به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از  بجنورد؛ استان خراسان شمالی در شمال شرق کشور، گنجینه فرهنگ‌ها و معرفت‌ها، اقوام کرد، ترک، ترکمن، تات و فارس هر کدام با آداب و رسوم و زبان خاص خود از دیرباز آیین‌های عزاداری و سوگواری ماه محرم را با شور و کیفیت خاصی برگزار می‌کنند.

علم بندی و علم گردانی

علم بندی یکی از آیین‌های کهن عزاداری ماه محرم در خراسان شمالی به شمار می‌رود که بیشتر در شهرستان اسفراین و بجنورد رایج بوده و اکنون نیز در بیشتر مناطق استان هم اجرا می‌شود.

این آیین در ابتدای ماه محرم برگزار می‌شود، کیفیت علم بندی به این گونه است که سادات و بزرگان محل یا روستا در مقابل مسجد گرد هم آمده و بر تیری چوبی به ارتفاع سه الی پنج متر پارچه‌های سیاه و سبز آویخته و نمادی می‌سازند از علم کربلا و آن گاه آنان که قدرت مناسب و اندام ورزیده‌ای دارند علم را در دست گرفته و به عزاداری و نوحه خوانی می‌پردازند.

نخل گردانی در جاجرم با ۴۰۰ سال قدمت

یزدان پناه سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از  بجنورد؛ گفت : نخل گردانی سنتی کهن، به طور اختصاصی در شهرستان جاجرم برگزار می‌شود.

وی افزود: در این آیین همزمان با روز عاشورا هیئت‌ها و دسته‌های زنجیر زنی با نظم خاصی در حسینیه بزرگ گرد هم آمده و از هر هیئت یک نفر به مدت چند دقیقه نوحه خوانی کرده و دیگران سینه یا زنجیر می‌زنند و این سینه زنی و عزاداری تا ظهر عاشورا ادامه دارد.

یزدان پناه گفت: آیین نخل گردانی در جاجرم افزون بر ۴۰۰ سال قدمت دارد و در سال ۱۳۹۰ نیز در فهرست آثار معنوی این سازمان به ثبت رسیده است.

گفتنی است: پیش از عزاداری، مردم جاجرم بر اساس سنتی چند صدساله دو نخل چوبی و فلزی را به میدان حسینیه این شهر می‌آورند نخل‌هایی بزرگ که حدود ۴۰ نفر در برداشتن و حمل آن مشارکت می‌کنند و پس از ورود نخل‌ها به میدان حرکت آن‌ها سرعت گرفته و عزاداران نیز پشت سر نخل‌ها حرکت می‌کنند.

نخل‌ها و عزاداران به دور میدان می‌چرخند، در دور سوم نخل اول به زمین گذاشته می‌شود و در دور چهارم نخل دوم، اما علم‌ها و عزاداران همچنان گرد میدان می‌چرخند و در همان حال نیز عزاداری و سینه زنی می‌کنند پس از چند چرخش نخل‌ها در جای مخصوص خود گذاشته می‌شوند و مردم برای زیارت قبور به سوی بقعه خواجه مهزیار حرکت می‌کنند.

روی نخل‌های چوبی و فلزی را با پارچه‌های سیاه و سبزی که بر روی آن‌ها اسامی اباعبدالله الحسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) و یا سایر نوشته‌های مذهبی نقش بسته را به نخل‌هایی می‌بندند و در نوک دو نخل نیز علم‌هایی شبیه نیزه‌های جنگی نصب شده که بر روی تیغه‌های آن اشعار مذهبی حک شده است.

در هنگام نخل گردانی دو نفر بر نخل‌ها سوار شده و بر روی نیزه‌های این نخل‌ها به نماد سر‌های بریده شهدای کربلا میوه‌های سیب و انار می‌گذارند.

پخت حلیم غذای ویژه محرم و صفر در خراسان شمالی

تقریبا در همه جای خراسان شمالی محرم که می‌شود بوی حلیم در هر کوچه و خیابانی به مشام می‌رسد؛ غذای مخصوص این ایام که از گندم و گوشت و حبوبات تهیه می‌شود و پختن آن خود سنتی ویژه با آداب و ترتیب دیدنی است.

هر کس در این سفره و مائده آسمانی بنابر وسع مالی‌اش و بنا بر نذر و نیاز‌های خود، پول یا گوسفند و حبوبات برای تهیه حلیم تامین می‌کند. زنان در تمیز کردن حبوبات آستین بالا می‌زنند و مرد‌های جوان نیز در کوفتن (کوبیدن) و طبخ (پختن) حلیم که بسیار هم سخت و طاقت‌فرساست حضور دارند.
پختن این غذا حکم نذری را دارد و همه به عشق سید و سالار شهیدان برای پذیرایی از عزاداران حسینی به نوعی در آماده شدن حلیم نقش دارند.

پرده خوانی روز عاشورا در خراسان شمالی

آیین پرده خوانی روز عاشورا یکی دیگر از آیین‌های عزاداری ایام سوگواری محرم در خراسان شمالی است که هر ساله این استان مذهبی را میزبان خیل عظیمی از عزاداران و مشتاقان معرفت اباعبدالله (ع) از گوشه و کنار جمع می‌کند.

در استان هر سال در روز دهم ماه محرم (عاشورا) اهالی در قالب هیات‌های عزاداری، سینه زنی، نخل گردانی، تعزیه خوانی، زنجیر زنی و از همه مهمتر پرده خوانی به عزاداری می‌پردازند.

تعزیه خوانی در بجنورد

مجالس تعزیه از آیین‌های معنوی و یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در ماه محرم و ماه صفر برگذار می‌شود.

تعزیه نوعی شبیه سازی است که در یک محوطه، با حضور مردم توسط چند نفر انجام می‌گیرد که در نقش قهرمانان کربلا و با لباس‌های مخصوص و ابزار جنگی و همراه با دهل و شیپور، نیزه، شمشیر و ... ایفای نقش می‌کنند.

آئین شام غریبان در بجنورد

این آیین معنوی یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در عزاداری ماه محرم و در دهمین شب محرم برگزار می‌شود.

مردم عزادار استان با حضور در مساجد و حسینیه‌های شهر‌ها و روستا‌ها با نوحه سرایی و مداحی برای غربت و تنهایی قافله سالار دشت نینوا زینب کبری (س) در شب شام غریبان، هر هیئت با شمع‌هایی که در دست داشتند محله به محله می‌رفتند و در آن شب، همه چراغ‌های خانه‌ها را خاموش می‌کنند و در هر محل و یا منطقه‌ای که می‌رسند توقف کرده به عزاداری و همدردی با اسرای کاروان امام حسین (ع) کرده و اقدام به نوحه سرائی می‌کنند، این مراسم در دیگر شهرستان‌های استان نیز برگزار می‌شود.

آیین‌های اهل سنت خراسان شمالی در ماه محرم

پیروان اهل سنت در استان نیز در ایام محرم متأثر از فضای معنوی و عزاداری‌های مرسوم محبین اهل بیت علیه السلام، مراسم‌هایی خاص خود برای بزرگداشت این ایام برگزار می‌کنند.

حاج خالمحمد آخوند سرفراز مدیر حوزه علمیه هدایتی کلاته ابریشم شهرستان راز و جرگلان در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از  بجنورد؛ با بیان اینکه جامعه اهل سنت از امام حسین (ع) به عنوان سید شباب اهل الجنه یاد می‌کنند، گفت: جامعه اهل سنت هم در کنار عزاداران حسینی، به سبک خودشان عزاداری می‌کنند و ختم قرآن می‌گیرند.

وی افزود: روز عاشورا در همه خانه‌ها سفره‌ای پهن می‌شود و مردم، بزرگان و ریش سفیدان خانه به خانه دعوت می‌شوند و بعد از خوردن حداقل لقمه‌ای از غذای صاحبخانه به قرائت قرآن مشغول می‌شوند و با دادن صدقه و نذریات روح شهدای اسلام و امام حسین (ع) را گرامی می‌دارند.

حاج خالمحمد آخوند سرفراز گفت : ما نسبت به نگاهداشتن حرمت ایام محرم و صفر مقیدیم و هیچ کدام از مراسمات جشن و سرورمان را بخاطر احترام به اعتقادات شیعیان و شهدای کربلا تا پایان عزاداری‌ها برگزار نمی‌کنیم.

وی غذا‌های این منطقه خاص عاشورا و عزاداری‌ها را شامل نان‌های روغنی مخصوص از جمله قتلمه، چاپاتی، قطاب و... عنوان کرد.

ثبت ۸ آیین عزاداری محرم خراسان شمالی در میراث معنوی کشور

علی اکبر وحدتی معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از  بجنورد ؛  افزود: تعزیه ترک‌های شمال خراسان، تعزیه کرد‌های شمال خراسان، آیین نخل گردانی، آیین تعزیه بیل گردانی، آیین علم گردانی در جاجرم، هنر پرده خوانی روز عاشورا خراسان شمالی، آیین شام غریبان در بجنورد و هنر تعزیه خوانی در بجنورد را از جمله هشت آیینی برشمرد که به ثبت ملی رسیده است.

برگزاری مراسم‌های محرم در هزار و ۲۰۰ مسجد

بابا محمد ایزانلو معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از   بجنورد؛ گفت: در ایام ماه محرم در هزار و ۲۰۰ مسجد استان عزاداری سرور و سالار شهیدان برگزار می‌شود.

وی با اشاره به اینکه هزار و ۴۰۰ هیئت مذهبی در استان شناسایی شده است، افزود: هزار و ۵۰۰ مبلغ از حوزه‌های علمیه قم، مشهد، حوزه علمیه استان، ائمه جماعات و روحانیون مستقر به مناطق مختلف و روستا‌های استان اعزام شده اند.

گزارش از رقیه الهی
انتهای پیام/آ