بیشتربخوانید :چرا بن‌سلمان می‌تواند آمر قتل خاشقجی باشد؟

پس از اینکه قطر راه خود را از عربستان جدا کرد و عربستان به همراه امارات و بحرین  فشارها را علیه دوحه تشدید کردند؛ هم اکنون اختلافات میان کویت و عربستان تشدید شده است که گرچه در ظاهر مقامات این کشورها در موضع گیری علنی به گونه ای جلوه می دهند که گویا همه چیز بر وفق مراد است و مشکلی وجود ندارد اما واقعیت به گونه ای دیگر است.

آغاز بحران خلیج فارس از ژوئن ۲۰۱۷ تاکنون، سبب شده است تا هر یک از کشورهای کویت و عمان درباره احتمال مواجه شدن با سناریویی مشابه قطر و تحریم چند جانبه از سوی عربستان سعودی، دچار نگرانی های پنهان شوند.

ناموفق بودن سفر  اخیر محمد بن سلمان به کویت گواه این مدعاست. پیش از سفر بن سلمان به کویت کارشناسان و ناظرین امور پیش بینی می کردند حضور ولیعهد سعودی که پرونده تنش با قطر را در اختیار دارد ، به بازگشت آرامش و رفع تنش ها میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس منجر شود اما زیاده خواهی های ولیعهد جوان نه تنها اختلافات را حل نکرد که بر دامنه آن نیز افزوده است.

در سال ۹۴ هجری شمسی پایگاه خبری بانوراما الشرق الاوسط گزارش داد که منابع اطلاعاتی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تصریح کردند: محمد بن سلمان با تهدید به اشغال کویت، نه تنها چاه خفجی بلکه کل کویت را به لحاظ تاریخی بخشی از سرزمین عربستان دانست. محمد بن سلمان در جلسه ای گفت: ما کویت را از چنگال صدام نجات دادیم و الان چه کسی او را از دست ما رها خواهد کرد. کویت هیچ دلیلی برای برتری بر ما را ندارد و کشوری است که یک چهارم ریاض وسعت دارد.

نگاهی گذرا به تاریخچه اختلافات میان عربستان و کویت

تاریخ مرزی میان کویت و عربستان به توافق العقیر در سال ۱۹۲۲ مربوط می شود. در نشست العقیر در سپتامبر ۱۹۲۲ میان حاکم نجد و العراق و بریطانیا به وضعیت مرزها با کویت پرداخته شد. مشکل مرزی میان دو طرف و موضوع میدان های نفتی مشترک همچنان به قوت خود باقی است.

میان کویت و عربستان منطقه بی طرف موسوم به المنطقه المحایده وجود دارد که مساحت آن بالغ بر ۵۷۷۰ کیلومتر مربع بالغ می شود. پیشینه مشکلات مرزی میان کویت و عربستان به اختلافات میان کویت و نجد مربوط می شود. طرفین در سال ۱۹۶۰ تصمیم گرفتند که منطقه بی طرف را تقسیم کنند. در هفتم جولای۱۹۶۵ کویت و عربستان توافقی به امضا رساندند که در ۲۵ جولای ۱۹۶۶ اجرایی شد تا منطقه بی طرف تقسیم شود. در هفده دسامبر ۱۹۶۷ قرارداد ترسیم تقسیم منطقه بی طرف امضا شد و در سال ۱۹۷۰ اجرایی شد.

کویت و عربستان قبلا درباره میادین نفتی الوفره و الخفجی نتوانستند به نتیجه ای برسند و مساحت این دو میدان بالغ بر پنج هزار کیلومتر مربع است. کویت خواستار حکمیت بین المللی درباره این دو میدان شده است.

کویتی ها از تجدید معاهده میان ریاض با شرکت شفرون به مدت ۳۰ سال بدون اینکه کویتی ها را مطلع کنند ناخرسند شدند. هنگامی که سعودی ها بدون هماهنگی کویت تولید نفت از میدان های نفتی را متوقف کردند.روزنامه کویت الرای نوشت: «بحران الخفجی(میدان نفتی الخفجی)۵۰ سال روابط با سعودی را تحت الشعاع قرار داد. بهانه هایی که سعودی ها برای توقف تولید نفت از این میدان مطرح می کنند موضوع تازه ای نیست.این عاقلانه نیست و نمی توان در قبال آن سکوت کرد زیرا نقض حاکمیت کویت محسوب می شود».

روزنامه القبس نیز نوشت: «کویت در نتیجه تصمیم سعودی ۱۳۵ هزار بشکه در روز نفت از دست می دهد و این رقم سالانه قریب چهار میلیارد دلار به کویت زیان وارد می کند».

مجتهد فردی که معمولا اسراری از خاندان آل سعود منتشر می کند و در شبکه های اجتماعی معروف است درباره اختلافات میان عربستان و کویت نوشت: «اختلاف میان سعودی ها و کویت درباره میدان گازی الدره که میدانی مشترک میان طرفین است سبب توقف تولید در آن شده است و این پس از توقف تولید نفت از میادین نفتی الوفره و الخفجی است.

وی افزود: پس از اختلافاتی که درباره منطقه بی‌طرف وجود داشت به نظر می رسد که دامنه اختلافات زیاد شده است و جدیدترین اختلاف درباره میدان گازی مشترک الدره است. این میدان ذخیره گازی حدود ۵.۵ تریلیون متر مکعب و بیشتر آن در منطقه مشترک میان عربستان سعودی و کویت است اما بخش کوچکی از آن مجاور ایران است. کویت بر تولید سعودی و کویتی به شکل جداگانه اصرار دارد اما عربستان سعودی اصرار دارد که تولید را خود بر عهده گیرد و سهم کویت را بدهد».

محمد بن سلمان با همان تفکر خود بزرگ بینی و متکبرانه ای که در قبال بحرین دارد اخیرا عازم کویت شد تا خواسته های خود را در زمینه نفتی به کویتی ها بقبولاند اما اصرار کویتی ها بر حق حاکمیت خود سبب شد تا وی سرخورده بازگردد.

به گزارش رسانه ها؛ سفر بن سلمان به کویت که دومین سفر او طی سال های اخیر به این کشور محسوب می شد ابتدا قرار بود از روز شنبه هفتم مهرماه گذشته آغاز شود اما به دلایلی که هیچگاه اعلام نشد به روز یکشنبه  هشتم مهرماه موکول گردید.

منابع خبری منطقه گزارش دادند که سفر روز یکشنبه سی ام سپتامبر وی به کویت هم فقط چهار ساعت یا شاید کمتر به طول انجامیده است. 

اخباری که در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی کویت منتشر شده نشان می دهد که مدت کوتاه حضور ولیعهد سعودی با حاشیه های همراه بوده است حاشیه هایی که در نهایت امیر کویت را وادار به صدور دستور قطع مذاکرات و درخواست از ولیعهد سعودی برای ترک خاک کویت کرده است.

اگرچه دو کشور بعد از انجام سفر با صدوراطلاعیه هایی در حمایت از این سفر سعی در تحت الشعاع قرار دادن آنچه گذشته بود، داشتند اما فعالان فضای مجازی با انتشار اطلاعات بیشتری از این نشست ، اطلاعیه های رسمی را به حاشیه راندند.

در سفر بن سلمان به کویت چه گذشت؟

گزارش های منتشر شده نشان می دهد بن سلمان ضمن بی احترامی به امیر کویت در نخوردن غذای خود در ضیافت شامی که به افتخار وی ترتیب داده شده بود اصرار عجیبی به آغاز مذاکرات دو طرف داشته است و بعد از آغاز مذاکرات با شیخ نواف الاحمد ، ولیعهد کویت ، از موضع قدرت و غرور مطالبی را از او درخواست کرده است که اجرای آن برای هیچ کشوری قابل قبول نیست.

این منابع درخواست های بن سلمان را به این ترتیب اعلام کردند:

-مناطق تقسیم شده بی طرف ، الوفره ، خیران و بندر الزور به عربستان ملحق شود و امیر و ولیعهد کویت رسما این مسئله را امضا و ابلاغ نمایند.

-درصورت نپذیرفتن شرط اول، دولت کویت می بایست مبلغ بیست میلیارد دینار کویتی به ریاض بپردازد.

-در صورت تایید شروط از سوی کویت، سعودی ها با اقداماتی چاههای نفتی الوفره و الخفجی را برای جبران خسارات کویت فعال خواهد کرد.

ظاهرا بعد از ارایه این درخواست ها ولیعهد کویت با امیر این کشور تماس گرفته و موضوع را به اطلاع وی می رساند که شیخ صباح در پاسخ می گوید فوری به مذاکرات پایان دهید و اعلام کنید که این سفر به پایان رسیده است.

رفتار محمد بن سلمان باعث می شود که بر خلاف پروتکل رایج در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ، تنها وزیر امور خارجه کویت او را تا فرودگاه همراهی کند در حالی که هنگام استقبال از وی ولیعهد کویت حضور داشت. خبرگزاری دولتی سعودی در واکنش به این وضعیت از انتشار عکس بدرقه ولیعهد این کشور در فرودگاه خودداری کرد. بر اساس اطلاعات منتشر شده دولت کویت هم در پاسخ به زیاده طلبی های ولیعهد سعودی هواپیمای او را به مدت دو ساعت و ۱۰ دقیقه در فرودگاه نگاه داشت.

فعالان شبکه های اجتماعی با دفاع از دولت کویت ، ولیعهد سعودی را به تلاش برای سرقت منابع نفتی و سرزمین های کویت متهم کردند. برخی از حقوقدانان کویتی در واکنش به این نوع رفتار ولیعهد سعودی خواستار خروج دولت کویت از توافقنامه العقیر شدند که در سال ۱۹۲۲ به امضا رسیده است.

«مبارک القفیدی» از حقوقدانان کویت این قرارداد را یک قرارداد ترسیم حدود مرزی موقت و دوجانبه خوانده و به دولت کویت توصیه کرده است با خروج از این توافق ، موضوع را به محاکم بین المللی داوری بکشاند.

بروز اختلافات میان کویت و عربستان در جریان این سفر حتی باعث شد که دولت عمان با صدور بیانیه ای که به نظر با هدف دفاع از وحدت میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس صادر شده بود ، از انتشار این اخبار در فضای مجازی ابراز تاسف نماید.

اصولا قدرنشناسی آل سعود نسبت به همسایگان خود در کشورهای حوزه خلیج فارس سابقه تاریخی دارد که کویت از این قاعده مستثنی نبوده است و همواره به قول معروف چماق خود را بر سر کویتی ها نگه داشته اند و به کویت طمع داشته و دارند.

به نظر می رسد که محمد بن سلمان که نمی تواند در برابر باج خواهی های دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا کاری انجام دهد در راستای فشار به همسایگان روی آورده و هدفش از سفر به کشورهای همسایه بیش از آنکه که برای گفتگو باشد برای دیکته خواسته هایش است.

محمد بن سلمان راه جد خود عبدالعزیز را درباره کویت می رود که باوجود حمایتی که مبارک بن صباح الصباح از عبدالعزیز آل سعود به عمل آورد اما وی هدفش استیلاء بر کویت بود.

در واقع تفکری که محمد بن سلمان دارد این است که یمن را زیر سلطه بگیرد و سپس از طریق آن سلطان نشین عمان را هدف قرار دهد و این غیر از مشکلات با قطر و بحران موجود با دوحه است.

در واقع محمد بن سلمان گمان کرد که می تواند به شیوه عربده کشی جدش؛ کویتی ها را مجبور به همراهی با خواسته هایش کند اما با اصرار کویتی ها روبرو شد زیرا کویتی ها به خوبی می دانستند که اگر کوچکترین امتیازی به ولیعهد مغرور ریاض بدهند این سرآغاز امتیازات بعدی محمد بن سلمان از کویت خواهد شد و از همین رو تلاش کردند که در گام اول نیات توسعه طلبانه ولیعهد جوان سعودی را مهار کنند.

ولیعهد عربستان که ناکام بازگشته بود سعی کرد که از باب فتنه و اختلاف وارد شود و اینگونه وانمود کند که گروهی از مقامات کویت حامی وی اما گروه دیگری بر موضوعات حاکمیتی کویت اصرار دارند در حالی که کویتی ها از همبستگی و همدلی برخوردارند. وی در ضمن نیم نگاهی هم به فشار آمریکایی ها بر کویتی ها دارد به ویژه که ترامپ این روزها به دنبال بهره کشی کامل از کشورهای ثروتمند حوزه خلیج فارس است و بعید نیست که با علم کردن عربستان این بار کویت را هم بدوشد به ویژه که استراتژی جدید آمریکا متکی بر به دست آوردن سود با حداقل هزینه است.

آیا کویتی ها راه قطری ها را خواهند رفت؟

البته کویت نیز مانند قطر گزینه خارجی را دارد که از جمله روی آوردن به چین و دیگر کشورها مشابه آنچه قطر با روی آوردن به ترکیه انجام داد، است. کویتی ها  همانند قطری ها به ترکیه نیز توجه دارند و هنگامی که در نشست کمیته همکاری نظامی ترکیه-کویت که اخیرا برگزار شد؛ ازامضای توافقنامه دفاعی برای سال ۲۰۱۹ خبر داده شد در واقع گواه این مدعاست به ویژه که برخی منابع کویتی این را بعید ندانستند که به موجب توافقنامه نظامیان ترکیه ای در کویت حضور پیدا کنند و قراردادهای تسلیحاتی میان کویت و ترکیه به امضا برسد.

محمد بن سلمان گمان می برد که حاکمان کویت نیز مانند آل خلیفه در بحرین هستند که مطیع محض اوامرش باشند.

به نظر می رسد که دودستگی میان منظومه شورای همکاری خلیج فارس روز به روز عمیق تر می شود و کویت هم به محور قطر و عمان نزدیکتر می شود واین بر تحرکات ترامپ برای ایجاد ناتوی عربی نیز تاثیر خود را خواهد گذاشت.

کویت در مقطع کنونی خارج از خواست سعودی ها حرکت می کند و این زمانی مهم تر می شود که کویت همواره سعی داشت که نقش میانجی در حل بحران قطر با چهار کشور عربی ایفا کند.

 خالد بن عبدالله بن فیصل بن ترکی آل سعود شاهزاده نزدیک به محمد بن سلمان ولیعهد عربستان اخیرا گفت:« کویت نیاز به طوفان قاطعیت دارد تا از اخوانچی ها و اذناب حمدی ها پاکسازی شود»؛ آیا بر این اساس محمد بن سلمان به ماجراجویی روی خواهد آورد و کویتی ها باید شاهد صدام دیگری باشند؟

ناصرالدویله سیاستمدار کویتی و عضو سابق مجلس امت کویت درباره نیات توسعه طلبانه محمد بن سلمان ضد کشورهای همسایه هشدار داد.

وی که افسر سابق نیروی زرهی کویت است از شیخ ناصر صباح الاحمد وزیر دفاع کویت خواست که فورا ارتش ترکیه را به شکل سریع و فوری وارد کویت کند و به اعتقاد وی روی آوردن به ترکیه در برهه کنونی ضرورت راهبردی است.

ترس کویتی ها با توجه به جنگ ظالمانه سعودی ها ضد یمن، سرکوب و قلع وقمع مخالفان از شاهزادگان گرفته تا  جمال خاشقجی روزنامه نگار و فعالان عربستانی و خط و نشان کشیدن ریاض برای قطر و تحریم دوحه از سوی محمد بن سلمان بی دلیل هم نیست.

هدف مقامات سعودی همراه کردن کویتی ها با خواسته های خود چه در برابر ایران و چه در برابر قطر و چه در برابر معامله موسوم به قرن و  دیگر تحولات منطقه در وهله اول و تحقق  اهداف توسعه طلبانه در مراحل بعدی است.