به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از ارومیه؛چله نشینی از سنت‌های فرهنگ آذربایجانی است، زمستان با شب چله آغاز می‌شود و مردم آذربایجان غربی دو ماه اول زمستان را به ۴۰ روز و ۲۰ روز مجزا تقسیم می‌کنند که به ۴۰ روز اول چله بزرگ و ۲۰ روز دیگر چله کوچک نام می‌نهند.

در منطقه آذربایجان روشن نگه داشتن طولانی‌ترین سیاهی شب و پاس داشتن یلدایی که چله می‌نامند یک رسم شیرین با جزئیات فراوان است.

آیین‌هایی که رو به فراموشی سپرده می‌شوند

حسن سپهر فر کارشناس میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از ارومیه؛ با اشاره به آیین‌های شب یلدا در استان گفت: آیین‌ها شب یلدا در آذربایجان غربی ریشه در باور‌های قومی و منطقه‌ای مردم این استان دارد.

وی با اشاره به اینکه خریدن هندوانه در شب چله یکی از رسوم مردم آذربایجان غربی است افزود: هندوانه سمبل شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و شادابی است و مردم آذربایجان غربی خرید شب چله خود را با انتخاب هندوانه شروع می‌کنند.

سپهرفر افزود:به هندوانه شب یلدا در زبان ترکی «چیله قارپیزی» گفته می‌شود، و مردم آذربایجان غربی بر این باورند که هر کس در این شب هندوانه بخورد، از گرمای تابستان در امان خواهد بود.

وی ادامه داد:یکی از سنت‌های دیرین در میان خانواده‌های آذربایجان غربی که تا امروز زنده مانده فرستادن هدایایی به منزل نو عروسان و دختران تازه نامزد کرده است که از آن به "چیلله پایی " (هدیه‌ی شب چله) یاد می‌شود.

سپهرفر با اشاره به آیین‌های گذشتگان در شب یلدا گفت:برگزاری جشن خدر نبی و قورتولوش بایرامی (عید نجات) یکی از آیین‌های مردم آذربایجان غربی در شب یلدا بود که متاسفانه با بروز تکنولوژی های نوین تا حدودی از بین رفته به فراموشی سپرده شده است.

وی ادامه داد:در عید خدر نبی جوانان دم بخت هر روستا حبوباتی نظیر نخود، گندم، ذرت، تخم هندوانه و خربزه از منازل اهالی روستا جمع می‌کردند و پس از پختن و خشک کردن، همراه نمک در هاون می‌کوبیدند که در اصطلاح محلی «قووت» نامیده می‌شود.

مهر یلدا در خانواده‌های آذربایجانی

کارشناس میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت:طی این شب مردم شهر‌ها و روستا‌ها در منزل بزرگتر‌های فامیل، خصوصا والدین یا ریش سفیدان گرد هم آمده و تا اواخر شب به شب نشینی و صحبت می‌نشینند.

وی ادامه داد:صاحبخانه طبق رسم معمول برای شام شب پلو تدارک دیده و در اواخر شب با انواع میوه‌ها و تنقلاتی مانند قاوورقا (ترکیبی از گندم و شاهدانه بوداده)، باسلوق، ایده (سنجد)، میلاخ (آونگ) سوجوق، مغز گردو و بادام همراه با کشمش، قاووتو خصوصا حلوای هویچ و گردو و هندوانه از مهمانان پذیرایی می‌کند.

آذربایجان‌غربی به خصوص ارومیه به عنوان یکی از شهر‌های تولید کننده حلوای محلی در کشور شهرت دارد و از چند وقت مانده به شب چله از شهر‌های دور و نزدیک فروشندگان و مصرف‌کنندگان برای عرضه و مصرف حلوای شب یلدا به این شهر سفر می‌کنند. حلوای هویج و گردوی ارومیه در شب یلدا مصرف بالایی دارد و در بیشتر مناطق کشور نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، خانواده‌ها در ارومیه خود نوعی حلوای محلی نیز تهیه می‌کنند که به «داش حالوا» موسوم است و علاقه‌مندان ویژه‌ای بخصوص در بین کودکان دارد. در کنار این خوراکی ها، پشمک، مغز گردو و بادام، کشمش و میلاخ (انگوری که به صورت آونگ از تابستان نگهداری شده است)، دوشاب (شیره انگور) نیز در بین خوردنی‌ها در آذربایجان غربی جایگاه ویژه‌ای دارد.

کارشناس میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی افزود:یکی دیگر از رسم‌های زیبای مردم این استان در شب یلدا متل خوانی بزرگتر‌ها برای کوچکتر‌ها بود که این رسم دیگر با آمدن تلویزیون به خانه‌ها برچیده شد و جوانان بیشتر جذب برنامه‌های تلویزیونی شده و توجهی به داستان فلکلور و پندآموز بزرگتر‌ها نشان نمی‌دهند.

متاسفانه با وجود آیین‌های خوب و خاطره انگیز در تاریخ کهن ایران زمین، متاسفانه با ورود با تکنولوژی و فضای مجازی این آیین‌ها به فراموشی سپرده شده اند.

این روز‌ها محفل‌های مجازی جای محفل‌های حقیقی را گرفته‌اند تا پدران، مادران وفرزندان بیش از همیشه احساس تنهایی کنند. تا کانون گرم خانواده که انسان را به ریشه‌هایش پیوند می‌داد، رو به سردی برود و زیست اجتماعی را تهدید کند.

مهران سلیمانی روانشناس خانواده در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از ارومیه؛ می‌گوید:یکی از آسیب‌های جدی و اساسی فضای مجازی اضطراب، افسردگی و اختلالات روانشناسی و روانشناختی است که منجر به انزوا و کاهش ارتباطات اجتماعی و موثر بین افراد می‌شود که می‌تواند زیان بخش باشد.

وی با اشاره به اهمیت شب یلدا و سنت‌های دیگر مردم در ایران گفت:شب یلدا فرصتی است که انسان به برخی از نیاز روانی مثل نیاز به محبت را رفع کند و از طریق برقراری ارتباط وثر به تخلیه هیجانات منفی کمک کند.

سلیمانی افزود: در سبک جدید زندگی و دل مشغولی‌های امروز تجدید دیدار‌ها و بازسازی روابط فرسوده و آسیب‌دیده گذشته در یلدا یک غنیمت است، چراکه در طول سال مشغله‌های کاری مانع از آن می‌شود که به اندازه کافی به دیدار اقوام بپردازیم.

با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی، نوع برگزاری این گونه مراسم نیز متحول شده، ولی اساس و پایه آن‌ها ثابت مانده است، امروزه در مناطق آذربایجان شب یلدا جوان‌تر‌ها در منزل پدر و مادر جمع شده و با خوردن هندوانه، انواع حلوا، آجیل، پشمک و سایر تنقلات مدرن که جایگزین کشمش، سنجد، گندم برشته و انگور و سایر خوردنی‌های سنتی، این شب را جشن می‌گیرند.

و، اما امشب مثل هر سال «مادربزرگ» تدارک شب یلدا را دیده است تا به بهانه طولانی‌ترین شب سال بچه‌ها و نوه هایش، شب خاطره انگیزی را در خانه پدری بگذرانند.

امشب همه می‌آیند. دورهم می‌نشینند، اما با وجود فضای مجازی آیا مجالی برای قصه‌گویی پدر فراهم خواهد شد؟ آیا امشب در سکوت خواهد گذشت؟ شاید دیگر چشم و گوش بچه‌ها دیگر به زبان شیرین و قصه‌های دیرین پدر نباشد و آیا دنیای مجازی در این دوره همی خانوادگی جای شاهنامه‌خوانی و غزلیات حافظ و شعر‌های شیرین سعدی را خواهد گرفت؟

گزارش از ندا موسی زاده

انتهای پیام/ن. م