به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ سیدالکریم برای تهرانی ها از قدیم الایام تا به امروز نقش مهمی در ارتباطات دینی داشته و از زمان شیخ صدوق، آن محدث و فقیه عالی قدر، مرکز نشر احادیث اهل بیت عصمت و طهارت بوده است. اما برکات وجود عبدالعظیم حسنی به مباحث علمی و دینی ختم نمی‌شود و بسیاری از معادلات مهم سیاسی اجتماعی به خصوص در عصر مشروطه در آن مکان شریف رقم خورده است. بنابر این لازم است شخصیت عبدالعظیم حسنی و جایگاه مضجع و بارگاه آن حضرت را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.

حرم عبدالعظیم حسنی و معادلات سیاسی اجتماعی ایران معاصر
حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در تاریخ معاصر ایران نقش استراتژیکی داشته و بسیاری از معادلات سیاسی اجتماعی ایران پس از صفویه در آن مکان مقدس شکل گرفته است. از ترور ناصرالدین شاه توسط میرزارضا کرمانی و پایان پذیرفتن حکومت پنجاه ساله‌اش تا وقایعی نظیر مهاجرت صغیر علمای تهران که در سال 1323 به سبب فساد دربار، عملی نشدن وعده‌های شاه، استبداد عین الدوله صدراعظم مظفرالدین شاه، با پیشنهاد آیت الله طباطبایی در حرم عبدالعظیم تحصن کردند؛ و یا بست‌نشینی عده ای از بازرگانان در زمان مشروطه در اعتراض به فلک کردن عده ای از افراد معروف و بازرگانان به بهانه احتکار شکر.

ای ابو حماد! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان.

بنابر این می توان گفت آستان سید الکریم در تاریخ معاصر ایران نقشی مهم و کلیدی داشته که شاید مشروطه خواهان بیشترین سهم را از اتفاقات ثبت شده در صفحات تاریخ این بارگاه داشته باشند.

حرم عبدالعظیم حسنی و شهرری فقط در فراهم کردن بستر تاریخی مشروطه نقش نداشت و در چند دهه بعد، در شکل گیری انقلاب اسلامی نیز موثر بوده است. حضرت امام خمینی (ره) در آغاز درس در سیزدهم آذر 1341، ضمن سخنان مشروحی درباره لزوم تداوم نهضت و ایستادگی در مقابل رژیم سفّاك پهلوی از چند شهر یاد فرمود كه مردم آن به وی نامه نوشته و اعلام آمادگی كرده بودند؛ از جمله فرمودند: «از ری نامه نوشته اند و پنج هزار كفن‌پوش اعلام آمادگی نموده‌اند»

عبدالعظیم حسنی در ابهام تاریخ و حدیث
درباره شخصیت علمی یا اخلاقی حضرت عبدالعظیم، اطلاعات روشن و متقن تاریخی وجود ندارد. دلیل این همه تقدیس جناب عبدالعظیم چند روایت از امام هادی علیه السلام است که در آن به تمجید شخصیت عبدالعظیم پرداخته و یا درباره ثواب زیارت ایشان وارد شده است؛ همچنین چند روایتی هم که از خود حضرت عبدالعظیم نقل شده است و شیخ صدوق آن‌ها را در کتابی به نام «اخبار عبدالعظیم» جمع آوری کرده است، موید محدث و عالم به اعتقادات دینی بودن ایشان است. در یکی از این روایات شخصی خدمت امام هادی (ع) می رسد و زمانی‌که از دیار و محل زندگی خودش می گوید، حضرت به او می فرماید:
«ای ابو حماد! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان. »

اما این روایات مورد پذیرش همه پژوهشگران قرار نگرفته است و از لحاظ سند آن ها را راضی نکرده است. به طور مثال حجت الاسلام محمد سروش محلاتی درباره احادیثی که درباره جناب عبدالعظیم وارد شده است و همچنین روایاتی که از ایشان نقل شده است می گوید:
« هیچ یک از این روایات از اعتبار کافی برخوردار نیست و اعتماد بدان‌ها دشوار است؛ زیرا حدیث ابو حماد رازی، علاوه بر جهالت شخص وی، در هیچ منبع حدیثی معتبری با ذکر سند نقل نشده است و حدیث زیارت آن حضرت را یک راوی مجهول روایت کرده است»
حجت الاسلام محلاتی از قول آقای خویی نقل می‌‍کند که گفته است: «با این روایات ضعیف نمی‌توان جلالت مقام عبدالعظیم را به اثبات رساند.»

سید الکریم فقط یک امامزاده که با اهل بیت نسبت داشته باشد نبود، بلکه عالم به دین و عامل به آن هم بود، و همین موضوع او را از سایر امامزاده ها ممتاز کرده و نظر علما را به او جلب می کند.

همچنین در روایتی که زیارت عبدالعظیم را همسان زیارت امام حسین و کربلا قرار می‌دهد می‌توان اشکال کرد و چه از لحاظ سندی و چه از لحاظ محتوایی آن را نپذیرفت؛ علاوه بر اینکه چه بسا امام معصوم این حکم را به صورت کلی بیان نکرده باشند و مربوط به یک مخاطب خاص بوده باشد؛

اما از طرفی اکثر بزرگان دین، از شیخ صدوق که نزدیک به عصر آن حضرت بوده و در شهرری زندگی می کرده تا بزرگان معاصر مانند آیت الله بهجت که "زیارت نکردن هفته ای یک بار را جفای تهرانی ها تلقی می کند، عبدالعظیم حسنی را به جهت مقام شامخ علمی و زهد و عبادت و همچنین یاری معصوم و ولایت پذیری اش، تمجید کرده اند و همین سیره علما می تواند جبران کننده ضعف سندی آن روایات باشد.

عبدالعظیم‌حسنی ؛ امام‌زاده یا عالم؟
حضرت عبدالعظیم حسنی گرچه از نوادگان امام مجتبی(ع) بوده و شیعیان نیز به قبور فرزندان امامان معصوم احترام می‌گذارند، اما فارغ از نسبتی که با امام معصوم دارد یا بیش از عابد و زاهد بودن، محدث و عالم به دین بودنش قابل توجه بزرگان قرار گرفته است.
البته این موضوع بسیار مهم است که امامزاده‌ها را فقط بر اساس فرزند معصوم بودنشان تقدیس نکنیم و برای آن‌ها بارگاه و تشکیلات نسازیم، بلکه عظمت شخصیت، علم، تقوا و دین‌شناسی، میزان و ملاک ارادت شیعه به ایشان است.

عبدالعظیم حسنی نه تنها محدث بود؛ یعنی اشراف به احادیث منقول اهل بیت داشت، بلکه قدرت نقل روایات از اهل بیت نیز در او وجود داشت. علاوه بر این از روایات اهل بیت بر می‌آید حضرت عبدالعظیم به مسائل دینی و اعتقادات اسلامی آگاهی داشته که اگر غیر از این بود، امام هادی، حماد رازی را به سوال پرسیدن از عبدالعظیم در رابطه با مسائل دینی توصیه نمی کردند. بنابر این، سید الکریم فقط یک امامزاده که با اهل بیت نسبت داشته باشد نبود، بلکه عالم به دین و عامل به آن هم بود، و همین موضوع او را از سایر امامزاده‌ها ممتاز کرده و نظر علما را به او جلب می کند.

پی نوشت ها:
[1] یادداشت "آستان مقدّس و جریان انقلاب اسلامی" به نقل از سایت آستان حضرت عبدالعظیم
[2]مستدرک الوسائل: ج 4 ص404ش 173؛ روضات، ج 4، ص 208
[3] مقاله "حضرت عبدالعظیم از نگاهی دیگر" به قلم محمد سروش محلاتی که در شماره 27 مجله "علوم قرآن و حدیث" منتشر شده است.

منبع: تبیان

انتهای پیام/

نقش استراتژیک بارگاه  عبدالعظیم حسنی در تحولات ایران معاصر