استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است که توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد.ساختار طبیعی استان، اکوسیستم‌های ویژه‌ای از ترکیب و پوشش گیاهان به وجود آورده است که اهم آن‌ها به شکل جنگل‌ها و مراتع خودنمایی می‌کنند.

 

براساس تقسیمات کشوری، استان آذربایجان غربی دارای ۱۷ شهرستان، ۴۰ بخش، ۴۲ شهر، ۱۱۳ دهستان، ۴ هزار ۵۳۱ آبادی دارای سکنه است.
ارومیه نیز یکی از زیبا‌ترین شهر‌های ایران و مرکز استان آذربایجان غربی است. شهرستان ارومیه در جلگه‌ای در کنار دریاچه لاجوردی ارومیه قرار دارد.

 

گروهی معتقدند که نام باستانی این شهر و دریاچه‌ی آن "چی چیست"و "چی چیستا" است.

 

طبیعت سر سبزو زیبا، زنجیره کوه‌های سربه فلک کشیده زاگرس، رود‌های پر آب، آبشار‌های خروشان، غار‌ها و تالاب‌های بین المللی، چشمه‌های آب گرم و معدنی دشت‌های حاصل خیر، باغات و تاکستان‌های پر بار با تنوع اقلیمی که از قدیم الایام مورد توجه جوامع انسانی بوده، وجود ده‌ها اثر ما قبل تاریخی از جمله غار تمتان گویای این موضوع می‌باشد.

غنای تاریخی، فرهنگی و طبیعی این منطقه از دیرباز باعث جلب و جذب جهانگردان، سیاحان، پژوهشگران و باستان شناسان زیادی گردیده است.چنانکه بیش از یک هزار ۵۰۰ اثر فرهنگی، تاریخی، طبیعی، ناملموس و میراث معنوی و وجود دو اثر شاخص جهانی قره کلیسا و مجموعه جهانی تخت سلیمان تکاب گواهی بر غنای فرهنگی و تاریخی این دیار می‌باشد.

این استان از شمال به جمهوری خود مختار نخجوان و کشور ترکیه و از شرق به استان آذربایجان شرقی و از جنوب به استان کردستان و از غرب به کشور‌های ترکیه و عراق محدود می‌شود.

هر یک از اقوام و ساکنان استان با توجه به فرهنگ‌ها و عادات غذایی، خوراک و غذا‌هایی را به نسبت طبع و مزاج خود تهیه و طبخ می‌کنند.

 

مصرف مواد لبنی از قبیل: ماست، کره، شیر، خامه و پنیر در وعده‌های صبحانه و سایر غذا‌های گرم محلی برای نهار و شام مانند:آش دوغ، آش ماست، آش بلغور، رشته پلو، کوفته، اِشکَنه، پلو، دلمه برگ مو، دلمه برگ کلم، دلمه کمپوزه و بیش‌تر از همه آبگوشت در انواع مختلف آن از جمله خوراکی‌های معمول مردم آذربایجان غربی است.

 

 

 

علی رغم اشتراکات مشابه؛ از غذا‌های کردی می‌توان به:بَر به سیل، قَلَه سی، آش ساوار، ترشک، کَلَه دوش، گیپَه و ... اشاره کرد.

پخت انواع نان لواش تنوری خصوصا در روستا‌ها و نان ساجی در میان عشایر کوچ رو؛ یوخا، اَردَه، اَل چورهَ گی، کُل لِرَه، کُل لِرَه ناسکه ... از بهترین نان‌هایی هستند که مصرف روزانه دارند.

صنایع دستی مجموعه‌های از هنر_صنعت‌ها است که به طور عمده با استفاده از مواد اولیه طبیعی و بومی و به کمک دست ابزار‌ها ساخته می‌شود، این ساخته‌ها متاثر از سابقه تاریخی، ویژگی‌های فرهنگی، جغرافیایی، مکان تولید، عادات اجتماعی، باور‌های سنتی، معیار‌های زیبایی شناسی بومی و ملی و نیز ذوق و هنری و خلاقیت فردی سازنده اثر است.

 

 

در استان آذربایجان غربی بیش از چهل رشته صنایع دستی در زمینه‌های مختلف شامل:نساجی سنتی، رو دوزی‌های سنتی، بافته‌های داری، پوشاک سنتی و سرامیک، مصنوعات چرمی، صنایع دستی فلزی، هنر‌های چوب، صنایع شیشه و دیگر پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی مانند:رنگرزی گیاهی، نخ ریسی سنتی، رفوگری و... فعال هستند.

یکی از معروفترین سوغاتی‌های شهر ارومیه نقل است. نقل از گذشته‌های دور در بین مردم ایران جایگاه خوبی داشته و جایگزینی برای قتند در کنار نوشیدن چای می‌باشد.

 

نقل بیدمشک یکی از خوشمزه‌ترین سوغاتی‌هایی است که هر مسافری تا قبل از ترک شهرستان ارومیه حتماً به سراغ این سوغاتی شیرین می‌رود.

نقل بیدمشک به دلیل این‌که هیچ مواد شیمیایی در آن استفاده نمی‌شود در خطه آذربایجان خیلی بیشتر از دیگر خوردنی‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد چراکه یکی از این فواید جلوگیری از لخته شدن خون، تنظیم فشار و قند خون و محافظت از استخوان‌هاست.

نقل بیدمشک یا نقل ابریشمی از جمله نقل‌هایی است که مشتری بسیاری به خود جذب کرده است، برای تهیه این نقل از بادام‌هایی که قبلاً خلال شده و در گل بیدمشک که ترک زبان‌ها به آن «پیش پیشا» می‌گویند خوابانده شده استفاده می‌شود.

حلوای ارومیه و عرقیات گیاهی نیز از دیگر سوغات شهر ارومیه هستند که همه ساله در ایام نوروز کام مسافران نوروزی را شیرین می‌کنند.

 

برای تهیه حلوای گردویی ابتدا شیره انگور، شکر و گلوکز را در داخل دیگ مسی می‌ریزند و به آن حرارت می‌دهند تا به جوش آید، پس از جوش آمدن آن حرارت را کم می‌کنند تا به آن جوشانده چوبک را نیز اضافه کنند، مواد به دست‌آمده را دوباره با استفاده از دستگاه خاصی به مدت دو تا سه ساعت به‌طور کامل مخلوط می‌کنند تا حلوای به‌دست‌آمده سفت شود. با مخلوط شدن حلوای سفت‌شده با مغز گردو حلوای گردویی آماده مصرف می‌شود.

 

تخمه خوی از محصولات مرغوب و درجه یک کشور است، در خوی بیش از ۱۴ هزار خانوار شهری و روستایی از طریق کشت و تولید دو محصول تخمه آفتابگردان و کدو امرارمعاش می‌کنند.

 

سایر سوغات این استان عبارت‌اند از: صنایع چوبی، انواع قالی و بافته‌های دستی شامل گلیم، دستکش، شال گردن، کلاه، عرقیات از جمله عرقیات گیاهی، عرق بیدمشک، بادرنجبو، عرق نعناع، گلاب، انواع نقل، گردو و بیدمشک، حلوای گردو و حلوای هویج، انواع محصولات باغی و کشاورزی شامل انگور، سیب درختی، عسل، لبنیات، کشمش، نقل بیدمشک، حلوای گردو، بافتنی‌های دستی، صنایع چوبی و ریزه کاری فرش‌های دستباف و ... معرق کاری نیز از صنایع دستی مهم این استان است.

با سفر به استان آذربایجان غربی بهترین سوغات را برای دوستانتان انتخاب و خریداری کنید.

گزارش از ندا موسی زاده