به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، سقانفار، نماد مشترک تاریخ، فرهنگ، مذهب و معماری منطقه شمال است که به پیروی از معماری بومی و سنتی شمال ایران ساخته شده است.

سقانفار، سقانپار یا سقاتالار سازه‌ای چوبی در دو طبقه است که همانند آلاچیقی با پوشش شیب دار و عمدتا از جنس سفالی یا حلب در کنار تکایا ساخته می‌شد.

قسمت بالای این مکان محل قرارگیری نوحه خوان بوده و در قسمت پایین نیز به مردم چای داده می‌شد، که به این ترتیب متولیان سعی می‌کردند شرایط حضور مردم در بیرون مسجد و حضور آن‌ها برای برگزاری مراسم را به نوعی فراهم سازند.

طبقه زیرین گاهی بنای محصور و گاه تشکیل شده از پایه‌های قطور چوبین است.

این سازه‌های آئینی که اکنون تنها تعداد اندکی از آن‌ها در مناطق مرکزی مازندران برجای مانده است، عمدتا در کنار حسینیه ها، مساجد و محوطه گورستان‌ها گورستان‌ها ساخته شده است و معمولاً موقوفه حضرت ابوالفضل (ع) بوده است.

راز نقوش روی سقف و دیوار سقانفار‌ها

نیکوبیان کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، گفت: سقانفار‌ها که در بیشتر شهر‌های استان با چوب ساخته می‌شد، دو طبقه است که طبقه بالایی آن، محل قرارگیری نوحه خوان و طبقه پایین نیز برای پذیرایی از عزاداران با چای، آب و دیگر نوشیدنی‌ها در نظر گرفته شده است.

وی افزود: سقانفار‌ها از لحاظ نقش پردازی‌ها و خوشنویسی‌ها نیز در ارتباط با حادثه کربلا و به تصویر کشیدن تمثال مبارک حضرت ابوالفضل (ع) و نقوش دینی دیگری هستند که از لحاظ مذهبی نشان دهنده اعتقاد مردم این سرزمین به ائمه اطهار است.

نیکوبیان گفت: از معروف‌ترین سقانفار‌های مازندران می‌توان به سقانفار کیجا تکیه در شهر بابل، شیاده و کبریاکلا در اطراف شهر بابل و آهنگرکلا، زرین کلا و هندوکلا در آمل اشاره کرد.

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مازندران افزود: سقانفار‌ها به طور معمول به صورت دو اتاق روی هم یا دو طبقه به نسبت بزرگ با چوب‌های مرغوب تراشیده شده ساخته می‌شدند.

نیکوبیان گفت: کمترین وسعت برای هر اتاق سقانفار شش متر در چهار متر یا شش متر در هشت متر است و تزئینات سقانفار‌های مازندران به نام‌های محلی شیر سر، دهان اژدری، هلا، پَلوِر، تخته، نال و پتک نامیده می‌شود.

وی افزود: در سقاتالار‌ها نیز همه اساطیری که به چشم می‌خورند گویی با آب در ارتباط هستند.

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: انواع نقوش بکار رفته در سقاتالار‌های مازندران نقوش اساطیری است، اژد‌ها از موجودات اسطوره‌ای است که در سقاتالار به طور جدی و گسترده‌ای حضور دارد و سر ستون‌های سقاتالار به شکل اژد‌های شاخدار هستند.

نمایش وقایع کربلا در سازه سقانفار

عسگری دهیار روستای بیزکی جویبار در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، گفت: بیشتر اشعار نوشته شده روی در و دیوار و سقف و بدنه سقانفار‌ها مربوط به واقعه کربلا، شرح فداکاری عباس بن علی (ع) برای آوردن آب از فرات برای فرزندان برادرش است.

وی افزود: در تزیین بسیاری از این سقانفار‌ها، تاریخ ساخت بنا و نام روستا و کسانی که در ساخت آن همت کردند ثبت شده است.

حجت الاسلام پردل کارشناس مذهبی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، گفت: سقانفار‌ها با مواد و مصالح چوبی ساخته می‌شود و عمده کارکرد این بنا‌ها که به یاد ابوالفضل (ملقب به سقای دشت کربلا) ساخته شدند در ایام ماه محرم و عزاداری‌های مربوط به این ماه است.

وی افزود: سقانفار‌ها که معمولاً دو طبقه‌اند، از طریق پلکان‌های چوبی از پایین به طبقه بالا راه دارند.

حجت الاسلام پردل گفت: طبقه اول آن مکانی است که معمولاً زنان محلی در آن جمع شده و عزاداری می‌کنند و در طبقه دوم هم مردان در طول شب‌های عزا و دهه اول ماه محرم به عزاداری می‌پردازند.

وی افزود: نقوش مذهبی سقانفار‌ها شامل نقوش پیامبران، امامان و حوادث تاریخی مذهبی و نقاشی‌های مربوط به جهان آخرت است.

این کارشناس مذهبی گفت: سقانفار‌ها که بیشتر در کنار حسینیه ها، مساجد یا محوطه گورستان هو ساخته می‌شدند، معمولا موقوفه حضرت ابوالفضل (ع) بوده که از آن برای شرکت در مراسم سوگواری استفاده می‌کردند.

تاثیر پذیری مذهب شیعه از سقانفار‌ها

سقانفار‌ها ریشه در گون‌های از معماری بومی منطقه مازندران به نام نفار‌ها دارند که با تأثیر از مذهب شیعه تبدیل به معماری آیینی و مذهبی شدند.

اگرچه این امکان وجود دارد که نفار‌ها نیز یک گونه معماری آیینی در دوره باستان با شند، اما در شرایط موجود، آیینی بودن معماری نفار‌ها نیاز به کنکاش و پژوهش بیشتری دارد.

یکی از اهالی روستای بیزکی جویبار در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، گفت: سقانفار، بنایی آیینی است که در فضا و مکانی مقدس شکل گرفته است.

وی افزود: همه سقانفار‌ها بدون استثنا در کنار آب برپاشده اند و آب از قداست و حرمتی ویژه بین مردم برخوردار بوده و عنصر حیاتی به شمار میرفته است.

سقانفار‌ها به منزله کانون و مرکز فرهنگی و آیینی، حامل و شامل میراثی دیرپا است.

در این مرکز آیینی و فرهنگی که بی تردید تنها منحصر و مختص به جغرافیا و فرهنگی خاص نیست، میتوان یادگار‌های حماسی، اساطیری، سنتی، آیینی، ادبی و هنری ملتی را به تماشا و نظاره نشست که دارای روحی مشترک و کیش و مذهب و آیین مشترک هستند.

سقانفار‌ها با تمامی ارزش‌های مذهبی و بومی به صورت کالبدی و فراکالبدی، مهجور و مظلوم مانده است.

این گونه معماری مذهبی و بومی که بخشی از تاریخ فرهنگ و هنر و مذهب این مرز و بوم را به دوش می‌کشد، عمال در گمنامی به سر می‌برد.

گزارش از سیده حکیمه موسوی ازنی

انتهای پیام/آ