آرتروز وعلت بروز آن

 آرتروز به عنوان شایعترین بیماری مفصلی ،یکی از آزار دهنده ترین دردهایی است که بسیاری از مردم بخصوص در دوران پیری به آن مبتلا می شوند. در این بیماری ابتدا غضروف مفصل درگیر می شود.

منظور از غضروف، بافتی لغزنده است که خاصیتی  ارتجاعی دارد و انتهای استخوان ها را در مفصل ها می پوشاند. به این ترتیب استخوان ها داشتن حرکتی آسان برروی یکدیگر را مدیون غضروف های سالم هستند.

در مواردی غضروف‌ها نازک شده و بتدریج در برخی نواحی از بین می‌رود که باعث می‌شود استخوان‌هابه همدیگر ساییده شوند که نهایتاً درد، التهاب و کاهش حرکت در مفصل به وجود آید. به مرور زمان مفصل شکل طبیعی خودش را از دست می دهد و زوائد استخوانی ایجاد می شود که خود باعث درد و ناراحتی  و ایجاد آرتروز است.

علائم و نشانه های آرتروز

احمد محمودآبادی  متخصص داخلی نمونه  و مولف کتاب ( آرتروز  به زبان ساده) در این باره می گوید :هرچه سن بالاتر رود علایمی که زمینه ساز آرتروز است بیشتر خود رانشان می دهد.منظور  از علائم ، مواردی هستند که بیمار از آن ها شاکی  است و پزشک در معاینه ی بیمار متوجه آن ها می شود.

بعضی از این علائم و نشانه ها  شامل درد مفصلی، خشکی مفصل، کاهش دامنه ی حرکت، صدا دادن مفصل در حین حرکت است.

 درد مفصلی :یعنی دردی که فرد در هنگام حرکت احساس می کند این درد حتی مدتی پس از استراحت نیز بسته به شدت بیماری باقی می ماند.این بیماران بیشتر از درد شبانه حتی در هنگام استراحت شاکی هستند.

خشکی مفصل که تقریبا تمام بیماران مبتلا به آرتروز وقتی برای مدتی استراحت می کنند در به کارگیری مجدد از مفصل مربوطه دچار مشکل می شوند.  خشکی صبحگاهی مفاصل در آرتروز معمولا در حد چند دقیقه بوده (کمتر از 30دقیقه ) وبه فاصله ی کوتاهی پس از بیدار شدن و جابجا شدن بهبود پیدا می کند .البته اگر خشکی مفصل بیش از نیم ساعت طول بکشد ،معمولا نشان دهنده ی وجود یک پدیده ی التهابی مانند روماتیسم مفصلی است .

کاهش دامنه ی حرکت: این مشکل یعنی محدودیت در باز وبسته کردن یک مفصل که یکی از علایم شایع آرتروز است .

صدا دادن مفصل در حین حرکت دادن صدای تق تق  که هنگام راه رفتن یا بلندشدن از مفصل شنیده می شود اگر با درد  والتهاب  همراه باشد  باید از نظر احتمال وجود آرتروز یا شل بودن عضلات مورد بررسی قرار بگیرد.

عوامل موثر در ایجاد آرتروز

دکتر مرتضی قهرمانی یکی از پزشکان متخصص که درمهاباد طبابت می کند در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، در این زمینه چند عامل را موثر در بروز آرتروز معرفی کرد و گفت: مهم ترین عامل ایجاد آرتروز افزایش سن است.

ساییدگی مفصلی جزئی طبیعی از روند پیری است که در همه  انسان‌ها با افزایش سن ایجاد میشود البته سن شروع در افراد مختلف متفاوت است در این میان نباید از نقش ژنتیک هم در دچار شدن به آرتروز وساییدگی زود هنگام مفاصل غافل شد در واقع  می توان گفت افرادی  که پدر ، مادر یا بستگان آن ها  به این بیماری  مبتلا هستند احتمال بروز آرتروز در آن ها بیشتر است .باید به این نکته هم توجه داشت چاقی و آرتروز رابطه ی مستقیمی با یکدیگر دارند،  در افراد چاق  به دلیل اضافه وزن فشار ونیروی زیادی به مفاصل وارد شده وموجب تخریب  زود رس آن ها می شود. فرسایش مفصلی در همه مفاصل بدن دیده می شود  اما در مفاصلی چون ران  و زانو که وزن بدن را متحمل می شوند  بیشتر اتفاق می افتد.

وی می افزاید: جنسیت هم در بروز این بیماری استخوانی موثر است.به طور طبیعی  زنان به دلیل کمبود برخی از هورمون های زنانه  نظیر کمبود استروژن بیشتر از مردان به آن مبتلا می شوند .

در نتیجه شیوع آن در زنان بخصوص زنان بالای 40 سال بیشتر از مردان است . یکی دیگر از عوامل بروز آرتروز آسیب قبلی به مفصل است عفونت های قبلی و ضررهایی که در گذشته  به مفاصل وارد شده  از جمله شکستی ها و آسیب های ورزشی  که قبلا در مفصل ایجاد شده  باعث تغییر شکل استخوانهای مفصل شده که خود باعث  ایجاد آرتروز است.

در این میان  شغل نیز می تواند عامل ایجاد کننده بیماری مفاصل باشد. فعالیت های بدنی به علت شغل خاص و یا انجام ورزش خاص می تواند ضربات بیش از حد تحمل مفصل برای ترمیم به آن وارد کرده وموجب بروز آرتروز یا ساییدگی مفصل شوند.

پیشگیری از آرتروز  

دکتر هومن کوکبی یکی دیگر از پزشکان مهابادی متخصص ارتوپد در گفتگو  با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، درباره راهکارهای پیشگیری از این بیماری استخوانی گفت: با افزایش سطح فعالیت بدنی و تغذیه مناسب از جمله  مواد غذایی  حاوی کلسیم و ویتامینD  مانند شیر و لبنیات کم چرب، موا غذایی دارای ویتامین c  مانند  مرکبات ومواد غذایی سرشار از منیزیم  که موجب تقویت استخوان می شود ،کاهش وزن و پیاده روی، می توان تا حدی از ساییدگی مفاصل وابتلا به آرتروز پیشگیری کرد.

خطرات آرتروز پنهان برای خانم ها

آرتروز هرچندیک بیماری التهابی مفصل نیست  اما هنگامی رخ می دهد که غضروف ها مستهلک می شوند.

این استهلاک به دلیل ساییدگی  وپارگی رخ می دهد .معمولا آرتروزدر دوران بارداری شروع نمی شود  اما ممکن است  در صورت ابتلای قبلی  به آن علایم آن در این دوره ظاهر شود. به دلیل افزایش وزن که بخشی طبیعی از روند حاملگی است درد مفاصل در نقاطی مثل ران، زانو و مچ پا به علت فشار مداوم وجود دارد .اما نمیتوان گفت این درد ها مربوط به آرتروز است .

درمان آرتروز

استفاده نادرست از مفاصل باعث به وجود آمدن یا تشدید بیماری آرتروز می شود.

با رعایت مواردی مانند کاهش وزن ،استفاده از عصا در میان میانسالان، آموزش درست راه رفتن ، درست نشستن ونحوه ی صحیح برداشتن اجسام از زمین می تواند تا حدی به درمان آن کمک کرد .

خانم خالدی یکی از شهروندان مهابادی که از درد ناشی از آرتروز زانو رنج می برد در این باره می گوید:52 سال سن دارم  واز 5 سال پیش درد زانوهایم شروع شده وبه دکتر مراجعه کردم وفهمیدم که آرتروز دارم؛ یک مدت از داروهای تسکین درد نظیر استامینوفن استفاده کردم اما درد پاهایم بیشتر شده  و دکتر گفت باید برای درمان دوره ی فیزیوتراپی راشروع کنم.

درمان با فیزیوتراپی

در تعریف فیزیوتراپی متخصصان فن گفته اند: فیزیوتراپی حیطه‌ای از پزشکی و شیوه‌ای از درمان بیماری‌ها و اختلالات عصبی-ماهیچه‌ای-اسکلتی است که هدف آن پیشگیری از بیماری‌ها، درمان، توان‌بخشی و افزایش سطح سلامت جامعه است .البته درمان ویا کاهش درد ساییدگی مفاصل یکی ازرشته های فیزیوتراپی به شمار می رود.

 شیرکو سوری فیزیوتراپیست مهابادی در گفتگو  با خبرنگار   گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت: فیزیوتراپی یکی از روشهای نسبتا جدید در کاهش درد آرتروز است روشی که معمولا با هزینه وبارمالی هم همراه است  اما می تواند درد مفاصل شخص داراری آرتروز را تا حدود زیادی کم کند.

وی در رابطه با دوره ی درمان آرتروز با فیزیوتراپی می گوید: در بیمارانی که معمولا دیگر داروها  جوابگوی میزان درد ناشی از مفاصل بدنشان نیست  انجام مراحل فیزیوتراپی از جمله کشش عضلات پشت ساق و پشت ران ،تقویت عضله چهار سرران ،پیاده روی در سطح هموار با سرعت مناسب ،خم وراست کردن زانو  کاربرد دارد. این تمرین های درمانی به منظور تقویت عضلات ضعیف و کشش عضلات کوتاه  وایجاد قدرت،حرکت و ثبات در مفصل زانو انجام می شود.  

این فیزیوتراپیست معتقد است  فیزیوتراپی با از بین بردن درد یا درمان جراحت سبب میشود تا از بسیاری از عمل های جراحی جلوگیری شود.فیزیوتراپی همچنین باعث می‌شود بیمار پس از عمل جراحی سریع‌تر بهبود یابد .

جراحی  وجایگاه آن در درمان آرتروز

 دکتر قهرمانی در این زمینه اعتقاد دارد دوره درمان آرتروز  را می توان شبیه به یک هرم دانست که در قاعده آن اقدامات غیر دارویی مثل آموزش بیمار، رعایت رژیم غذایی و اطمینان خاطر دادن به بیمار قرار دارد و در قله  آن آخرین اقدام درمانی ، یعنی جراحی قرار دارد . پنج نوع اقدام اصلی جراحی برای درمان آرتروز وجود دارد که شامل شستشوی مفاصل، خارج کردن وبه اصطلاح تمیز کردن سطوح  داخلی مفصل، برداشتن فشار از استخوان مفصل، سوراخ کردن استخوان یا استئوتومی و ترمیم وتعویض مفصل می شود.

عمل جراحی  بیماران آرتروزی؛ آخرین راه چاره

دستکاری مفاصل تا حدی باعث نا پایداری آن در آینده  می شود .هر عملی جراحی  با عوارض نا خواسته ای همراه است ، به همین خاطر بسیاری از متخصصان ارتوپدی  انجام  جراحی  را برای قدم های آخر نگه می دارند  وزمانی از آن استفاده می کنند که دیگر امیدی به درمان با استفاده از اقدامات غیر جراحی و دارویی نیست.

در واقع  متخصصین ارتوپدی  برای درمان آرتروز  زمانی از عمل استفاده می‌کنند که بیمار نه بتواند راه برود، نه بتواند بخوابد و نه بتواند کار بکند.                                                                                                                                                                                                                                               

به نظر میرسد با انجام حرکات ورزشی روزانه، رعایت اصول استفاده درست از مفاصل و اندام‌های حرکتی و تغذیه مناسب بتوان از بروز این بیماری پیشگیری کرد.