به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ شور و هیجان جام جهانی فوتبال همه جا را پر کرده. جامی که ایرانِ ما هم در آن حضور دارد و این حضور، توجه جامعه ما را خیلی بیشتر و پررنگ­تر به این رخداد جذاب ورزشی معطوف کرده است. در این میان، حاشیه‌های جام جهانی پابه پای متن اصلی و حتی شاید پیشتازتر از آن، طرفدار و بیننده و دنبال کننده دارد و ما می­خواهیم یکی از همین حواشی را به چالش بحث بکشانیم.

در جام جهانی 2018 مثل دوره‌­های قبل، بازار پیشگویی نتایج بازی­ها داغ داغ است. حتما از گربه سفیدی که به گمان بعضی‌­ها برنده بازی‌­ها را پیشگویی می­کند، شنیده‌­اید. برایتان عجیب نیست؟

بیشتربخوانید  : پيشگويى گربه آشيل اشتباه از آب در آمد

در کنار پرچم دو کشور رقیب در یک بازی، دو ظرف غذا برای گربه می­‌گذارند؛ گربه به سمت هر غذایی که برود، اعلام می­‌کنند که گربه، برنده را تیم فلان کشور پیشگویی کرده است! جالب این­جاست که در عصر تکنولوژی، در روزگار انفجار اطلاعات، در جوامعی که مدعی علم، پیشرفت، مدرنیزم و پست مدرنیزم هستند، این عقاید موهوم ترویج و تبلیغ می­‌شود! عجیب نیست؟

فشار گسترده تبلیغاتی بر افکار عمومی، گاهی جای علم، منطق و عقل را به‌طور عجیبی تنگ می­‌کند.

تاثیر فشار گسترده تبلیغات بر افکار عمومی
خیلی روشن است که مردم عاقل که اکثرا باسواد هم هستند، می­‌دانند که پیشگویی کردن یک گربه، هیچ توجیه علمی و عقلی ندارد، اما مسئله این است که فشار گسترده تبلیغاتی بر افکار عمومی، گاهی جای علم، منطق و عقل را به‌طور عجیبی تنگ می­‌کند. صحنه‌گردانان این نمایش، شاید هیچ وقت ادعا نکنند که کارشان تأیید علمی و عقلی دارد- چون ندارد- اما آنقدر این نمایش را با هیجان تکرار می­‌کنند تا مخاطبی که جذب این رویداد ورزشی یا دلبسته فلان تیم و کشور است، کم کم پیشگویی‌­های یک گربه را هم در باورهای گوشه­ ذهنشان بگنجانند.

خرافات دنیای کهن، با خرافات شیک دنیای مدرن، هم خانواده­‌اند
بررسی کارکردهای رسانه و تبلیغات را به کارشناسان خودش می­سپاریم، اما مسئله ما این است که با خرافات دنیای مدرن چه کنیم؟ یک نکته مهم این است که خرافات کهنه دنیای کهن، با خرافات شیک دنیای مدرن، هم ریشه و هم خانواده‌­اند. همه­ آن­ها وقتی رشد می­‌کنند که چراغ عقل و اندیشه، خاموش یا کم سو شده باشد.

بنی اسراییل و تمایل به بت پرستی بعد از عبور معجزه آسا از نیل
وقتی بنی اسرائیل به همراه پیامبرشان موسای کلیم علیه السلام از رود گذشتند، به مردمی برخورد کردند که مشغول پرستش بت بودند. بنی اسرائیل خوششان آمد. به موسی گفتند همان طور که این­ها خدایانی برای پرستش دارند، تو هم برای ما خدا قرار بده. این درخواست عجیب را کسانی داشتند که به دین الهی موسی ایمان آورده بودند؛ یک پیامبر اولوالعزم را در میان خود داشتند و معجزات او را به چشم دیده بودند اما ظلمت جهل هنوز در وجودشان مانده بود چراکه موسی در پاسخ به آن درخواست بی خردانه، گفت: "انکم قوم تجهلون"

وقتی ابراهیم علیه‌السلام بت­‌های بتخانه را شکست، و مردمی که پرستشگران بت­ها بودند، بازخواستش کردند، گفت: بت­‌ها را بت بزرگ شکسته از آن­‌ها بپرسید اگر سخن می­گویند.(2) قوم بت پرست، به خود آمدند که واقعاً انتظار سخن گفتن و بت شکستن از بت‌­های بی حرکت، غیرعاقلانه ست و به ظلمی که تا به حال به شعور خویش روا داشته بودند، واقف شدند.(3)

چه فرقی ست بین خرافه‌گرایی و جهل مردمان چندین هزارسال پیش با خرافه گرایی و جهل مردمان مدعی عقلانیت در قرن بیست و یکم؟ آن­ها از مجسمه­‌های سنگی انتظار داشتند خدایی کنند و این­ها از گربه بینوا انتظار دارند غیب گویی و پیشگویی کند.

تفاوت خرافه‌گرایان قدیمی با خرافه‌گرایی در قرن بیست و یکم؟

حال مقایسه کنید؛ چه فرقی ست بین خرافه‌گرایی و جهل مردمان چندین هزارسال پیش با خرافه گرایی و جهل مردمان مدعی عقلانیت در قرن بیست و یکم؟ آن­ها از مجسمه­‌های سنگی انتظار داشتند خدایی کنند و این­ها از گربه بینوا انتظار دارند غیب گویی و پیشگویی کند. پس اگرچه بشر در طول زمان، می­تواند به پیشرفت‌های علمی برسد، اما همچنان از خطر تعطیلی عقلانیت مصون نیست.

جهلی از جنس تقابل با موهومات نه علم
پس جهلی که سبب می­‌شود انسان موهومات را باور کند، در برابر عقل است نه علم. حکایاتی که قرآن از ماجرای انبیای الهی و اقوام پیشین بیان می‌کند، مانند دو ماجرایی که به عنوان نمونه آوردیم، یک روش اقناعی برای بیداری وجدان­‌ها و زدودن غبار از عقلانیت انسان­‌هاست. وقتی مخاطب با ماجرای موسای کلیم و ابراهیم خلیل علیهماالسلام هم­‌ذات‌پنداری می­‌کند، و معمای کشف شده جهالت قومشان را به روشنی می‌­بیند، موارد مشابه بسیاری را در اطراف خود می‌یابد که اگر هوشیار نباشد ممکن است به همان طریق گرفتار خرافات شود و باورشان کند.

همه خرافات پذیرفته شده در فرهنگ­ها، روزگاری خنده­‌دار بودند
همان­طور که گفتیم، غیرمنطقی بودن غیرعلمی بودن و غیر عقلانی بودن بعضی از امور، مثل پیشگویی کردن یک گربه، خیلی روشن و ساده به نظر می‌­رسد و بینندگان این صحنه برایشان کسرشأن باشد که متهم به باور این ماجرا شوند؛ درست است؛ اما می­‌توان احتمال داد که همه خرافه‌­های جاافتاده در فرهنگ‌­ها، روزگاری همین قدر خنده­دار و ساده به نظر می­رسیده‌­اند یا همین­‌طور فقط یک سرگرمی بوده‌­اند، اما انقدر به مرور پروبال گرفته‌­اند و تکرار شده‌­اند که تبدیل به باور شده‌­اند و ریشه­‌های عمیق پیدا کرده­‌اند.

جهل مخفی شده در لایه‌های خرافات مدرن!
پس بدون آن­که مخاطبان فهیم و فوتبال‌­دوستان عزیز کشورمان را متهم به باور این ماجراها کنیم، قصد بالا نگه‌داشتن فانوس عقل‌مداری را داریم. خواستیم تذکر دهیم که مبادا تکرار این قصه­‌ها و تبلیغات یا رنگ و لعاب دادن به این هیجانات اجتماعی آن هم از سوی جوامعی که به پیشرفت­‌های علمی و صنعتی شهره شده­‌اند، سبب شود خرافات دنیای مدرن در ذهنمان عادی جلوه کند و جهل مخفی شده در لایه‌­های آن، برایمان پنهان بماند.

منبع: تبیان

انتهای پیام/