به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل؛ با نگاهی کلی به تاریخچه عزاداری و تعزیه محرم در کشور، فرهنگ عزاداری اردبیل از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و مردم دارالارشاد اردبیل از دیرباز ارادتی خالصانه به امام حسین علیه‌السلام دارند که همین عشق خالصانه و بی‌ریا سالانه در عزاداری‌های مردم این منطقه نمود می‌یابد.

عزاداری‌های ماه محرم در استان اردبیل شاخصه‌های متفاوت و در برخی مواقع کم‌نظیری داشته و بخش مهمی از آن با موضوع تعزیه و شبیه‌خوانی در روز عاشورا گرده خورده است، چنانچه عزاداری اردبیلی‌ها برای واقعه عاشورا در سطح ملی و جهانی شهرت پیدا کرده و حتی مکتب تعزیه اردبیل به استان‌های مجاور نیز انتقال یافته است.

برگزاری برخی از آئین‌های اصیل عزاداری در اردبیل قرن‌ها قدمت دارد، شبیه‌خوانی یکی از این آئین‌ها است که از صبح عاشورا در بسیاری از شهرها و روستاها برگزار و تا بعد از ظهر ادامه می‌یابد.

استان اردبیل به ویژه مرکز این استان از گذشته‌های دور در برپایی باشکوه عزاداری ایام محرم به ویژه در آئین چند صدساله شبیه‌خوانی شهرت داشته و به همین منظور بسیاری از علاقه‌مندان از سرتاسر کشور و حتی از کشورهای همسایه برای شرکت در این عزاداری ها به شهر اردبیل سفر می‌کنند تا از نزدیک با شیوه عزاداری مردم این منطقه و همچنین توصیف بایدها و نبایدهای این مکتب حسینی آشنا شوند.

از جمله آئین های کهن و ماندگار عزاداری در اردبیل، شبیه‌خوانی است که همزمان با عاشورای حسینی توسط گروههای کثیری از عاشقان اهل بیت علیهم‌السلام در نقاط مختلف این استان به ویژه در مرکز استان و روستاهای حومه آن برپا می‌شود تا فجایع خونبار دشت کربلا را برای دلسوختگان آن حضرت ترسیم ‌کنند.

آئین چند صد ساله شبیه‌خوانی روز عاشورا که با تصویرسازی واقعه دشت نینوا و شهادت امام حسین علیه‌السلام و یاران باوفای آن امام غریب و معصوم اجرا می‌شود، علاوه بر تجلی عشق و شور حسینی، عاملی برای ماندگاری و نقل سینه به سینه عاشورا در تاریخ بوده است.

در این آئین سنتی و هنری عزاداران و عاشقان اهل بیت علیهم‌السلام در نقاط مختلف استان اردبیل و در مناطق شهری و روستایی واقعه دشت نینوا به نمایش می‌گذارند.

تعزیه یا شبیه‌خوانی در اصل نمایشی است برپایه قصه‌ها و روایات مربوط به زندگی و مصائب خاندان پیامبر اسلام و به خصوص وقایع ماه محرم سال ۶۱ هجری در کربلا برای امام حسین علیه‌السلام و خاندانش که از گذشته تاکنون سینه به سینه نقل شده و همچنان زنده و پویا اجرا می‌شود.

شبیه‌خوانی؛ اوج تعزیه برای سید و سالار شهیدان

همزمان با عاشورای حسینی، گروه‌های کثیری از عاشقان اهل بیت علیهم‌السلام در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آئین‌های شبیه‌خوانی، فجایع خونبار دشت کربلا را برای عزاداران ترسیم می‌کنند.

آئین‌های سنتی شبیه‌خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوهی خاص اجرا می‌شود.

مراسم شبیه‌خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می‌آید، به طوری که در عزاداری‌های روز عاشورا گروه‌های شبیه‌خوانی سیار سوار بر اسب با عبور از خیابان‌های شهر صحنه‌های کربلا را روایت می‌کنند و در برخی از شهرها و روستاهای استان نیز میدانی بزرگ به عنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران واهل بیت امام حسین علیه‌السلام در یک گوشه و لشکریان عمرسعد ملعون در گوشه‌ای دیگر قرار می‌گیرند و با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین علیه‌السلام و آتش زدن خیمه‌ها شبیه‌خوانی به انجام می‌رسد.

کارشناس مذهبی استان اردبیل شبیه‌خوانی در اردبیل را این گونه تشریح می‌کند: شبیه‌خوانی معمولا توسط عده‌ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می‌شوند، موافق خوانان معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام را اجرا می‌کنند، گویش آنها ادبی بوده و به صورت نظم سخن می‌گویند و مطالب خود را به صورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه‌های آن ادا می‌کنند.

بیوک جامعی می‌افزاید: مخالف خوان‌ها دسته دیگرند که نقش عمرسعد، شمر و لشکریان یزید را بازی می‌کنند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند، خشن و خوفناک ادا می‌کنند، موسیقی به ویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقش اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه‌خوانی در استان دارد.

وی در ادامه تصریح می‌کند: نسخه‌هایی که مورد استفاده شبیه‌خوان‌ها و تعزیه‌گردان‌ها قرار می‌گیرد تماما نثرها و نظم‌هایی است که از گذشته دست به دست و سینه به سینه منتقل شده‌اند. سرآیندگان اشعار تعزیه کاملا مشخص نیستند اما نکته مهم این است که مطالب و تاریخ واقعه کربلا بطور دقیق در شبیه‌خوانی‌ها مشاهده می‌شود و گروه اجرا معمولا حساسیت ویژه‌ای در مورد اینکه تعزیه اجرا شده حتما منطبق بر واقعیت‌های حادثه کربلا باشد به خرج می‌دهد.

کارشناس مذهبی، جامعی با بیان اینکه ضرورت دارد آئین‌های این ایام با متانت خاص و به دور از هرگونه شیوه‌های بدعت آمیز و سبک برگزار شود، می‌گوید: عزاداری های امام حسین علیه‌السلام حکمتی دارد که باید بیش از پیش احیا شود و مردم استان اردبیل این وظیفه را دارند تا از قیام نهضت عاشورا به خوبی حمایت کرده و این قیام را الگوی خود در زندگی قرار دهند.

مراسمات شبیه‌خوانی که در روستاهای اردبیل هر ساله با سبک و سیاق قدیمی برگزار می‌شود از اهمیت بسزایی برخوردار است و اکثر رسم و رسومات روستایی در بخش ثمرین به ویژه در حوزه عاشورا به صورت بکر و از گزند ایام و حوادث تاریخی سالم مانده است.

آئین شبیه‌خوانی و تعزیه با ورود امام حسین علیه‌السلام به میدان و شهادت وی و افتادنش از روی اسب و نیز آتش زدن خیمه‌های یاران حسین که حزن و اندوه را در عزاداران تشدید می‌کند، به پایان می‌رسد.

توجه به ارزش و پیام عاشورا هدف اجرای آئین شبیه‌خوانی است

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل در خصوص این آئین در اردبیل در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل اظهار کرد: آنچه در موضوع عزاداری‌های ماه محرم به آن تاکید می‌شود در مرحله اول توجه به ارزش‌ها است که می‌بایست ما هر عزاداری داریم بتواند ارزش‌های عاشورایی را به تصویر کشیده و آن را منتقل سازد.

حجت‌الاسلام مهدی ستوده با آسیب‌شناسی آئین شبیه‌خوانی در اردبیل افزود: پس از واقعه عاشورا ارادتمندان و دلسوختگان اهل بیت علیهم‌السلام به شیوه‌های مختلف عشق و ارادت خود را به ساحت مقدس امام حسین (ع) ابراز می‌کنند و به تعبیری دیگر مراسم معنوی تعزیه و شبیه‌خوانی با قدمت بسیار بالا تاثیر عمیقی بر دل و جان مردم دارد که از سالهای دور در دیار دارالارشاد، استان اردبیل در حال برگزاری است.

وی با اظهار اینکه شبیه‌خوانان با کمترین امکانات بزرگترین تاثیر را بر مخاطبان خود می‌گذارند با اشاره به ظرفیت بالای این هنر مردمی، گفت: تعزیه ابزار قوی و کارآمدی برای انتقال پیام عاشورا به نسل آینده در کشور است و باید از آن به خوبی استفاده شود.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل با اشاره به نوع لباس شبیه‌خوانان در تعزیه و آئین شبیه‌خوانی در نقاط مختلف استان اردبیل گفت: در عزاداری تطبیق اهمیت ویژه دارد چرا که شبیه‌خوان از احوالات افرادی دیگر در یک تاریخ دیگر سخن می‌گوید و نوع تلبس افراد اهمیت ویژه دارد که در شبیه‌خوانی‌ها غفلت از این موضوع موجب می‌شود به اصل عزاداری ضربه وارد آید.

ستوده بدعت و نوآوری در جریان اتفاقات و رویدادهای عاشورا و نقل آن برای مردم را مورد نکوهش قرار دارد و افزود: در مراسم‌های تعزیه و همچنین مداحی و شبیه‌خوانی نباید کسانی که به عنوان افراد آگاه به این اتفاقات در جامعه شناخته می‌شوند از بدعت و نوآوری برای جذابیت هرچه بیشتر این نوع مراسمات استفاده کنند که این موضوع باید به خوبی مدنظر و مورد توجه باشد.

عزاداری‌های ماه محرم در استان اردبیل شاخصه‌های متفاوت و در برخی مواقع کم‌نظیری داشته و بخش مهمی از آن با موضوع تعزیه و شبیه‌خوانی در روز عاشورا گرده خورده است، چنانچه عزاداری اردبیلی‌ها برای واقعه عاشورا در سطح ملی و جهانی شهرت پیدا کرده و حتی مکتب تعزیه اردبیل به استان‌های مجاور نیز انتقال یافته است که این موضوع امروزه سبب فخر برای مردم این استان شده و از طرفی مسئولیت آنان را برای ابراز رفتاری مناسب در ایام محرم و در جریان مراسم‌های تعزیه حساس و خطیر کرده است.

انتهای پیام/س