به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان ؛ زلزله لرزش ناگهانی پوسته جامد زمین است که هر از چند گاهی در نواحی که بر روی بند زلزله خیز قرار دارند رخ می‌دهد. این پدیده طبیعی دارای خصوصیات و وی‍ژگیهای منحصر به فردی است، که آگاهی از پدیده‌های همراه زلزله ، شناخت گسلها و انواع آن در تعیین الگوی لرزه زمین ساخت و رژیم لرزه خیزی مناطق مختلف دارای اهمیت است.

چرا زلزله بوجود می‌آید؟

به درستی مشخص نیست که چرا زلزله بوجود می‌آید، اما همانطور که قبلا اشاره شد تجمع انر‍ژی در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود. این شکستگی که اکثرا با جابجایی زمین اتفاق می‌افتد باعث خطرات و ایجاد لرزش زمین می‌شود که به آن زلزله گفته می‌شود.

رابطه گسل با زلزله

رابطه گسل - زلزله دو طرفه می‌باشد. یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله می‌گردد. این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نهایتا تعداد شکستگیها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش می‌یابد.

نحوه آزاد شدن انرژی زلزله

ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه‌هایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد. بطوری که انرژی زلزله بصورتهای زیر آزاد می‌گردند:

پیش لرزه

گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی ، یکسری زلزله‌هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می‌پیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی، افزایش می‌یابد.

لرزش اصلی

همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می‌گردد و چنانچه داده‌های مربوط به یک زلزله بزرگ غیر دستگاهی باشد مهلرزه نامیده می‌شود.

پس لرزه

زلزله‌های خفیف تری که غالبا پس از لرزش اصلی ، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ می‌گیرند، را پس لرزه می‌گویند. پس لرزه‌ها می‌توانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزله‌های اصلی نیز به طول انجامد.

چه چیزی از زلزله خطرناک تر است؟

کشورما از جمله کشورهایی است که از گسل‌های فراوانی تشکیل شده و حرکت این گسل‌ها باعث رها شدن انرژی ذخیره شده و بروز زلزله‌های مکرر می‌شود که وقوع این زمین لرزه‌ها تلفات جانی و خسارت‌های مالی فراوانی را در مناطق شهری به دنبال داشته است همانطور که تاکنون در کشور زلزله های شدیدی نظیر بوئین زهرا، منجیل، بم را شاهد بودیم که بزرگی زلزله خسارات سنگین جانی و مالی را بر مردم شهرهای یادشده وارد کرد و بروز این فاجعه ها مقدمه ای برای نگاه عمیق تر به این بلای طبیعی شد.

علت وقوع زلزله چيست و پيش بيني زلزله ممكن است؟

هربار وقوع زمین لرزه در هر نقطه کشور به مثابه زنگ خطری برای تمام مردم عمل می کند و یافتن راهکارهای عملی برای مقاوم سازی و چگونگی مواجهه با بلایا در زمان حادثه جز اولویت ها قرار می گیرد؛ کشور دارای گسل های متعددی است که فعال شدن آن هر لحظه از شبانه روز محتمل است اما باید بستری صحیحی از نظر سازه های ساختمانی را ایجاد کرد تا بروز حوادث طبیعی با کمترین خسارات ممکن همراه باشد.

علت وقوع زلزله چیست؟

گسل‌های بزرگ در پوسته زمین نتیجه حرکت برشی زمین هستند و زمین‌لرزه‌ها نیز نتیجه نیروی رهاشده در حین لغزش سریع لبه‌های یک گسل به هم است. بزرگ‌ترین نمونه‌های گسل، مرزهای میان ورقه‌های زمین‌ساختی کره زمین است و از آنجا که یک گسل معمولاً از یک شیار مستقیم و مرتب تشکیل نشده و ناحیه‌ای از تغییر شکل‌های پیچیده زمین را در برمی‌گیرد معمولاً بجای گسل از «منطقه گسلی» صحبت می‌کنند؛ بزرگ‌ترین گسل ایران، گسل زاگرس است.

زلزله دو طرفه است یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله شده که به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدید و در نتیجه تعداد شکستگیها زیادترمی شود و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش می‌یابد و ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه‌هایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد.

۱۰ زلزله قدرتمند ثبت‌شده در جهان

22 می 1960 - شیلی/  بزرگی 9.5

بزرگترین زلزله‌ای که در تاریخ  اتفاق افتاده، زلزله 9.5 ریشتری 1960 در جنوب شیلی است که ساعت 37 و 11 دقیقه بعدازظهر یک روز یکشنبه، حدود 1655 کشته، هزاران زخمی و دو میلیون بی‌خانمان بر جای گذاشت.

بندر پورتو سائودرا در سونامی پس از این زلزله نابود شد و آسیبی بالغ بر 550 میلیون دلار در پی داشت.

گفته می‌شود این زمین‌لرزه در عمق 33 کیلومتری زمین روی داد و علاوه بر وقوع سونامی و خسارات فراوان آن، باعث رانش زمین به شکل گسترده شد.

یک روز بعد آتشفشان Puyehue در ناحیه دریاچه شیلی خاکستر و مواد مذاب را تا ارتفاع 6000 متری پرتاب کرد و به مدت یک هفته در آسمان منطقه خاکستری بود.

28 مارس 1964 - پرنس ویلیام صدا، آلاسکا / بزرگی 9.2

خلیج آلاسکا/ 26 مارس 1964، 7 فروردین 1343،  ساعت 5 و 36 دقیقه بعدازظهر، زلزله‌ای به بزرگی 9.2 ریشتر در آلاسکا به وقوع پیوست.

این زلزله در عمق 23 کیلومتری زمین به وقوع پیوست و  باوجود خسارات فراوان تنها 139 کشته برجای گذاشت.

این زمین‌لرزه سونامی با موج‌هایی به ارتفاع 67 متردر پی داشت که  311 میلیون دلار خسارت در پی داشت.

26 دسامبر 2004 - خارج از ساحل غربی سوماترا شمالی/ بزرگی 9.1

مرگبارترین سونامی در تاریخ که در 14 کشور در سراسر آسیا و شرق آفریقا احساس شد، مربوط به زمین‌لرزه 9.1 جزیره سوامترا اندونزی بود.

 یکی از مرگ‌بارترین زلزله‌های تاریخ در نزدیکی جزیره سوماترای اندونزی به وقوع پیوست. زلزله‌ صبح روز 26 دسامبر 2004، 6 دی 1383 رخ داد.

این زلزله در عمق 30 کیلومتری زمین روی داد که علاوه بر ویرانی‌های خود، سونامی وحشتناکی را ایجاد کرد که باعث ایجاد خسارت به 14 کشور شد.

زلزله باعث کشته شدن نزدیک به 230 هزار نفر و بی‌خانمان شدن نزدیک به یک‌میلیون و 700 هزار نفر شد.

در این رابطه بخوانید:تاریخچه زلزله‌های مرگبار قرن گذشته

4 نوامبر 1952 - کامچاتکا/ بزرگی 9

زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 9 ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین ریشتر در 4 نوامبر 1952، 13 آبان 1331، ساعت  4 بعدازظهر کامچاتکا را لرزاند.

زلزله اصلی در 130 کیلومتری کامچاتکا و در عمق 45 کیلومتری زمین روی‌داد اما سونامی پس از زلزله، بسیار مرگ‌بارتر از خود زلزله بود.

در آن زمان «کامچاتکا» فقط 6 هزار نفر جمعیت داشت که نزدیک به نیمی از این جمعیت، یعنی 2336 نفر براثر این زلزله کشته شدند.

13 اوت 1868 - آریکا، پرو (اکنون بخشی از شیلی است) بزرگی 9

 نیروی سونامی ایجاد شده در پی این زمین‌لرزه حتی در سواحل هاوایی نیز احساس شد و شهری در منطقه «آرکیپا»(Arequipa) در آمریکای جنوبی را نابود کرد.

دست‌کم  25000 نفر در این منطقه جان خود را از دست دادند.

چهار ساعت پس از شوک اول ناشی از زلزله، امواجی به اندازه 16 متر سواحل شیلی را درنوردیدند.

 26 ژانویه 1700 - ساحل شمالی اقیانوس آرام آمریکا/ بزرگی 9 (برآورد شده)

تنها مورد از زمین‌لرزه‌های مربوط به آمریکای شمالی در نزدیکی جزیره ونکوور رخ داد که نشان می‌دهد جامعه بزرگ خلیج «پیکانا» توسط یک موج بزرگ پاک شده است.

این زلزله در اقیانوس آرام و نزدیکی سواحل غربی مشترک آمریکا و کانادا رخ داد.

در ارتباط با آمار خسارت جانی و مالی این فاجعه آمار دقیقی نیست اما گزارش‌هایی در این مورد وجود دارد که دهکده‌های ژاپن و مناطق مسکونی در غرب آمریکا کاملا زیر آب رفتند.

27 فوریه 2010 - خاموش Bio-Bio، شیلی/ بزرگی 8.8

در 27 فوریه 2010، 8 اسفند 88، زلزله‌ای به بزرگی 8.8 ریشتر شهر «کنسپسیون» شیلی را لرزاند. این زلزله در عمق 35 کیلومتری زمین رخ داد و باعث ایجاد سونامی شد.

 زلزله باوجود استحکامات خوب ساختمانی در شیلی، حدود 700 کشته برجای گذاشت.

13 ژانویه 1906 - ساحل اکوادور/ بزرگی 8.8

 در پی این زلزله 8.8 ریشتری که در حدود 107 سال پیش در مرز کلمبیا و اکوادور اتفاق افتاد، حدود 1500 نفر کشته و حدود 5000 نفر زخمی شدند و سونامی بزرگی سراسر اقیانوس آرام را در نوردید.

 1 نوامبر 1755 - لیسبون/ بزرگی 8.7

این زمین‌لرزه  تقریبا کل لیسبون را تخریب کرد و  یک چهارم جمعیت این شهر را از بین برد؛ در پی این زلزله  که در شمال آفریقا، فرانسه و شمال ایتالیا نیز احساس شد سونامی و آتش سوزی رخ داد.

«ولتر» شاعر معروف یک شعر در مورد زلزله نوشت و آن را فاجعه دانست .

15 اوت 1950 - آسام تبت / بزرگی 8.6

زلزله آسام-تبت در 15 اوت 1950،  24 مرداد 1329، با قدرتی در حدود 8.7 ریشتر در عمق 15 کیلومتری زمین روی داد.

 این زلزله که مرکز آن در رشته‌کوه‌های هیمالیا بود، باوجود کوهستانی بودن و کم‌جمعیت بودن منطقه، حدود 4800 کشته برجای گذاشت.

آخرین زلزله ها 10 سال گذشته د ر ایران:

 ۲۱ آبان ۱۳۹۶-  ساعت ۲۱:۴۸- کرمانشاه حوالی ازگله- ۷٫۳ ریشتر

۱۶ فروردین۱۳۹۶-  ساعت۱۰:۴۹- شهرستان فریمان - ۶/۱ریشتر   

۲۷ مرداد ۱۳۹۳ -  ساعت۰۷:۰۲شهرستان مورموری-۶٫۲ ریشتر

۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ ساعت۰۶:۳۸:۰۹- گوهران  ۶٫۲ ریشتر

۲۷ فروردین۱۳۹۲- ۱۵:۱۴:۲۰- سراوان ۷٫۸ریشتر

۲۰ فروردین۱۳۹۲-  ساعت۱۶:۲۲  دهستان طسوج ۶٫۳ ریشتر

۱۵ آذر۱۳۹۱- ساعت ۳۸:.۲ قائنات زهان- ۵٫۵ ریشتر

۲۱ مرداد۱۳۹۱- ساعت: ۱۶:۵۳:۱۸- اهر و ورزقان۶٫۴ و ۶٫۳ ریشتر

۲۵ خرداد ۱۳۹۰- ساعت۰۵:۳۵:۳۰ - کهنوج  ۵٫۳  ریشتر

۲۹ آذر۱۳۸۹- ساعت ۱:۴۲:۰۱- شهرستان فهرج  ۶٫۵ریشتر

۵ شهریور۱۳۸۹-  ساعت۰۴:۲۶:۳۴- دامغان۵٫۹ ریشتر

۲۰ شهریور ۱۳۸۷ ساعت ۱۵:۳۰:۳۴- قشم۶٫۱ ریشتر

پنجم دی ماه 1382 زلزله بم 70 هزار کشته برجای گذاشت که بزگترین کشته شدگان زلزله در کشور بود.

انتهای پیام/ ص.ف

زمین لرزه بم بزرگترین کشته شدگان زلزله در ایران