متن سخنرانی وزیر علوم به شرح زیر است؛

به نام خداوند جان وخرد کزین برتر اندیشه برنگذرد

در ادامه و استمرار سنت دیرینه و اثرگذار برگزاری آیین شروع سال تحصیلی جدید، حضور رئیس جمهور محترم را در جمع دانشگاهیان، که نشان از ارج نهادن به نهاد علم و دانش دارد؛ مغتنم دانسته، عرض خیر مقدم دارم.

از میزبانی دانشگاه تهران، که به فرموده مقام معظم رهبری نماد آموزش عالی کشور است، کمال سپاس و تشکر دارم، حضور بزرگواران حاضر در جلسه، اساتید محترم و دانشجویان عزیز را قدر می نهیم. سال تحصیلی جدید را به حضور تک تک دانشگاهیان خاصه نو دانشجویان جدید، که امسال به خانواده بزرگ نظام آموزش عالی کشور پیوسته اند عرض تبریک دارم.

تقارن زمانی شروع سال تحصیلی با ایام شهادت و حرکت عظیم آقا اباعبدالله الحسین)ع( که همواره صدر نشین تاریخ حماسه، ظلم ستیزی و دعوت به آزادگی و سعادت انسانی است؛ را ارج نهاده و ازدرگاه حق استمداد و طلب حرکت راستین در مسیر آن امام همام و یاران صدیق اش را داریم.

نظام آموزش عالی و دانشگاه های کشور بنا به شواهد موجود همواره نهادی تغییر آفرین، اثرگذار و متعهد به آرمان های دینی و ملی بوده‌اند. نقش آفرینی و سهم این نهاد در تحقق انقلاب اسلامی ، ایام جنگ تحمیلی و در فرایند توسعه و پیشرفت کشور در دوره بعد از جنگ تا به امروز سهمی درخور توجه و محل اعتنا است.

استمرار این نقش آفرینی در گرو بالندگی و حفظ جایگاه و موقعیت ممتاز آن به مثابه نهاد تولید اندیشه و قرار گرفتن در مرزهای دانش و داشتن رقابت و تعامل سازنده با نهاد های علمی جهان و شریک شدن در تولید علم و دانش جهانی است.

نهاد دانشگاه مسئول انتقال سنت های فکری، ارزش های اجتماعی و فرهنگ ملی و دینی است.

تربیت انسان دانشگاهی و فرهیخته مهمترین وظیفه دانشگاه‌ها

دانشگاه فقط مرکز تولید دانش فنی و مادی نیست؛ بلکه مرکزی بی بدیل برای تفکر و تولید دانش وبینش هم هست. بر این مبنا سوای از اینکه نهادی علمی است نهادی اجتماعی و فرهنگی با کارویژه جامعه پذیری و فرهنگ پذیری عمل می کند. مهم ترین کارویژه دانشگاه، تولید انسان دانشگاهی و فرهیخته است. انسانی که طلایه دار و پیشاهنگ معرفت و فرهنگ است.

تشریح مأموریت کلیدی دانشگاه‌ها 

در نهاد دانشگاه چه در صدد تولید انسان متخصص و دانشمند، چه در تکاپوی پرورش انسان فرهیخته،حکیم و خردمند باشیم و یا در پی آموزش و تربیت انسان های کاربلد و خبره در میدان های صنعتی، اقتصادی و سیاست باشیم نیازمند نهادی موثر و مولد هستیم.

نهادی ثروت آفرین و مولد سرمایه انسانی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی. تربیت و تولید متخصصین توانمند در میدان اندیشه وحل مسئله؛ مأموریت کلیدی دانشگاه‌ها است.

دانشگاه به عنوان بخش عاقله نظام همواره مدافع عقلانیت و سیاست های بخردانه و مدبرانه بوده است، ایجاد فضای آرام و بدون تنش در دانشگاه ها شرط اساسی برای توسعه علمی است.

نهاد دانشگاه بلوغ خود را در برابر همه تحرکات و هجمه های خارج از دانشگاه نشان داده چنانکه در تلاطمات واعتراضات دی ماه سال قبل با تدبیر و درایت لازم از هر نوع موج آفرینی نابخردانه پرهیز داشت و درفضایی آرام مطالبات اقتصادی، اجتماعی و بعضاً فرهنگی مطرح شده را مورد تحلیل و مداقه عالمانه قرار داده است.

که در مواردی گزارش های حاصله در اختیار جنابعالی قرار داده شده است. چرا که امروز وزارت علوم،تحقیقات و فناوری رسالت خود را در سطوح چندگانه بین المللی، ملی و محلی تعریف می کند، ونسبت به محیط اجتماعی خود حساس و مسئول می داند.

دانشگاه امروز به عنوان نهادی که دارای بالاترین سطح اعتماد اجتماعی در میان مردم است، حفظ وحدت ملی و توسعه کشور را به عنوان آرمان حقیقی خود در نظر دارد.

دستاوردهای علمی، پژوهشی و فناوری در دانشگاه‌های ایران

فرصت را مغتنم شمرده، و خیلی گذرا، به برخی از دستاورد های علمی، پژوهشی و فناوری همکاران شما در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و فناوری اشاره می کنم:

- در سال 2017 در بین 25 کشور برتر تولید کننده علم دنیا، کشور ایران با رشد 8.9 درصد رتبه اول رشد علمی را کسب کرده است. کشور های روسیه و چین به ترتیب با رشد 6.6 و 4.3 درصد در رتبه های دوم و سوم قرار گرفته اند.

- با توجه به جایگاه مکتسبه؛ رقابت علمی کشور دیگر در مجموعه کشورهای در حال توسعه نیست بلکه در گردونه رقابت با کشورهای توسعه یافته است.

- رشد تولید علم در ایران برمبنای مدارک و مقالات ثبت شده در پایگاه های معتبر جهانی طی سال های 2012 تا 2017 صعودی بوده است. به گونه ای که در سال 2017 در مقایسه با سال 2012رشد 34 درصدی را تجربه کرده ایم.

- ایران در تولید علم در میان کشور های منطقه و کشورهای اسلامی رتبه اول را دارد و در بین کشورهای جنبش عدم تعهد بعد از کشور هند رتبه دوم را دارد.

- شاخص ارزیابی کیفیت تولیدات علمی؛ میزان استناد و ارجاع به تولیدات علمی است که از این بابت نیز موفقیت خوبی داشته ایم و رتبه کشور از رتبه 30 در سال 2012 به رتبه 22 در سال 2017 ارتقا پیداکرده است.

- تغییر جایگاه دانشگاه های کشور در نظام های معتبر بین المللی نیز حائز توجه است. برای مثال دررتبه بندی تایمز در سال 2013 تنها یک دانشگاه از کشور ایران حضور داشت که در سال 2018 تعداد18 دانشگاه از ایران در این رتبه بندی حضور دارند. در رتبه بندی لایدن در سال 2013 فقط 5 دانشگاه ایران حضور داشتند که در سال 2018 این حضور به تعداد 22 دانشگاه افزایش یافته است.

به لحاظ ارتباطات علمی بین المللی؛ در سال 1396 بیش از 2100 دانشمند، رئیس دانشگاه، و عضوهیأت علمی خارجی برای همکاری های دوجانبه، سمینارها و دوره های آموزشی و پژوهشی در ایران حضور پیدا کرده اند، و متقابلاً 1450 تن از اعضای هیأت علمی کشور در قالب حضور در سمینارها وپروژه های پژوهشی در دانشگاه ها وسمینارهای معتبر جهانی حضور پیدا کرده اند که نشان از فعالیت دیپلماسی علمی کشور دارد.

به لحاظ دستاورد های فناورانه و دانش بنیان به چند مورد اشاره می کنم. شاخص نوآوری جهانی با شروع به کار دولت تدبیر و امید، روند تصاعدی داشته به گونه ای که جایگاه ایران از رده 120 در سال1393 به رده 75 در سال 1396 ارتقا یافته است. این رشد مرهون توجه به حوزه فناوری و نوآوری درمراکز آموزش و پژوهشی و نیز شرکت های دانش بنیان است که تعداد این مراکز از 131 مورد در سال1391 به 193 مورد در سال 1397 افزایش یافته است. و تعداد پارک های علم و فناوری از 33 پارک درسال 1391 به 43 پارک در سال 1397 افزایش پیدا کرده است. چنانکه شاغلان در این پارک ها از 19000نفر به 42000 نفر رسیده است.

سیاست ها و راهبردها

- در جهان پرتغییر و پر نوسان امروز باور داریم که دانشگاه امروز نمی تواند دیگر دانشگاه یک دهه پیش باشد. دانشگاه به سان هر نهاد دیگر برای ماندن و حفظ موقعیت ممتاز خود پیوسته نیازمندبازنگری جدی در ساختار و برنامه های آموزشی و پژوهشی است. در این بین برقراری تعادل لازم وبهینه بین نیاز ها و منابع، شرایط محیطی و پایداری در خور توجه است. آمایش آموزش عالی و ضرورت همراهی و توجه مجموعه عناصر نظام در راستای نیل به توازن های لازم فرایند توسعه نظام مند و پایدارو ارتقای کیفی نظام آموزش عالی کشور امری لازم و اجتناب ناپذیر است.
- در جهان ارتباطی جدید بی تردید دیپلماسی علمی از ارکان کلیدی مراودات و تعاملات بین المللی است که در تولید و حفظ سرمایه اجتماعی بین المللی نقش به سزایی دارد. این مهم هم در گرو سعی و تلاش خستگی ناپذیر عالمان دانشگاهی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است، که امروزه بخش قابل توجهی از دانشجویان دانشگاه های بزرگ کشور را تشکیل می دهند، و هم نیازمند حمایت دولت درزمینه تأمین منابع ارزی و فراهم سازی فرصت های لازم برای تقویت دیپلماسی علمی است. امری که در شرایط سخت اقتصادی چون دوران جنگ تحمیلی هم مورد اعتنای کارگزاران دولتی بوده است.

به لحاظ مدیریتی؛ شایستگی های علمی، اخلاقی، انگیزه و توان مدیریتی؛ مقبولیت دانشگاهی وباور به پیشبرد سیاست های اعتدالی دولت تدبیر و امید و نیز جوان گرایی که برای نمونه شاهد کاهش چندین سال در میانگین سنی رؤسای دانشگاه در دوره جدید هستیم مبنای انتصاب برای مدیریت دانشگاه ها است.

دانشگاه نسبت به شرایط زمانه، کاستی ها، تهدید ها، قوت ها و فرصت های پیش رو وقوف و آگاهی لازم را دارد. دانشگاه سختی های کار دولت را و الزام های حاکم به شرایط تحریم را هم می داند. بر این باور است که در این شرایط هیچ فرصتی را نباید از دست داد حتی از تحریم، با سعی و تلاش مجدانه باید دل در گرو نیل به خود اتکائی،رفع وابستگی و تقویت استقلال علمی کشور، استفاده از نیروهای بومی و داخلی، و حمایت از تولیدات علمی، دانشی و صنعتی داخلی را وجه همت خود قرار دهیم.

دانشگاه ها امروز آماده کمک به دولت در همه زمینه های دانشی و سیاستی هستند تا کشور با اقتدار بیشتر در عرصه های داخلی و بین المللی دستاوردهای بیشتری را کسب نماید.

شرط امکان گفتگو در چهارچوب مدنیت

سیاست نظام آموزش عالی و دانشگاه ها در شرایطی که شاهد هجمه های ناجوانمردانه ای از جانب برخی از نیروهای خارجی هستیم بر ارتقای انسجام و وفاق ملی است. این مهم با سعه صدر اسلامی، مدارا و تقویت عرصه های همدلی، تفاهم و گفتگو ممکن می شود که خود نیازمند همکاری و همراهی مجموعه های مختلف درون دانشگاه و به خصوص مجموعه های بیرون دانشگاه است. با فراهم سازی فضایی امن و آرام، امکان گفتگو براساس اندیشه و در چهارچوب مدنیت در جامعه دانشگاهی کشورمهیا می‌شود.

باید قدر پرسش و پرسشگری دانشگاهیان را بدانیم

 -جامعه و حکومت باید شیرینی پرسش و پرسشگری دانشجو و دانشگاهیان را قدر نهد و از رهگذر بی اعتبار کردن نهاد دانشگاه هیچکس، نه جامعه و نه حکومت سودی نخواهد برد؛ خصوصا در فضای سیاسی فعلی کشور که نیاز به همفکری، همدلی و مشارکت هرچه بیشتر میان گروهها و اقشار مختلف اجتماعی احساس می شود.

- پر پیدا است که دانشجویان نیازمند داشتن قدرت، معنا، تأثیر، خلاقیت، زایش، تعلق دانشگاهی ومشارکت در دانشگاه و فرایند فرهیختگی هستند که در غیر این صورت با بیگانگی از دانشگاه و قرارگرفتن در چرخه های بی حاصلی که نه تنها سودی را در پی نخواهند داشت بلکه موجد زیان و زایش اختلال در فرایندهای رشد و توسعه فردی و اجتماعی خواهد شد.ذائقه ها و سلایق مختلف باید بتوانند در چارچوب قواعد و هنجارهای عام دانشگاهی که بیانگر فرهنگ دانشگاهی هستند امکان بروز وظهور پیدا کنند. حساسیت های سیاسی غیر متعارف؛ مساعد حوزه فعالیت های علمی و فرهنگی دانشگاه ها نیست. بر این باوریم که فراهم سازی بستر و فرصت برای تقویت توأمان توانمندی های چندگانه مهارتی و حرفه ای؛ اجتماعی و فرهنگی در پرتو فعالیت های آموزشی، پژوهشی و مشارکت فرهنگی و اجتماعی دانشجویان نه تنها به پیامد های روانی- اجتماعی مثبتی چون خود پنداره مثبت، عزت نفس واحساس اثر گذاری و تاثیر بخشی را در فرد در پی دارد بلکه مقوم احساس نشاط، امید و تقویت هویت دینی و ملی خواهد بود و به این منظور دانشگاه های کشور در کنار مأموریت های رسمی خود گسترش برنامه های آموزشی، فرهنگی و پژوهشی و بازنگری در این مأموریت ها را دستور کارخود قرار داده اند.

ضرورت بهره گیری از حوزه فرهنگی و دانشجویی  در قالب تشکل ها

-بهره گیری از ظرفیت های حوزه فرهنگی و دانشجویی که در قالب تشکل ها و انجمن های دانشجویی در عرصه های علمی، صنفی، دینی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فعالیت دارند، در توانمند سازی دانشجویان و ایجاد رونق، نشاط و امید بیشتر در فضاهای آموزشی کارساز است. که در این خصوص تلاش های قابل توجهی در دست اجرا و انجام است.

حسب گزارش وزارت کشور در ایام 16 آذر سال تحصیلی گذشته 1200 سخنرانی و مناظره با حضورطیف های مختلف سیاسی بدون هر نوع تنش سیاسی برگزار شده که در نوع خود آماری بی سابقه است.
- کرسی های آزاد اندیشی، فرصتی مناسب برای دانشجویان و دانشگاهیان است تا در یک فضای علمی و به دور از هیجان ، پیرامون مسائل عرصه عمومی جامعه گفتگو نمایند. کرسیها امکانی برای رشد عقلانیت ارتباطی و گفتگوهای انتقادی و سازنده است. از رهگذر کرسیها میتوان آستانه تحمل و مدارا را بالا برد و در محیط دانشگاهی فضای پرامید و با نشاط ایجاد کرد.

- دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و فناوری خود را متعهد به رفع نیاز های کشور و کمک به حل مسائل و مشکلات کشور در حوزه های مختلف صنعتی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و خدماتی می دانند و به این منظور به طور گسترده و راهبردی با دیگر وزارتخانه ها همکاری کرده ایم. برای نمونه 1200طرح مشترک با وزارت دفاع و بیش از 20 طرح کلان با وزارت نفت در دست اجرا است.
- تقاضا محور ساختن رساله های تحصیلات تکمیلی، ارتباط بیشتر با صنعت و جامعه از طریق فراهم سازی فرصت حضور اعضای هیأت علمی جوان در بخش های فنی و اجرایی مربوط به رشته و حوزه تخصصی اشان، توجه به امر مهارت های تکمیلی و کمک به فرایندکارآفرینی.
- تقویت رویکرد دانشگاه اجتماعی به مثابه دانشگاه مؤثر و حساس نسبت به مسائل و مشکلات ملی و پیرامونی، چرا که باور داریم دانشگاه تا وقتی نهادی زنده است؛ که نسبت به مسائل، آلام و رنج های محیط پیرامون خود حساس باشد و درد جامعه و زمانه خود را داشته باشد.
- ایجاد فضا و میدانی برای بحث و گفت وگوهای علمی پیرامون مسائل و آسیبهای اجتماعی واقتصادی؛ در قالب مجموعهای از برنامه ها نظیر؛ برگزاری کرسی های آزاداندیشی، کارگاههای آموزشی و دوره های آموزشی برای گشودن فضا و فرصتی در عرصه عمومی دانشگاه جهت بحث، تبادل نظر وگفت وگوهای علمی پیرامون مسائل اجتماعی کشور بوده است.

- رصد مسائل روانی- اجتماعی و شرایط فرهنگی و اقتصادی دانشجویان در قالب طرح هایی چون سنجش سلامت اجتماعی دانشجویان به جد و عالمانه در دست انجام است و سیاستگذاری لازم در باب افزایش خدمات دانشجویی به منظور ارتقای کیفیت زندگی تحصیلی دانشجویان در دست انجام است که موجد افزایش رضایت دانشجویان از خدمات دریافتی بوده است. هر چند که این تلاش ها باید برای نیل به مطلوب های بیشتر تداوم یابد.

- تلاش در جهت توانمندسازی مجموعه عناصر دانشگاهی در ابعاد علمی، فنی، حرفه ای، اجتماعی و فرهنگی و توجه به تقویت سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی که بستر و زمینه ای مهم برای اهتمام به مسئولیت پذیری اجتماعی و میل به کنش های جمعی و اشتراک مساعی عقلانی و اثر گذار هستند. که این مهم می طلبد که در نظام بودجه ریزی و تخصیص اعتبار به افزایش سرانه فرهنگی دانشجویان و دانشگاهها اهتمام شود.

برنامه ریزی برای افزایش مهارت و اشتغال پذیری دانشجویان در دستور کار است

- برنامه ریزی برای افزایش مهارت و اشتغال پذیری دانشجویان دوره های کارشناسی با هدف توانمند تر ساختن آنها برای ورود به بازار کار از مهم ترین برنامه های سال جاری است که امید واریم با اجرای آن کاستی های موجود رفع و توانمندی های عملی دانش آموختگان دانشگاه ها افزایش یابد.
به هر حال سنت دانشگاهی سنتی نیرومند و به نسبت دارای عمری دراز و کهن است. ریشه دار است

لیکن نیازمند پیوند زدن قلمه های جدید برای پرورش میوه های تازه تر به منظور رفع مطالبات و نیازهای زمانه جدید است. عزم ما بر این است که دانشگاه به عنوان مرکز و کانون تفکر: هم کار علمی با کیفیت بالا را انجام و سامان دهد. و هم این کار انجام شده؛ تغییر و توسعه آفرین باشد. انشاالله که چنین شود. ضمن خوشامد گویی مجدد خدمت شما عزیزان به نهاد دانشگاه بویژه به دانشجویان جدید که آغاز فصل جدیدی در زیست اجتماعی و علمیتان هست، شما را به علم آموزی، درستکاری، صداقت، مسئولیتپذیری، دغدغه مندی و همدلی و همراهی دعوت میکنم، همچنین از تمامی مسئولین امر در حوزه آموزش عالی درخواست دارم تا با ایجاد فضایی آرام، امن، مطلوب و توسعه یافته امکان زیست دانشجوییای سازنده و کارگشا را برای شما فراهم کنند.

همچنین از ریاست محترم جمهوری و همکاران گرامی در هیئت دولت برای اعتماد و اعتقادی که به نسل جوان علی الخصوص دانشجویان این سرزمین دارند، کمال تقدیر و تشکر را داشته و دعوت میکنم که در تمامی عرصهها با حمایت و هدایت خود امکان پیشرفت عزیزان دانشجو را فراهم آورند.

انتهای پیام/