدای سال 96 با رشدی 18 درصدی به بیش از 91 میلیون بشکه افزایش یافته است.

انتهای پیام/