به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ این روزها شاهد پدیده گرد و غبار در جنوب کشور هستیم که زندگی را برای شهروندان جنوبی مختل کرده است. این پدیده در کشور و به خصوص در استان‌های جنوبی و غربی عمدتا در ماه‌های بهمن و اواخر اسفند اتفاق می‌‌افتد.

سرعت باد که همراه با گرد و غبار است در حال حاضر به 90 کیلومتر در ساعت رسیده است که این پدیده از نظر بسیاری از کارشناسان منشأ خارجی دارد. جهت وزش باد از سمت عربستان است و اصطلاحا به آن جهت باد جنوبی می‌گویند که همیشه با پدیده گرد و غبار همراه است.

رویدادهای گرد و خاک یکی از پدیده‌های رایج مناطق خشک و نیمه خشک هستند. این پدیده دارای آثار زیانباری است که بر سلامت انسان نیز تاثیر می‌گذارد.

در حال حاضر 22 استان کشور درگیر و تحت تاثیر پدیده گرد و خاک هستند. یکی از عمده ترین مناطقی که گرد و خاک در آن تولید می‌شود منطقه بین النهرین است که در سال‌های اخیر پدیده گرد و خاک به صورت گسترده و بیشتر در فصل‌های گرم سال روی می‌داد که بیش‌ترین وقوع گرد و غبار در ماه‌های تیر و مرداد بود.

عمده ترین عوامل ایجاد پدیده گرد و غبار در ایران به ویژه جنوب غرب کشور ناپایداری جوی در صحرای عربستان، عراق، کویت و سوریه است که خشکسالی‌های پی در پی و همچنین نبود پوشش گیاهی و تغییر اقلیم که فعالیت‌های انسانی در این مناطق موجب افزایش تخریب خاک، فرسایش باد، بیابان زایی و تخریب مواد مغذی گیاهان شد، باعث شدت و وسعت این پدیده شده است.


یکی از کانون‌های تولید و انتشار گردوغبار در داخل کشور، پدیده بادی محلی- فصلی 120 روزه در استان‌های جنوب شرق ایران از جمله استان سیستان و بلوچستان و دامنه‌های کوه‌های استان‌های خراسان جنوبی و رضوی و وجود دو کویر بزرگ در حاشیه استان‌های کرمان و یزد و اراضی بیابانی در جنوب و جنوب غرب است.

روش‌های مدیریت خاک و منابع طبیعی، عملیات‌های خاک‌ورزی، ایجاد موانع تخریب گیاهان خود روی در بیابان‌ها از جمله روش‌هایی هستند که می‌توان از پدیده گرد و خاک در داخل کشور جلوگیری کرد.

پدیده گرد و غبار یکی از مشکلات مردم خوزستان است و افزایش آلودگی هوا در بهمن سال گذشته باعث ایجاد مشکلات در شبکه برق و در نهایت خاموشی برق مردم این استان شده است، در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد از خطوط انتقال برق در معرض گرد و غبار هستند.

از تاثیرات مهم پدیده گرد و غبار در تغییرات اقلیمی و زیست محیطی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- تاثیر ریزگردها بر اتمسفر

• تغییر در درجه حرارت هوا به علت اثرگذاری در جذب و پراکنش تابش خورشیدی
• تأثیر بر اقلیم به علت اثرگذاری بر تولیدات اقیانوسی
• تأثیر بر تشکیل ابر، بارش و خشکسالی به دلیل اثرگذاری بر درجه حرارت و غلظت هستک های تراکم

2- تاثیر بر زیست کره

• تغییر در پوشش زمین به دلیل دخالت در درجه حرارت و بارش
• افزایش تعداد پلانکتون‌ها در اقیانوس‌ها (ورود مواد غذایی به اقیانوس‌ها)
• تغییر در چرخه مواد غذایی و چرخه بیوشیمیایی زیست بوم خشکی و دریاها
• انتقال سموم، مواد رادیواکتیو جنگی، هاگ‌های بیماری‌زا

3- طوفان‌های ریزگردی و سلامتی

لازم به ذکر است؛ پدیده گردوغبار هم مشابه دیگر مخاطرات زیست محیطی، طبیعی بوده و مقابله و مدیریت آن مانند سایر مخاطرات شامل مدیریت ریسک و مدیریت بحران است. در چرخه مدیریت بحران‌ بروز حادثه، راهکارهای امداد و نجات، بازسازی و جبران خسارات صورت گرفته و به عبارت دیگر تلاشی برای کاهش میزان آسیب‌پذیری و درجه خطرپذیری مردم انجام نمی‌گیرد.

در صورتی که در چرخه مدیریت ریسک توجه و تاکید اصلی بر اقداماتی است که قبل از رخداد می‌توان انجام داد و در نتیجه آن، میزان آمادگی مردم افزایش‌یافته، ضریب آسیب‌پذیری کاهش و در نتیجه درجه خطرپذیری کم خواهد شد. البته به هیچ عنوان نمی‌توان مانع بروز رخداد شد اما در چرخه مدیریت ریسک اگر حادثه‌ای رخ دهد، اتلاف سرمایه انسانی و مالی بسیار کمتر خواهد بود و در صورت لزوم اقدامات موردنیاز برای بازسازی و کمک به مردم نیز اجرا خواهد شد. پس اصول کار مثل سایر مخاطرات طبیعی است.

کمبودها و فرصت‌ها باید شناسایی شود و راه کار مناسب ارائه شود. استراتژی اصلی در این راه کمک به مردم و کاهش میزان آسیب‌پذیری آن‌ها است.

راهکارهایی که برای مقابله با پدیده گرد و خاک صورت گرفته بود از جمله مالچ پاشی، کاشت درخت، مدیریت در مصرف آب‌های سطحی و زیرزمینی در صنعت کشاورزی که عمدترین عامل فرسایش خاک در جنوب کشور استفاده نادرست از منابع آبی بود که با فرهنگسازی و آموزش به کشاورزان تا حدودی توانسته ایم این مشکل را حل کنیم.

اما پدیده گرد و خاک در جنوب کشور به مرز خطر رسیده است و تمام شهروندان جنوبی را با خطرهای بسیاری رو به رو کرده است.

گرد وخاک در برخی از استان ها آنقدر شدت یافته که منجر به تعطیلی مدارس و مراکز اداری شده و حال آسمان برخی از شهرها از رنگ آبی به سرخ تبدیل شده است.

لازم به ذکر است؛ دولت دوازدهم برای بودجه سال 97 حدود 57 میلیارد تومان به سازمان حفاظت محیط زیست اعتبار اختصاص داده است که این اعتبارات برای استان های کشور جداگانه لحاظ می‌شوند و جای تاسف دارد که بگوییم بودجه 150 میلیون دلاری که به بخش گرد و غبار اختصاص یافته بود توسط کمیسیون تلفیق حذف شد.

جلال محمود زاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اشاره به پدیده گرد و غبار در استان‌های جنوبی و غربی کشور اظهار کرد: پدیده گرد و غبار علاوه بر منشأ خارجی چند درصدی نیز منشأ داخلی دارد. کشورهای در حال توسعه و کشورهای خاورمیانه مانند عراق و ترکیه نیز اهمیت چندانی به حفظ محیط زیست خود نمی‌دهند و مسائل زیست محیطی کشور خود را رها کرده و در این بخش به هیچ عنوان سرمایه گذاری نمی‌کنند.

وی ادامه داد: بحث دیگر که منجر به ایجاد پدیده گرد و غبار می‌شود مدیریت مصرف آب‌های زیر زمینی و سطحی در این کشورها است که دولت ترکیه بدون رعایت قوانین بین المللی و بین کشوری به ساخت سدهای متعدد در بالادست رودهای ورودی به تالاب‌های مرزی در کشورهای ایران و عراق اقدام کرده است که این امر باعث می شود در مناطق جنوبی ایران و عراق خشکسالی و کمبود شدید آب رخ دهد که یکی از عوامل ایجاد گرد و غبار همین کمبود منابع آبی در سرزمین ها است.

محمود زاده گفت: در برنامه ششم توسعه در لایحه بودجه سال 97 اعتباراتی به بخش گرد و غبار اختصاص داده شده است. بودجه مربوط به کنترل و مقابله با گردوغبار حدود 150 میلیون دلار اختصاص داده شده است که با حذف این بخش مجلس اقدامات دیگری برای مقابله با پدیده گرد وغبار در نظر گرفت. از جمله این اقدامات اختصاص قیر رایگان به استان‌های درگیر این پدیده، مالچ پاشی در مناطق جنوبی و بیابانی و کاشت درختچه‌ بود.

وی افزود: یکی از راه های مقابله با پدیده گرد و غبار بحث پیشگیری از این رویداد است. از جمله راهکارهای پیشگیری از این پدیده، آبیاری تحت فشار و زیرزمینی در این مناطق است که در حال حاضر در کشور حدود 70 درصد آب کشاورزی به علت مدیریت اشتباه هدر می رود.

نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در سطح بین المللی باید وزرای خارجه با استفاده از سیاست دیپلماتیکی خود این مشکل را با رایزنی حل کنند.

وی در پایان اظهار کرد: پدیده گرد و غبار علاوه بر شهر و خسارات ناشی از آن بر سلامت انسان نیز تاثیر می گذارد و بیماری‌های ریوی و گوارشی که این روزها شهروندان با آن مواجه هستند، درصد بسیاری از همین پدیده نشات می‌گیرد.

معضلات و مشکلات گرد و غبار در کشور اگر با رایزنی حل نشود و کشورهای همسایه به این موضوع رسیدگی نکنند حتی اگر ما مشکلات داخلی را حل کنیم، باز با چنین پدیده ای روبه رو خواهیم بود، چرا که اصلی ترین منشأ گرد و غبار منشأ خارجی است.

انتهای پیام/