به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛  عملیات مطلع الفجر یکی از مهم‌ترین سلسله عملیات‌هایی بود که در پی عملیات پیروزمندانه ثامن الائمه (ع) و در نتیجه پیگیری استراتژی آزادسازی مناطق انجام شد.

نام عمليات: مطلع الفجر (حماسه تنگ کورک)

موقعیت عملیات: منطقه عمومی گيلان غرب – سرپل ذهاب

رمز عمليات: يا مهدي ادركني (عج)

اهداف عمليات:

الف- آزادسازی ارتفاعات چرمیان، پشت پلیا، پشت تنگ کورک، شیاه کوه و دشت قاسم آباد فراهم سازی مقدمات آزادسازی قصر شیرین و نفت شهر

ب) تأمین دشت گیلانغرب.

ج) قطع ارتباط نیروهای دشمن در خسروی، قصرشیرین و نفت‌شهر.

د) ایجاد آمادگی برای عملیات "کمکو" و رسیدن به مرز.

هـ) تصرف تنگه راهبردی قاسم‌آباد.

و) برهم‌زدن نظم آتش دشمن و نجات محور گیلانغرب از زیر انبوه آتش دشمن.

جایگاه عملیات حماسه تنگ کورک در دفاع مقدس

سال دوم جنگ در پی عملیات پیروزمندانه ثامن الائمه (ع) در ششم مهرماه 60 و عملیات موفق طریق القدس در هشتم آذر ماه 60 در نتیجه پیگیری استراتژی آزاد سازی مناطق اشغالی، مقرر شد علاوه بر عملیات های بزرگ (سلسله عملیات موسوم به كربلا) چند عملیات محدود در جبهه های میانی و شمالی انجام شود تا علاوه بر مشغول داشتن نیروهای دشمن در آن مناطق، از گسیل آن ها به سوی جبهه جنوب ممانعت به عمل آید. عملیات مطلع الفجر یكی از مهم ترین این سلسله عملیات بود.

طراحی عملیات:

پنج شنبه 12 آذرماه 1360 هجری شمسی، طرح مانور عملیات "مطلع‌الفجر" بعد از طراحی و تدوین و تصویب آن،برای اجرا در منطقه عمومی گیلانغرب - سرپل ذهاب صادر شد.

طبق این طرح، نیروهای سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران در مناطق کوهستانی حدفاصل سرپل ذهاب (در شمال) و گیلان‌غرب (در جنوب) به نیروهای عراقی حمله می‌کنند. از آنجایی که هدف نهایی عملیات، تصرف و تأمین "تنگ قاسم‌آباد" در محور (جاده) گیلان‌غرب ـ قصرشیرین است، دو تلاش در طرح مانور مدنظر قرار گرفته است:

تلاش اصلی در جنوب منطقه عملیات است که باید دو ارتفاع مهم "چرمیان" و "شیاکو" از جنوب به شمال تا رودخانه گیلان تصرف و پاک‌سازی و در تلاش فرعی در شمال (تنگ کورک) و جنوب (سرتتان)، محور (جاده) تنگ قاسم‌آباد تصرف و تأمین شود و سپس بنا به دستور، تک تا خط مرزی ادامه یابد.

نیروهای عمل‌کننده در محور اصلی (جنوبی) پس از تأمین اهداف پیش‌بینی‌شده در طرح مانور، در جنوب رودخانه گیلان (شمال ارتفاعات شیاکو و چرمیان) پدافند کرده، سپس با الحاق به نیروهای محور شمالی (فرعی) منطقه عملیات، خط پدافندی خود را از روستای سرتتان گیلان به تنگ قاسم‌آباد وصل می‌کنند.

مانور عملیات در عمق نیز به این شرح ابلاغ شد

«باتوجه‌به وضعیت زمین و نحوه استقرار دشمن، روز قبل از عملیات، 2 گردان مرکب از نیروهای سپاه و تیپ58 ازطریق شیارهای دشت شک‌میان به پشت دشمن نفوذ کرده، آماده عملیات می‌شوند. این نیروها بنا به دستور و در روز عملیات به‌کمک واحد تانک اعزامی که پس از تسطیح جاده در دشت شک‌میان به رودخانه تنگاب به منطقه می‌رسند، ضمن قطع محور چم امام حسن(ع) به چرمیان و خطوط اول دشمن با نیروهای تصرف‌کنندة تنگ قاسم‌آباد الحاق حاصل نموده و ضمن تأمین منطقه، اقدام به انهدام نیروهای دشمن در دشت گیلان و تنگ قاسم‌آباد نموده و آماده پدافند در مقابل پاتک دشمن می‌شوند.»

چگونگی اجرای عملیات در ارتفاعات و مناطق هدف و استعداد نیروی پیش‌بینی‌شده

الف) محور اصلی (جنوب) عملیات شامل 3 جبهه:

جبهه شیاکو: یک گردان از نیروهای سپاه روی ارتفاعات شیاکو عمل کرده، پس از تصرف آن، به پدافند در لبة تیغه‌ای می‌پردازد و دشت "چقاحمام" تا مسیر رودخانه "تنگاپشت" را تأمین می‌کند.

در عمق این جبهه نیز نیروهای خودی تک کرده، پس از استقرار و تأمین "شیاسرخ" و قسمتی از ارتفاعات کمکو و رودخانه (گیلان) و تنگاب (در شمال رودخانه گیلان)، اقدام به پدافند می‌کنند.
جبهه چرمیان: یک گردان از نیروهای سپاه به‌طرف ارتفاعات چرمیان عمل کرده، پس از استقرار، اقدام به تأمین دشت و پدافند در مقابل کمکو و در امتداد رودخانه تنگاب می‌کند و 2 گردان نیز احتیاط نیروهای عمل‌کننده در محور ارتفاعات خواهد بود.

جبهه دشت (گیلان‌غرب): 2 گروهان تک‌ور چریکی مرکب از تیپ58 و نیروهای سپاه پاسداران اقدام به شکار تانک در دشت کرده، سپس گردان‌های حاضر سپاه و تیپ58 همراه با گردان تانک اقدام به تک در دشت می‌کنند. این نیروها پس از انهدام دشمن، آماده پشتیبانی از تک قاسم‌آباد می‌شوند.

همچنین در طرح عملیات، آتش پشتیبانی نزدیک به‌وسیله 2 آتشبار سپاه پاسداران گیلان‌غرب اجرا می‌شود و پشتیبانی آتش دور نیز برعهده ارتش گذاشته شده است.

علاوه‌ براین، پشتیبانی هوایی براساس درخواست و ازطریق افسر رابط هوایی برعهده نیروی هوایی ارتش قرار داده شد و هوانیروز هم برای اجرای مأموریت تخلیة شهدا و مجروحان، 4 فروند بالگرد214 درنظر گرفت.

ب) محور فرعی (جبهه تنگه قاسم‌آباد)

گردان211 به‌کمک یک گردان از تیپ58 و 2 گردان از سپاه پاسداران اقدام به تک کرده، ارتفاعات کنار تنگه کورک و پشت کورک را با تلاش نیروهای پیاده تصرف می‌کنند و واحد تانک نیز پس از الحاق، تأمین تنگه قاسم‌آباد را برعهده می‌گیرد.

مرحله اول عملیات: از 19 آذر شروع و در 27 همین ماه تمام شد. در مرحله اول نیروهای شجاع و جان بر کف ملایری در جبهه ی شیاکوه به فرماندهی شهید مصطفی طالبی و شهیدان مجید مریوند و مجید فراهانی بیش ترین نقش را در آزادسازی محور عملیاتی شیاکوه و وارد کردن ضربات مهلک به دشمن بعثی داشتند. تعداد 37 تن از رزمندگان استان همدان در مرحله اول این عملیات پر افتخار به شهادت رسیدند که ازاین تعداد 26 شهید ملایری هستند.

مرحله دوم عملیات: از 28 آذر با نبرد مهم و سرنوشت ساز سردار همدانی و 140 نفر از نیروهای استان همدان در محور عملیاتی تنگ کورک آغاز شد و سرانجام روز 30 آذر 1360 با نجات جمع چند هزار نفری از نیروهای محاصره شده و تثبیت ارتفاعات شیاکوه به پایان رسید.

شکستن محاصره چند هزار نفر از نیروهای ایرانی که به حماسه تنگ کورک معروف شد

عملیات جدی سپاه همدان که بعد از شکست در ارتفاعات قراویز انجام شد، درگیری آن‌ها با نیروهای بعثی در جهت مشغول شدن آن‌ها و فراهم شدن امکان شکستن محاصره چند هزار نفر از نیروهای ایرانی بود که در حصار مزدوران بعثی گیر افتاده بودند که از این عملیات به عنوان حماسه تنگ کورک یاد می‌کنند.

سردار همدانی: «ساعت 4:45 صبح روز شنبه 28 آذر 1360، عملیات با ابلاغ رمز مقدس یا مهدی(عج) ادرکنی شروع شد و ما حرکت خودمان را به سمت تیغه‌های سه‌گانه تنگ کورک آغاز کردیم. چون اذان صبح مقارن بود با لحظه‌ی حرکت نیروها، دیگر مجالی برای اقامه نماز در آن‌جا را نداشتیم. این شد که دستور دادیم بچه‌ها حین حرکت به سمت مواضع دشمن، نمازشان را هم در راه رفتن بخوانند.

مسیر حرکت به راه بُز رو معروف بود و در لبه‌ی پرتگاهی قرار داشت که اگر کسی آن‌جا به پایین نگاه می‌کرد، چشم‌هایش سیاهی می‌رفتند و هول می‌کرد. بچه‌ها را به ستون از سینه‌کش و شیب تند ارتفاعات بالا کشیدیم. نرسیده به خط الراس نظامی، تیم‌های هرگروه از همدیگر جدا شدند و به سمت پشت مواضع دشمن حرکت کردند. آن‌جا بچه‌ها برای هم با دست، قلاب می‌گرفتند و بالا می‌رفتند.

با رسیدن بچه‌ها به تیغه اول، درگیری ما با دشمن شروع شد. برای پاکسازی سنگرها، عده‌ای به سمت چپ، گروهی به راست و بخش دیگر نیروها، به جلو شلیک می‌کردند. به اولین سنگر دشمن که رسیدیم، متوجه شدیم در اکثر سنگرهای اجتماعی خوابیده‌اند و با شروع درگیری، وحشت‌زده از خواب پریده و سراسیمه به هر سمت شلیک می‌کنند. تیم پیشتاز ما به سرپرستی علیرضا ترکمان، موفق شد تیغه اول را تصرف کند.

هنوز هوا روشن نشده بود که تیغه‌های دوم و سوم هم که حدود 70 متر از هم فاصله داشتند، به تصرف بچه‌ها درآمد.

واکنش دشمن در قبال سقوط سریع آن سنگرها

از همان گرگ و میش سحر که خبر سقوط مواضع یگان کماندویی به عقبه‌ی بعثی‌ها رسید، آتش سنگین توپخانه و تانک‌های دشمن روی تیغه‌های سه‌گانه به صورت شدید اجرا می‌شد. سه سنگر دوشکا هم از آن سمت تنگ کورک، یک روند روی بچه‌های ما اجرای آتش می‌کردند. در مجموع آن 3 تیغه، ظرف 30 دقیقه به تصرف بچه‌ها در آمد.

فتح ارتفاعات تنگه کورک

هوا که روشن شد، ما خبر تصرف ارتفاعات را به محمود شهبازی دادیم. او هم با بی‌سیم به رده‌های بالاتر خبر فتح تنگ کورک را اعلام کرد، اما... از آن طرف خط به او گفتند: اشتباه می‌کنید، امکان ندارد بچه‌های شما به تنگ کورک رسیده باشند؛ این غیرممکن است.

سرانجام وقتی که هوا کاملا روشن شد، با اصرار شدید محمود شهبازی، یک فروند هلی‌کوپتر هوانیروز را برای بررسی هوایی وضعیت منطقه، به آنجا فرستادند. بعد از آن بود که تازه به مسئولین حاضر در قرارگاه ثابت شد که ما داشتیم راست می‌گفتیم.

لذا بلافاصله برای مقابله با آتش تانک‌های عراقی، به گردان تانک مستقر در آمادگاه 1، دستور دادند با اجرای آتش، به ما کمک کنند تانک‌های خودی هم با همت مردانه خدمه شجاعشان، شروع کردند به شلیک بی‌امان به سمت تانک‌های دشمن. یادم ست به قدری مستمر اجرای آتش کرده بودند که حتی لوله یکی از آنها ترکید! چون بعداً که به عقب برگشتیم، خودم آن تانک را دیدم»

نتایج عملیات:

با اين وجود در طي چندين روز درگيري، شماري از بلندي هاي منطقه و روستاهاي اشغال شده از دشمن، پس گرفته و پاكسازي شد كه مهمترين آنها دشت گيلان غرب، تنگه حاجيان، روستاهاي كمار، گور سفيد و چوار بودند. علاوه بر اين 2 فروند هواپيما، 1 فروند هليكوپتر و شماري از ادوات سنگين و نيمه سنگين و 14 گردان از نيروي مخصوص دشمن منهدم و تعداد 2150 تن از نيروهاي بعثي كشته ، زخمي و اسير شدند.

تجزیه تحلیل سردار سرلشگر شهید حسین همدانی از دستاوردهای نبرد تنگه کورک:

عملیات تنگه کورک سراپا افتخار، اعجاز و حماسه بود. معرکه ای بود که در آن، رزمندگان ما مصاف انسان شهادت طلب و کم ساز و برگ در برابر یگان های تا بن دندان مسلح دشمن و تفوق ایمان بر ابزار را به زیبایی به نمایش گذاشتند. عملیات تنگ کورک همچنین مدالی است بر روی سینه ی محمود شهبازی. او ثابت کرد که وقتی پای تکلیف و عمل به تکلیف در میان باشد، خودش مرد اول میدان است. ما در این نبرد، با نیرویی به استعداد یک گردان منها، به خط دوم یک تیپ کاملاً مجهز کماندویی دشمن حمله کردیم، تلفات سنگینی از آن ها گرفتیم و حتی بدون دریافت نیروی پشتیبانی 24 ساعت آن جا در تصرف ما قرار داشت و توانستیم با چهار موج پاتک بسیار شدید و مهیب دشمن هم مقابله کنیم.

بنده در طول جنگ هشت ساله، عملیاتی به درخشندگی تنگ کورک ندیده ام. به نظر من، اگر در طول جنگ، به مانند همین عملیات می جنگیدیم، تکلیف جنگ بسیار زودتر معلوم می شد.

انتهای پیام/خ

نقبی بر حماسه تنگه «کورک»