به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان،نفت دومین کالای صادراتی جهان از لحاظ ارزش دلاری است و 4.3 درصد از حجم مالی صادرات دنیا را به خود اختصاص می دهد. در این میان در سال 2016 مجموع کشورهای خاورمیانه 45.8 درصد و ایران 4.3 درصد از ارزش دلاری صادرات جهانی نفت را از آن خود کرده اند. این موضوع میزان و ارزش صادرات نفت را برای تمامی کشورهای صادر کننده نفت، تبدیل به مسئله ای حیاتی کرده است.

 

در اوایل سال 2015 میلادی قیمت نفت به شدت افت کرده و به کمتر از ۳۰ دلار به ازای هر بشکه رسید. در آن زمان برخی از کشورها از جمله قطر، عربستان و روسیه، طرح فریز نفتی را مطرح کردند. هدف از آن طرح این بود که کشورهای عضو اوپک به همراه روسیه تولید نفت خود را در سطح تولید نفت ماه ژانویه «فریز» کنند یا ثابت نگه دارند تا ازاین طریق مشکل مازاد عرضه موجود در بازارها تشدید نشود و رفته رفته قیمت نفت بالا برود. در این میان عربستان اصرار داشت که ایران نیز که تازه از تحریم‌ها رها شده بود تولید نفت خود را در سطح ماه ژانویه فریز کند. تحریم‌های ایران در ماه ژانویه به تازگی رفع شده بودند و وزبر نفت ایران تصمیم داشت تولید نفت را حدود ۱ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. عربستان معافیت ایران از طرح فریز نفتی را نپذیرفت، لذا این طرح با شکست مواجه شد.

 

پس از این شکست، طرح جدیدی مطرح شد و اوپک در نشست رسمی ۳۰ نوامبر ۲۰۱۶ (۱۰ آذرماه) در وین برای نخستین بار از سال ۲۰۰۸ میلادی با کاهش تولید موافقت کرد تا با کاهش مازاد عرضه نفت در بازارها به بالارفتن سطح قیمت‌ها کمک کند. براساس این توافق قرار شد اوپک یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز از سطح تولید خود بکاهد. ایران، نیجریه و لیبی تا زمان رسیدن به سطح تولید پیش از بحران از برنامه کاهش تولید اوپک مستثنی شدند. در این توافق غیراوپکی‌ها نیز به کمک اوپک آمده و کشورهایی مانند روسیه، قزاقستان، گینه، جمهوری آذربایجان و... متعهد شدند،۶۰۰ هزار بشکه در روز از تولید نفت خود بکاهند.

 

این توافق در نشست رسمی چهارم خرداد امسال تا پایان سه ماه نخست سال 2018 و در نشست 30 نوامبر (9 آذر) امسال تا پایان سال 2018 تمدید شد.

 

هم اکنون مساله اصلی که مورد بحث تحلیلگران قرار دارد، میزان پایبندی کشورهای عضو و غیر عضو اوپک به این توافق است. در این مدت پایبندی کشورهای مختلف به توافق کاهش تولید، فراز و فرودهای بسیاری را طی کرده است. اما آن چه اکنون اهمیت دارد، این است که آیا در آینده این توافق پایدار خواهد ماند؟

 

بررسی های خبرگزاری رویترز انگلیس نشان داد، در ماه دسامبر (آذر-دی) به دلیل کاهش تولید نفت در ونزوئلا و کشورهای خلیج فارس، میزان پایبندی اوپک به توافق کاهش تولید افزایش یافته است. رویترز این امر را نشانه تعهد جدی سازمان کشورهای صادرکننده نفت به توافق کاهش تولید با وجود افزایش قیمت های نفت دانست. بر اساس مطالعات رویترز، پایبندی کشورهای اوپک به توافق یاد شده از 125 درصد در ماه نوامبر (آبان-آذر) به 128 درصد در ماه دسامبر افزایش یافته است.

 

بر اساس تحقیقات رویترز، شواهدی دال بر اینکه کشورهای اوپک برای کسب درآمد بیشتر یا جبران کاهش تولید ونزوئلا، تولید خود را افزایش دهند، وجود ندارد. این در حالی است که در گذشته کاهش پایبندی اوپک به توافق کاهش تولید به محض افزایش سطح قیمت ها، تاثیر و کارآمدی توافق یاد شده را کاهش می داد.

 

خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی به تازگی درعمان اظهار کرده است که تولیدکنندگان نفتی بزرگ موافق ادامه همکاری در زمینه تولید، پس از پایان زمان توافق فعلی در زمینه کاهش عرضه در پایان سال ۲۰۱۸ هستند. پس از اظهارات وی، قیمت نفت رو به افزایش گذاشته و به حدود 70 دلار رسید.

 

بعضی از کارشناسان نفتی، افزایش قیمت نفت را یک نشانه منفی برای ادامه توافق کاهش تولید دانسته اند و اعلام کرده اند کشورهای متعهد در نشست ماه ژوئن به توافق خود پایان خواهند داد. البته  رفتار روسیه در زمان تمدید مجدد توافق در ماه نوامبر ، ابهاماتی  درمورد خروج از توافق ایجاد کرده  و در شکل‌گیری این احتمال که ممکن است این توافق متوقف شود، بی‌تاثیر نیست.

 

هنگامی که قیمت نفت برای نخستین بار در سه سال گذشته به بیش از ۷۰ دلار رسید، مدیرعامل شرکت لوک‌اویل (بزرگترین تولیدکننده مستقل نفت در روسیه) با ابراز نگرانی از بازگشت نفت شیل به بازار، از خروج از توافق کاهش تولید در صورت تداوم قیمت‌ها در محدوده ۷۰ دلار سخن گفت.

 

آژانس بین‌المللی انرژی نیز پیش‌بینی کرده است که میزان ذخایر نفت در نیمه اول سال ۲۰۱۸ افزایش خواهد یافت و چنین دورنمایی خطر اُفت دوباره قیمت‌ها را ایجاد می‌کند.

 

با این حال اظهارات رسمی وزیران نفت روسیه، عربستان این پیام را برای بازار جهانی نفت داشته است که محدوده فعلی قیمت نفت نگران‌کننده نیست؛ زیرا اگرچه ممکن است قیمت‌های فعلی افزایش تولیدات شیل را به همراه داشته باشد، اما این رشد نمی‌تواند در مقابل تقاضای قوی که در بازار وجود دارد باعث ایجاد مازاد عرضه شود.

 

وزیران انرژی روسیه و عربستان سعودی معتقدند تقاضای جهانی قوی برای نفت، کمک خواهد کرد رشد چشمگیر تولید نفت آمریکا جبران شده و از ریزش مجدد قیمت‌ها جلوگیری شود. وزیر انرژی آمریکا نیز در این خصوص معتقد است که نفت شیل صنعت نفت را تباه نخواهد کرد زیرا تقاضای جهانی به سرعت در حال رشد است.

 

وزیر انرژی عربستان با اشاره به فصل سرما گفته است: در حالی که دنیا  وارد فصل زمستان با میزان تقاضای پایین می شود، حداقل چند ماهی زود است بخواهیم درمورد خروج از توافق سخن بگوییم. اوپک در نشست بعدی خود در ماه ژوئن وضعیت پیشرفت توافق را مورد بررسی قرار خواهد داد. در هرحال زمانی که تصمیم به خروج از توافق بگیریم، این کار را به تدریج انجام خواهیم داد تا مطمئن شویم که بازار شوکه نخواهد شد. گرچه بسیار بعید است که کاهش تولید در ژوئن، پایان پیدا کند و این توافق تنها ممکن است تغییراتی پیدا کند.

 

در نهایت با توجه به اظهارات مقامات رسمی کشورهای موثر بر روی توافق کاهش تولید نفت، به نظر می رسد نگرانی جدی از پایان ناگهانی توافق کاهش تولید نفت چه از سوی شرکت های عضو اوپک و چه از سوی شرکت های غیر عضو وجود ندارد.