به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛«انفال» معنى بهره‌ها و غنائم جنگ و ثروت هاى عمومى است. نام دیگر سوره انفال، «فاضحه» است.
انفال نام هشتمین سوره قرآن مجید که از آیه اوّل این سوره گرفته شده است. بعضى موضوعات مطرح شده در این سوره عبارتند از: انفال و غنائم، صفات مؤمنان واقعى، داستان جنگ بدر، واقعه تاریخى شب هجرت رسول خدا (ص) از مکّه به مدینه، حکم اسیران جنگى، احکام جهاد، حکم خمس، خرافات مشرکان و راه شناخت منافقان و مبارزه با آنان. این سوره ۷۵ آیه دارد و در مدینه نازل شده است.
در فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: هر کس سوره‌های «انفال» و «توبه» را قرائت نماید من شفاعت کننده و گواهی دهنده برای او، در روز قیامت خواهم بود، مبنی بر اینکه او از نفاق به دور است و به تعداد همه مردان و زنان منافق در دنیا، به او ده حسنه داده می‌شود و ده گناه از او پاک می‌شود و ده درجه بالا برده می‌شود و عرش و حاملان آن در ایام زندگی او در دنیا بر او درود می‌فرستند.
امام جعفر صادق علیه السلام: هر کس سوره‌های «انفال» و «توبه» را قرائت کند هرگز نفاق وارد قلب او نمی‌شود و در زمره شیعیان از امر حسابرسی فراغت یابند.

ابی بن کعب از نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نقل کرده است:
که هر کس سوره انفال و توبه را بخواند روز قیامت من شفیع و گواه او خواهم بود او از نفاق بری است و به عدد هر منافقی در دنیا، ده حسنه به او داده می‌شود و ده گناه از او برداشته می‌شود و ده درجه بر درجاتش افزوده می‌شود و عرش و حاملان آن در ایام زندگی برایش طلب رحمت می‌کنند و روز قیامت از خوان‌های بهشت می‌خورد تا مردم از حساب تمام شوند.

وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اللّهُ أَمْراً کانَ مَفْعُولاً وَ إِلَی اللّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ «۴۴»
و (به یاد آورید) زمانی که، چون با دشمن برخورد کردید، خداوند دشمنان را در نظر شما کم جلوه داد (تا با جرأت حمله کنید) و شما را نیز در دیدگاه آنان اندک نشان داد (تا از کفّار مکّه، کمک نخواهند). این کار برای آن بود که خداوند کاری را که می‌بایست انجام شود، تحقّق بخشد. و (بدانند که) همه‌ی کار‌ها به خدا باز می‌گردد (و اراده‌ی او بر هر چیزی نافذ است).

نکته ها:

* هنگامی که کفّار مسلمانان را دیدند، آن چنان در نظرشان کم جلوه کرد که گفتند:ما بردگان خود را می‌فرستیم تا مسلمانان را نابود کنند، ولی زمانی که جنگ شروع شد، در هنگامه‌ی نبرد، مسلمانان را زیاد و دو برابر دیدند و مرعوب شدند.

چنانکه در جای دیگر خداوند می‌فرماید: «یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ رَأْیَ الْعَیْنِ»

پیام ها:

۱-تقدیر‌های الهی، اراده را از انسان سلب نمی‌کند. «وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَیْتُمْ» ترغیب دو سپاه در جنگ بدر به رویارویی، بیانگر آن است که تحقّق جنگ، از اختیار آنان خارج نبوده است.

۲-امداد‌های الهی، هم پیش از جنگ نصیب مسلمانان شد، «فِی مَنامِکَ» و هم هنگام جنگ. یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَیْتُمْ ...

۳-گاهی خداوند برای یاری رساندن به مسلمانان، با اعمال ولایت تکوینی، در دیده‌ها تصرّف می‌کند. یُرِیکُمُوهُمْ ... فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً

۴-بهره برداری از حواسّ ظاهری نیز به دست خداوند است. «فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ»

۵-پیروزی تنها به جمعیّت و نفرات نیست، بلکه عواملی همچون ایمان و روحیّه‌ی رزمندگان و لطف و تقدیر خداوند تعیین کننده است. (کلّ آیه)

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا لَقِیتُمْ فِئَهً فَاثْبُتُوا وَ اذْکُرُوا اللّهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ «۴۵»‌ای کسانی که ایمان آورده اید! هرگاه با گروهی (از دشمن) روبرو شدید، ثابت قدم باشید و خدا را بسیار یاد کنید تا شما رستگار شوید.

نکته ها:

مراد از ذکر و یاد خدا در آیه، تنها ذکر زبانی نیست، بلکه توجّه درونی و یاد لطف‌ها و امداد‌های و وعده‌های و یاد عزّت، عظمت و فرمان او نیز مقصود است، چنانکه امام صادق علیه السلام فرمودند: «از امور مهمّی که خداوند بر بندگان لازم دانسته است، بسیار یاد نمودن از خداوند است، یاد الهی هنگام مواجهه با حلال‌ها و حرام‌ها که اگر اطاعت الهی باشد بدان عمل کند و اگر معصیت خدا باشد، آن را ترک کند».

پیام ها:

۱-لازمه‌ی ایمان، ثابت قدمی است. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ... فَاثْبُتُوا

۲-ما مأمور به ثبات قدم در جبهه ایم، «فَاثْبُتُوا»، امّا همین پایداری را هم باید از خدا بخواهیم. «رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا»

۳-فضای جبهه‌ی مسلمانان باید آکنده از یاد خدا باشد و هر چه مشکلات بیشتر باشد، نیاز به یاد خدا بیشتر است. «وَ اذْکُرُوا اللّهَ کَثِیراً»

۴-یادی از خدا کافی نیست، باید خدا را بسیار یاد کنیم. «وَ اذْکُرُوا اللّهَ کَثِیراً»، زیرا اگر در بحران جنگ و حوادث جبهه، یاد خدا زیاد نباشد، امکان انحراف در هدف، عمل وشیوه بیشتر است.

۵-در جبهه، باید یاد خدا، جایگزین یاد زن، فرزند، مال و... شود. «وَ اذْکُرُوا اللّهَ» چنانکه امام سجاد علیه السلام در دعای مرزداران می‌فرماید:خدایا! یاد مال و فرزندان و... را از دل رزمندگان ببر و بهشت را جلوی چشمشان جلوه بده.

۶-پایداری و یاد خدا، رمز پیروزی در نبرد و رستگاری جاوید است. فَاثْبُتُوا وَ اذْکُرُوا اللّهَ ... لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

۷-میدان‌های نبرد وجبهه ها، یکی از مراکز رستگاری است. «لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»

وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِینَ «۴۶»

و از خداوند و فرستاده اش اطاعت کنید و با یکدیگر نزاع نکنید، که سست می‌شوید ومهابت و قوّتتان از بین می‌رود، و صبر کنید، همانا خداوند با صابران است.

نکته ها:

* در آیه‌ی قبل، به دو عامل از عوامل پیروزی مؤمنان یعنی «پایداری» و «یاد خدا» اشاره شد، و در این آیه، عامل اطاعت و وحدت مطرح است، چنانکه در آیه‌ی قبل به ثبات قدم از جهت جسم وظاهر اشاره شد و در این آیه، از صبر در جنبه‌ی روانی و باطنی یاد شده است.

* «ریح» باد، کنایه از قدرت و شوکت است، همچون بادی که پرچم‌ها را به اهتزاز در می‌آوردو نشانه‌ی برپایی، کامروایی و عظمت است. اگر در سایه‌ی اختلاف و نزاع، این عظمت بر باد رود، خوار و حقیر می‌شوید. همان گونه که اگر باد لاستیک ماشین و یا توپ ورزشی خارج شود، بسیاری از حرکت ها، سفر‌ها و ورزش‌ها تعطیل می‌شود.

* اتّحاد و یکپارچگی و دوری از اختلاف و تفرقه، از دستورات اکید الهی است که در آیات متعدّد به آن فرمان داده است و این فرمان باید در تمام زمینه‌ها رعایت شود، مخصوصاً در حال جنگ و درگیری با دشمن که ضرورت بیشتری دارد، چنانکه خداوند در سوره صف از اتحاد، نظم و هماهنگی مجاهدان تعریف کرده است. «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ»

پیام ها:

۱-جهاد، باید با فرماندهی رهبر مسلمانان و به فرمان خدا و رسول (و جانشینان بر حقّ) او باشد. إِذا لَقِیتُمْ فِئَهً فَاثْبُتُوا ... وَ أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ

۲-قانون و رهبر الهی، محور وحدت و اتحاد است. «أَطِیعُوا اللّهَ وَ رَسُولَهُ» («أَطِیعُوا» به قوانین الهی و «رَسُولَهُ» به رهبر آسمانی اشاره دارد)

۳-نزاع، شما را از درون پوک ساخته و از بیرون، بی آبرو می‌کند. «فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ» (در طول تاریخ، چه ضعف‌ها و شکست‌هایی که به خاطر عمل نکردن به این آیه، نصیب مسلمانان شده است!)

۴-در اطاعت و وحدت، پایدار باشیم و اگر چیزی بر خلاف میل ما بود، یا بر خلاف میل ما عمل شد، صابر باشیم و یکدیگر را تحمّل کنیم. «وَ اصْبِرُوا»

۵-ایمان به اینکه خداوند با صابران است، انسان را به صبر و پایداری سوق می‌دهد. «وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِینَ»

۶-نصرت و امداد الهی، با صابران است. «إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِینَ»

وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النّاسِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللّهِ وَ اللّهُ بِما یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ «۴۷»

و مثل کسانی نباشید که از روی سرمستی و خودنمایی و غرور و ریا در برابر مردم، از خانه‌های خود (به سوی جبهه) خارج شدند و مردم را از راه خدا بازمی داشتند وحال آنکه خداوند، به آنچه انجام می‌دهند احاطه دارد.

نکته ها:

* چون کاروان تجارتی ابوسفیان-از دست مسلمانان-سالم به مکّه رسید، ابوسفیان به ابوجهل پیغام داد که ما به سلامت به مکّه رسیدیم، شما که برای یاری ما رفته اید، برگردید.

ابوجهل مغرورانه گفت:تا مسلمانان را سرکوب نکنیم و به افتخار پیروزی شراب ننوشیم و قدرت خود را نشان ندهیم، برنمی گردیم. امّا سرانجام شکست خوردند و ابوجهل در آن جنگ، جام مرگ را نوشید.

* در این آیه و دو آیه‌ی قبل، عوامل موفقیّت چنین بیان شده است:ثبات قدم، یاد خدا، اطاعت از رهبری، پرهیز از اختلاف، صبر، پرهیز از غرور، ریا و دنیاطلبی.

پیام ها:

۱-غرور و ریا، از آفات قدرت در جبهه‌ی جنگ است. «خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النّاسِ»

۲-تفاوت اصولی جنگ‌های اسلامی و غیر اسلامی در هدف است. هدف مسلمانان از جنگ، رفع فتنه است (آیه‌ی ۳۹ این سوره)، امّا هدف دیگران، سلطه جویی و قدرت نمایی است. «بَطَراً وَ رِئاءَ النّاسِ»

۳-هنگام عزیمت به جبهه، نیّت خود را خالص سازید و به فکر خودنمایی نباشید. «رِئاءَ النّاسِ» (گرچه سیاق آیات، به جنگ بدر مربوط می‌شود، امّا شامل منافقان که ریاکارانه و برای خودنمایی و یاشایعه پراکنی و تضعیف روحیه به جبهه می‌روند نیز می‌شود.)

۴-جبهه‌ی باطل برای بستن راه حقّ و جلوگیری از حرکت معنوی و الهی جامعه، تلاش می‌کند. «وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللّهِ»

۵-دشمنان بدانند با همه تلاشی که در برابر خدا می‌کنند، امّا هرگز از تحت قدرت الهی خارج نمی‌شوند. «وَ اللّهُ بِما یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ»

انتهای پیام/