به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، شاخص‌ترین و مخرب‌ترین بلای طبیعی که در جهان از ازل تا به امروز بشریت و زمین را همراهی کرده و همیشه احتمال بروزش به اشکال و ابعاد بزرگ‌تر وجود دارد ، زلزله است.

زلزله همیشه با خسارات و هزینه‌های جانی و مالی همراه است که به خاطر وقوع ناگهانی آن، حتی فکر کردن به زلزله برای هر کسی نگرانی و اضطراب را به همراه می‌آورد. به خصوص که اگر در منطقه‌ی زلزله خیز هم زندگی کنید.

چرا زلزله می‌آید؟

ایران گسل‌های فعال زیادی دارد و هراز چند گاهی خبر می‌رسد که در گوشه‌ای از سرزمینمان ایران زلزله‌ای رخ داده که شاید برای شما هم بار‌ها این سوال پیش آمده که زلزله چگونه اتفاق می‌افتد.

زلزله پدیده‌ای طبیعی است که گاهگاهی در نقاط خاصی از دنیا اتفاق می‌افتد در واقع این حرکت پوسته زمین است که باعث زمین لرزه می‌شود.

زمین از هسته داخلی، هسته بیرونی و جبه تشکیل شده و لایه نهایی، پوسته نازکی است که جبه را پوشانده، این لایه در واقع همان سطح زمین است.

این پوسته از بخش‌های صخره‌ای جداگانه‌ای به اسم صفحات تکتونیک تشکیل شده که دقیقا مثل تکه‌های پازل بر روی جبه قرار گرفته اند. اما این قطعات پازل، متحرک هستند، صفحات تکان می‌خورند و حرکت‌های مختلفی دارند.

هر وقت که این صفحه‌ها تکان‌های ناگهانی داشته باشند زمین لرزه اتفاق می‌افتد، با اینکه زمینی که بر روی آن راه می‌رویم جامد است، اما در واقع سطح زمین از صفحه‌های مسطح بزرگی به وجود آمده که بر روی لایه‌ای نرم‌تر و خمیری شکل به اسم جبه شناور هستند و به آرامی تکان می‌خورند.

جایی که این صفحه‌ها به هم می‌رسند گسل نام دارد، وقتی که این صفحه‌ها با یکدیگر سایش پیدا می‌کنند امواج نیرو‌های جنبشی به سطح زمین می‌آیند و زلزله اتفاق می‌افتد.

معمولا وقتی با پدیده طبیعی زلزله روبرو می‌شویم که سنگ‌های زیر زمینی که بر روی گسل‌های فعال قرار دارند ناگهان بشکنند، این آزاد شدن ناگهانی انرژی باعث به وجود آمدن امواج لرزه‌ای می‌شود که قادرند زمین را تکان دهند.

زلزله در واقع لرزشی است که از امواج لرزه‌ای به وجود می‌آید و معمولا زلزله وقتی اتفاق می‌افتد که فشار انباشته در سنگ‌ها در طول یک گسل فعال ناگهان بر اثر شکست سنگ آزاد شود. هر چیزی که می‌شکند سرو صدا ایجاد می‌کند، در زمین این سروصدا خودش را به شکل امواج لرزه‌ای نشان می‌دهد که باعث لرزیدن زمین می‌شود.

امواج لرزه‌ای در زمین و در طول سطح پخش می‌شوند و هر چیزی که باعث تولید امواج لرزه‌ای می‌شود زمین لرزه نامیده می‌شود. حتی رانش زمین و حرکت ماگما‌ها در آتشفشان‌ها هم می‌تواند باعث زمین لرزه می‌شود، انفجار‌های شیمیایی و هسته‌ای هم امواج لرزه‌ای تولید می‌کنند که می‌توانند از زمین لرزه‌های طبیعی متمایز شوند.

به دلیل اصطکاک بین صفحه‌ها در گسل، آن‌ها نمی‌توانند آزادانه حرکت کنند اینجاست که دفرمه می‌شوند و انرژی تولید می‌کنند دقیقا مثل وقتی که یک تکه اسفنج را فشره می‌کنیم. تا اینکه بالاخره سنگ‌ها می‌شکنند و در مدت زمان کوتاهی انرژی‌ای که در سنگ دفرمه، ذخیره شده به شکل حررات و امواج لرزه‌ای آزاد می‌شود.

مقدار انرژی‌ای که در هر زلزله آزاد می‌شود با لرزه نگار ثبت می‌شود. مقیاس بزرگی زلزله، لگاریتمی است برای همین شدت لرزش در زلزله ۶ ریشتری ۱۰ برابر بیشتر از شدت لرزش در زلزله ۵ ریشتری است در واقع زلزله ۶ ریشتری ۳۱٫۶ برابر بیشتر از زلزله ۵ ریشتری انرژی دارد.

بزرگ‌ترین زلزله‌ای که تا به حال در تاریخ اتفاق افتاده زلزله ۹٫۵ ریشتری شیلی بود که در سال ۱۹۶۰ اتفاق افتاد. اما اینکه بزرگی زلزله چقدر است تمام داستان زمین لرزه‌ها نیست ما در جهانی سه بعدی زندگی می‌کنیم برای همین زمین می‌تواند در سه جهت حرکت کند: بالا به پایین، چپ به راست، جلو به عقب بار‌ها دیده ایم که دو زلزله مختلف که از نظر بزرگی مثل هم هستند خسارت‌های مختلفی را به بار آورده اند این موضوع به خاطر حرکت متفاوت صفحه‌های زیر زمین است در جایی ممکن است جابجایی، افقی و در جایی عمودی باشد.

وقوع زمین لرزه در جویبار

حسن یکی از صدها  جوان جویباری است که هنوز از زمین لرزه اولین شب مهرماه نگران است، گفت: از آن شب تا امروز با شلوار و لباس بیرون به تختش می رود و از ترس زلزله چند شب است که نخوابیده و چشمانش قرمز شده است.

زهرا همسر حسن ادامه می دهد : استرس و ترس از زلزله شب ها به سراغم می آیید ، وسایل امدادی برای فرار و چادری برای اسکان را در صندوق عقب ماشین قرار داده‌ام.

مهدیه دانش آموز ساری نیز گفت: از شب زلزله تاکنون ذهنم خیلی پریشان شده است و دائما از زلزله می ترسد و از آن روز تپش قلب گرفته است.

استان مازندران که همواره در طول تاریخ خود دچار تغییرات زمین شناسی فراوانی شده با وجود دو گسل اصلی و فعال لرزه خیز البرز (در محدوده ارتفاعات البرز)و خزر در جنوب استان و در بسیار جاهها تقریبا در مرز کوه و دشت و چندین گسل فرعی و فعال مثل گسلهای بادله،فریم،له له بند،اوریم،بایجان،سیاه بیشه،کوشکک و جواهردشت شکستگیهای کوچک و بزرگی که گاها پنهان و نهفته اند ، هراز چند گاهی باعث بروز زلزله‌های کم وبیش بزرگی در استان می شود اثرات مخرب آنها همواره مشکلات فراوانی برای کشاورزان و دامداران زحمتکش،روستاییان و شهرنیشینان مازندرانی، در تاریخ گذشته خود بهمرا داشته است .

تاریخچه زمین لرزه‌های استان نشان میدهد که عموما عمق کانونی زمین لرزه ها کمتر از ۳۵ کیلومتر یعنی زلزله هایی کم عمق بوده و حوادثی با منشا زلزله همچون زمین لغزش، ریزش کوه و سنگ، روان گرایی نیز بهمراه آن در گذشته در استان رخداده است.

وضعیت سازه های مازندران در هنگام زلزله و پس از زلزله

زلزله امر است طبیعی اما پرسش این است چه باید کرد تا از اثرات آن کاست و اینکه وضعیت سازه های مازندران در هنگام زلزله و پس از زلزله به چه صورتی است.

دکتر محمودی دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، گفت: زمین لرزه ها وابسته به گسل هستند و هر کجا که گسل وجود داشته باشد در  آن محل ها که زلزله اتفاق بیافتد خیلی زیاد است یعنی در محل گسل زمین های دوطرف حرکت می کنند .

وی افزود: یک چسبندگی بین زمین در محل گسل وجود دارد زمین تا یک جایی می تواند این حرکت دو طرف گسل را تحمل بکند اما می رسد به جایی که نمی تواند و ناگهان انرژی که سالیان سال ذخیره شده بود بصورت ناگهانی آزاد می شود و زلزله بوجود می آورد.

شناسایی دو گسل در مازندران

دکتر محمودی دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: در استان مازندران دو گسل اصلی شناسایی شد که  به نسبت گسل های دیگری که در استان وجود دارد پتانسیل ایجاد زلزله زیادتری دارند .

وی افزود: گسل خزر به طول ۵۰۰ کیلومتر و گسل شمال البرز به طول ۳۰۰ کیلومتر، مازندران را به عنوان استان زلزله خیز شناخته شده است.

محمودی گفت: این گسل ها تقریباً، اکثر شهرهای بزرگ استان را در بر می گیرد و از کنار آنها عبور می کند این دو گسل پتانسیل بالایی برای ایجاد زلزله دارد .

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله با بیان اینکه زلزله که اول مهرماه حد فاصل جویبار و ساری را تکان داد و هفته های بعد از آن پس لرزه های که آمد ، افزود: نظرات متخصصان لرزه شناسی معتقدند این زلزله ناشی ازگسل خزرو بهشهر است و شاید هم گسل جدیدی باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد .

وی با بیان اینکه احتمال می دهد این گسل جدید باشد گفت: گسلی که سبب زلزله بم شد گسل ناشناخته بود.

طراحی آیین نامه طراحی لرزه ای کشور

آیین نامه طراحی لرزه‌ ای کشور که همان استاندار بین المللی ۲۸۰۰ براساس گسل‌های که در هر منطقه شناسایی شده است، مناطق را به ۴ دسته براساس مکان و طول جغرافیایی گسل و خطرپذیری نسبی خیلی زیاد، نسبی زیاد، نسبی متوسط و نسبی کم تقسیم می‌کند.

شهرهای بزرگ استان مازندران به عنوان مناطق لرزه خیزی نسبی خیلی زیاد شناخته می شود و تعدادی شهرهای کوچک استان نیز به عنوان مناطق لرزه خیزی نسبی زیاد هستند و عمده این مناطق در رده بندی دوم قرار دارند و می طلبد بحث مقاوم سازی و طراحی لرزه ساختمان های استان توجه بسیار شود.

پیش بینی شدت زلزله 

زمین لرزه دارای سه ویژگی است که شامل شدت ، محل و زمان وقوع زلزله است .

براساس زلزله های تاریخی در یک منطقه اتفاق می افتد می شود شدت زلزله را پیش بینی کرد.

محل وقوع زمین لرزه واینکه هر جا گسل وجود دارد زلزله رخ می دهد واقعیت این است برای پیش بینی زمان وقوع زمین لرزه مطالعات زیادی انجام شد تقریبا در این قسمت نتوانستند ایده ای را پیش بینی کنند به تصویب برسانند بشود زمان وقوع زمین لرزه را شناسایی کرد.

دهه ۳۰ بزرگترین زلزله در مازندران رخ داد

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: بزرگترین زلزله در استان مازندران رخ داد سال ۱۳۳۸ بود درآمل که بزرگی ۶ و ۶ دهم ریشتری داشت.

دکتر محمودی افزود: ممکن زلزله های دیگر نیز داشته باشیم که در تاریخ ثبت نشده باشد، ولی اگر تا آن مدت همین مقدار پیش بینی می توان بکنیم در آینده این چنین زلزله با این بزرگی را داشته باشیم .

وی گفت: با توجه به اینکه کل شهرها از این گسل می گذرند و در چالوس به هم می رسند تقریبا این شرایط یکسان است.

وی افزود: شهرهای که نزدیکتر به این گسل است طبیعتاً این خطر بیشتر است .

نظارت بر ساخت و سازهای شهری و روستایی

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: تهیه کار تحقیقاتی بر روی پهنه بندی ساری انجام شد پهنه بندی لرزه ساری از شمال به جاده فرح آباد از غرب به جاده قائمشهر و راست نکا و جنوب کیاسر است برای این منطقه نقشه پهنه بندی طراحی شده است.

دکتر محمودی با توجه به اینکه فاصله گسل تا شهرستان ساری در نزدیکترین نقطه در جنوب شرقی واقع می شود گفت : در این قسمت بیشترین شدت لرزه خیزی داریم و هر چه به سمت شمال غرب حرکت می کنیم شدت لرزه خیزی کاهش می یابد.

وی افزود: در استاندارد ۲۸۰۰ شدت لرزه خیزی و شتاب مبنای طراحی که مهندسان استفاده می‌کنند درساری سه دهم جی و در قسمت جنوب شرقی ۳۵ صدم و شمال غرب ۲۵ صدم بدست آوردیم و همه ساری به یک اندازه پتانسیل لرزه خیزی به یک اندازه نیستند.

ویژگی سازهای طراحی شده در برابر زلزله  

کارشناسان ژئوفیزیک آیین نامه‌ ها برای هر منطقه زلزله خیز مقیاسی را مشخص کرده است که زمین لرزه  ۵ ریشتر ضعیف، ۶ ریشتر متوسط، ۷ ریشترشدید و بیشتر از ۷ ریشترماکسیم در نظر می‌گیرند.

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: اگر سازه‌ای براساس آیین نامه ۲۸۰۰ طراحی شود و نظارت‌ها در حال ساخت و ساز درست باشد در هنگام زمین لرزه مشکل ایجاد نمی‌شود و خسارت جانی و مالی همراه نخواهد داشت.

دکتر محمودی افزود: زلزله ضعیف سازه ها در معرض خطر قرار نخواهند گرفت ، اما اگر زلزله شدیدی درمقیاس هفت ریشتر در استان اتفاق بیافتد نباید کسی آسیب ببیند اما خسارت به بنا قابل قبول است.

وی گفت: زمین لرزه درمقیاس ۷ ریشترماکسیم چند نفر هم آسیب ببیند ایرادی ندارد و قابل قبول برابر آیین نامه است.

کاهش خسارت زمین لرزه در ساخت و ساز مطابق با استاندارد جهانی

احمدی مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران گفت: یکی از راه‌ های کاهش خسارت زمین لرزه ساخت و ساز خانه‌ های مقاوم به زلزله مطابق با استاندارد آیین نامه ۲۸۰۰ است.

وی افزود: کاهش سطح بنای غیر ضروری و افزایش کیفیت ساختمان در امر استحکام بنا در برابر زمین لرزه اثرگذاراست.

وی گفت: این موارد جز الزامات است و درساخت و ساز ساختمان ها باید اعمال شود.

اجرای طرح ریز پهنه بندی زلزله در مازندران

مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران گفت: استانداری و مدیریت بحران اجرای طرح ریز پهنه بندی زلزله را در شهرهای ساری ، بابل و رامسر در دستور کار دارد .

احمدی افزود: بخشی عمده از این طرح انجام شده است و شهرهای دیگر استان نیز تا پایان امسال و سال آینده طرح ریز پهنه بندی زلزله تهیه می شود .

وی گفت: در این طرح مطالعات انجام و براساس آن صدور پروانه بهره برداری ساختمان انجام می شود تا ساختمان های محکمی در برابر زلزله داشته باشیم.

اختصاص ۷ درصد هزینه اضافی برای مقاوم سازی ساختمان های مازندران

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: اگر یک سازه را فقط برای بارهای سقلی طراحی کنیم یک مقدار هزینه در بر خواهد داشت اما خسارتی وارد نمی شود و اگر در برابر زلزله مقاوم باشد حدود ۷ درصد هزینه دارد.

دکتر محمودی افزود: مالکان و پیمانکاران ساختمانی بعضی وقت ها ۵ درصد هزینه می کنند چون نظارت مناسبی صورت نمی گیرد و درست اجرا نمی شود متاسفانه نمی توانند ساختمان مقاوم به زلزله داشته باشند .

رد ارتباط فعالیت آتش فشان دماوند با زمین لرزه های اخیر در مازندران

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: زمین لرزه های اخیر نمی تواند با فعالیت آتش فشان ارتباط خاصی داشته باشد و به ندرت در دنیا زمین لرزه به دلیل آتش فشان اتفاق می افتد.

دکتر محمودی افزود: با آغاز فعالیت آتش فشانی و به دلیل خروج مواد مذاب و خالی شدن پوسته زمین ، زمین لرزه رخ می دهد اما به ندرت اتفاق افتاده است.

وی گفت: در ۱۰۰ سال اخیر بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ زلزله بالای ۴ ریشتر در مازندران ثبت شد ه. است که حدود ۷۵ درصد مناطق مازندران روی گسل قرار دارند.

وی افزود: برای مازندران دوره بازگشت زلزله داریم، اما بزرگی زلزله‌اش کم است وآتشفشان دماوند نمی‌تواند زلزله بزرگی ایجاد کند.

دانشیار دانشگاه شهید رجایی تهران در رشته سازه و زلزله گفت: حداکثر قدرت احتمالی زلزله‌ای که دماوند ایجاد کند ۵ ریشتر است که تا کنون اتفاق نیفتاده است.

دکتر محمودی افزود: اگر زمین‌لرزه‌ ای به بزرگی ۴ تا ۶ ریشتر ایجاد شود، سونامی به ارتفاع حداکثر ۶ متر ایجاد می‌شود و به سمت ساحل خزر می‌ آید.

گزارش از آتنا رستمی آله خیلی

انتهای پیام/ م