به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ شب یلدا بی شک یکی از مهمترین و اصلی ترین جشن های ایرانی است که به صورت سراسری در ایران جشن گرفته می شود.

 شب یلدا یا شب چله بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.

بیشتر بخوانید: خوراکی های شب یلدا و خواص آنها

ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند. واژه «یلدا» به معنای زایش و تولد است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روز‌ها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی (به معنای روز) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

بهانه ای برای دور هم بودن

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته که کشاورزی بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضاد‌های طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کار‌ها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

بیشتر بخوانید:راز انتخاب نام هندوانه برای میوه پرطرفدار شب «یلدا»/ هرآنچه باید از مهمان سبز و سرخ سفره شب چله بدانید

آن‌ها ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روز‌ها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌ هستند.

جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود. خانواده‌ها در این شب گرد هم می‌آمدند و پیرتر‌ها برای همه قصه تعریف می‌کردند. در این شب به شعرخوانی و داستان‌خوانی می‌پردازند؛ آیین شب یلدا یا شب چله، با خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون همراه است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به‌شمار می‌روند.

یکی دیگر از رسم‌های بی نظیر شب یلدا، «فال حافظ گرفتن» است. اگر رسم‌ها و آیین‌های دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم، ولی فال حافظ گرفتن در شب یلدا در سده‌های اخیر به رسم‌های شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی پدربزرگ و مادربزرگ دور کرسی برای کوچکتر‌ها نیز، از آیین‌های یلدا است که خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آن‌ها فراهم می‌آورد.

میوه ها و سبزی های رنگارنگ

هندوانه: این میوه به نمادی برای یلدا تبدیل شده و بازار فروش آن در نزدیکی این شب بسیار داغ می شود.

هندوانه تداعی کننده گرمای تابستان است و ایرانیان معتقدند که خوردن آن در این شب باعث می شود که در زمستان، سرما به آنها غلبه نکند. البته خواص هندوانه و وجود ویتامین های A و B و C در آن نشان می دهد که این باور می تواند درست باشد.

انار: دانه های انار نیز از عناصر نمادین یلدا هستند و جایگاهی ویژه در این مراسم دارند. انار میوه ای شاداب کننده و خون ساز است و به عنوان نماد شادی و زایش در بساط یلدا گذاشته می شود. با توجه به خواص انار و ویتامین C موجود در آن که انرژی تازه ای به انسان می بخشد می توان شادابی را نیز از آن انتظار داشت.

کدو حلوایی: کدو حلوایی با آن رنگ نارنجی و جذابش، چهره ای خاص به یلدا می بخشد. پختن کدو حلوایی از قدیم در شب یلدا انجام می شده و گرمای خاصی به این مراسم می داده است. این خوراکی خوشمزه از مظاهر روشنایی و نمادی از غلبه روز بر شب به شمار می رود.

چغندر: از قدیم به هنگام شب یلدا چغندرها پخته می شدند و به شکل لبو بر سر سفره یلدا قرار می گرفتند. لبو نماد برکت و روزی بوده و جلوه‌ای خاص در سفره یلدا دارد.

دیگر میوه ها: ازگیل، خرمالو، سیب و مرکبات و... نیز در یلدا خورده می شوند و هر منطقه ای میوه و سبزی خاص خود را نیز بر سر سفر یلدا می گذارد.

آجیل شب یلدا

آجیل شب یلدا یکی از خوشمزه ترین و البته پرطرفدار ترین عناصر این شب است. این آجیلِ مخصوص ترکیبی از انواع آجیل و خشکبار است و خواص بسیاری نیز دارد. خشکبار این آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود آنها در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.

شعرخوانی و داستان خوانی

یکی از جذاب ترین قسمت های یلدا که امروزه رو به فراموش شدن می رود مَتل گویی است که به نوعی شعرخوانی و داستان خوانی اطلاق می‌شود. این رسم در قدیم در شب های بسیاری از جمله یلدا برگزار می شده و در طی آن مسن تر ها قصه ها و روایاتی را برای دیگران تعریف می کردند یا شعرهایی را می خواندند. آنها داستان های واقعی از زندگی خود نیز روایت می کردند و تجربه هایشان را در اختیار حاضران می گذاشتند.

 انتهای پیام/