به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ از سال 1386 تاکنون، نهم شهریور ماه به عنوان «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی» در کشور گرامی داشته می‌شود.

علت نامگذاری

در روزِ نهم شهریورماهِ سال 1373 در شهرستانِ بافق و در گرمای تابستان، یک یوزپلنگِ ماده به همراهِ سه توله‌اش برای نوشیدنِ آب به سوی نخلستان‌های اطرافِ بافق آمد، اما در میانِ تعدادی از مردمِ محلیِ ناآگاه محاصره می‌شود و یوزپلنگ مادر پس از مدتی مقاومت در برابرِ حملات و ضرباتِ حاصل از پرتاب سنگ و چوب از سوی مردم، فرار می‌کند اما سه توله‌اش گرفتار می‌شوند.

یکی از شاهدان، خود را به ادارهٔ محیطِ زیستِ بافق می‌رساند و مأمورانِ محیطِ زیست را آگاه می‌کند. هنگامی که مأمورانِ اداره به محل می‌رسند با لاشهٔ بی جانِ یکی از توله‌ها مواجه می‌شوند، اما دو تولهٔ دیگر با وجودِ جراحاتِ شدید همچنان زنده ماندند و به یزد منتقل شدند. شدتِ ضربات وارده بر سر و روی یکی از توله‌ها باعثِ مرگِ این حیوان در میانهٔ راه شد.

تولهٔ سوم در یزد به وسیلهٔ دامپزشک درمانِ سطحی شد، اما برای نجات از مرگ بلافاصله به تهران منتقل شد.

 طبق گزارش‌های محیط‌بانانِ بافق، 'ماده‌یوزِ مادر، هر روز به نزدیکیِ شهر و نخلستان می‌آید تا توله‌های خود را جستجو کند، اما بعد از یک هفته جستجویِ ناکام، دیگر در محیط دیده نشد.

تولهٔ بازمانده، ماریتا نام گرفت و بعد از مدتی بهبود یافت. اما تا دی ماه 1382 در پارک پردیسان تهران باقی ماند و در همان‌جا پس از 9 سال مُرد. هر چند دو توله جان باختند و ماریتا نجات یافت، اما ماریتا بازمانده‌ای بود که به دلیلِ تنهایی و نبودِ جفت، هرگز نتوانست کمکی به رفعِ انقراضِ یوزپلنگ‌ها کند.

یوزپلنگ به چه معناست؟

یوزپلنگ ترکیبی از دو کلمه یوز و پلنگ است. یوز در فارسی، بن مضارع یوزیدن است و فعل یوزیدن به معنای «جستن، جهیدن، جستجو و طلب کردن» است، به عبارت دیگر یوز یعنی جوینده، طلب کننده و شکار کننده. از آن جا که در گذشته از سگ‌های شکاری هم برای تعقیب و گرفتن شکار استفاده می شد، به آنها هم یوز گفته می شده است.

در گذشته، زیستگاه یوز پراکندگی وسیعی از ایران و عربستان تا هندوستان و ترکمنستان را شامل می شد. در میان آثار باستانی، مهری مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در میانرودان یوزپلنگی را در کنار مربیش به تصویر می‌کشد. شاهان آشوری از یوزها برای شکار بهره می‌گرفتند. در سوریه و فلسطین، جنگجویان صلیبی از شکار آهو توسط یوز سخن به میان آورده اند و گزارش شده است که یکی از شاهان سده پانزدهم میلادی در ارمنستان گله هایی از یوزها به شمار حدود 100 مورد از این جانوران داشت. اما در حال حاضر نسل یوز آسیایی جز در ایران در سایر کشورها منقرض شده است.

در سال 1338 کانون شکار وقت ایران، یوزپلنگ را حمایت شده اعلام کرد. با اعمال اقدامات حفاظتی، جمعیت طعمه در بسیاری از مناطق کشور روبه افزایش نهاد که این باعث افزایش جمعیت یوزپلنگ نیز شد. مشاهده یوزپلنگ در مناطق مختلف افزایش یافت که این احیای جمعیت نتیجه تاثیرات قوانین و مقررات حفاظتی بود که اعمال شد.

آخرین بررسی ها که در دهه 90 میلادی توسط«صندوق حفاظت از یوزپلنگ» انجام شد، حاکی از آن است که در حال حاضر حدود 9 هزار تا 12 هزار یوزپلنگ به صورت وحشی در 24 تا 26 کشور آفریقایی و کمتر از 100 یوز در ایران زیست می کنند.

غذای یوزپلنگ

برخلاف تصور بسیاری از مردم، یوز ایرانی معمولا از دام های اهلی مانند بز، گوسفند و شتر تغذیه نمی‌کند، اما متأسفانه این تصور در میان بسیاری از دامداران و شتردارانی که در زیستگاه های یوز زندگی می‌کنند، وجود دارد که این جانور یکی از دشمنان اصلی دام های آنهاست و در سال های اخیر چندین یوزپلنگ ایرانی به دلیل سوء تفاهم دامداران محلی از پا درآمده اند.

در حال حاضر قوچ و میش عمده ترین شکار یوزپلنگ را در ایران تشکیل می دهد و پس از آن آهو، جبیر و کل و بز در رده های بعدی قرار دارند. خرگوش نیز یکی دیگر از غذاهای یوز است، اما هرگز نمی تواند به تنهایی به عنوان یک غذای اصلی، بقای بلند مدت یوز را تضمین کند. در مناطقی چون پناهگاه حیات وحش میاندشت و بهکده رضوی در نزدیکی پارک ملی گلستان مشاهده شده که یوزها از انواع جوندگان تغذیه کرده اند.

طی دو دهه گذشته، مطالعات مدون چندانی درباره یوز در ایران صورت نگرفته است. البته ذکر این نکته کاملا ضروری است که یوزپلنگ ها بین مناطق مختلف در رفت و آمد بوده و نمی توان جمعیت ثابتی برای هر استان یا منطقه در نظر گرفت.

برنامه پایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست، انجمن یوزپلنگ ایرانی و پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پس از یک سال تلاش در اسفندماه 1391 به پایان رسید.

در جریان این برنامه 10 زیستگاه اصلی یوزپلنگ در کشور با استفاده از دوربین های تله ای پایش شد و در این مدت بیش از 200 تصویر از یوزپلنگ به ثبت رسیده است که با مقایسه خال های روی بدن این حیوان که مشخصه ای منحصر بفرد در هر یوزپلنگ به شمار می رود، مشخص شد که این 200 تصویر تنها متعلق به 20 یوز مختلف است.

البته شناسایی این تعداد یوزپلنگ دلیل بر وجود تنها 20 قلاده یوز در کشور نیست و با توجه به گستردگی زیستگاه ها و محدودیت منابع و امکانات قطعا تعداد بیشتری یوزپلنگ وجود داشت که در جریان پایش شناسایی نشده بودند، ضمن آن که تمامی زیستگاه‌های یوز در کشور نیز در برنامه پروژه پایش قرار نداشت.

در ادامه پایش وضعیت یوزپلنگ های ایرانی، در سال 1395 دور سوم پایش با هدف به روز رسانی پارامترهای جمعیتی، با تاکید بر ارزیابی وضعیت یوزپلنگ ماده و زاد آوری در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر یوزپلنگ در ایران تنها فقط 30 قلاده است.

کاهش امنیت زیستگاه های یکی از مهمترین عوامل کاهش زاد و ولد یوزپلنگ ها به شمار می‌رود. یوزپلنگ در صورت احساس کاهش امنیت در منطقه زندگی خود از زاد و ولد خودداری می‌کند و یا توله های خود را رها کرده و آن منطقه را ترک می کند.کاهش امنیت لزوما با تخریب زیستگاه همراه نیست و فعالیت های گوناگون از جمله تردد بیش از حد، اکتشافات و فعالیت های معادن و غیره می تواند امنیت این مناطق را تا حد زیادی کاهش دهد.

هم اکنون با مشخص شدن جمعیت بسیار کوچک و شکننده یوزپلنگ آسیایی، حفظ این گونه ارزشمند نیازمند عزم ملی و حمایت تمامی دستگاه های دولتی و غیر دولتی خواهد بود.

 پیام اینستاگرامی ظریف به‌مناسبت روز ملی یوزپلنگ ایرانی

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در صفحه اینستا گرام خود به مناسبت روز ملی یوزپلنگ ایرانی ویدیویی را منتشر کرد.

وی گفت: نهم شهریورماه روز ملی یوزپلنگ ایرانی است. این روزها ما با چالش های جدی محیط زیستی مانند خشکسالی و پدیده گرد و غبار که بسیاری از هموطنانمان را به شدت رنج می دهد، مواجه هستیم. این چالش ها بیانگر این واقعیت است که ما در گذشته با محیط زیست خودمان و با مخلوقات خداوند که در استفاده از این محیط زیست با ما شریک هستند مهربان نبوده‌ایم.

ظریف تصریح کرد:‌ یوزپلنگ ایرانی یکی از نمونه های در خطر انقراض است. تلاش ما برای حفظ یوزپلنگ ایرانی برای آشتی با محیط زیست و زیستن در یک محیط مهربان تر با همه مخلوقات خداوند است.

انتهای پیام/