با پیدایش مدرنیته سبک زندگی انسان دگرگون شد و شهر‌ها نخستین عاملی بودند که در جریان مدرنیته چهره‌ جدیدی به خود گرفتند و هر قدر که مدرنیته در باور‌های انسان رشد می‌نمود بافت شهر‌ها نیز دستخوش تغییر می‌شد.

 

اما اقتصاد و سیاست دو عامل بسیار مهمی هستند که در به وجود آمدن شهرسازی مدرن نقش داشته اند به طوریکه شهر‌هایی که سیاست و اقتصاد عامل رشد آن‌ها بوده از برنامه ریزی‌های شهری دقیق تری نسبت به سایر شهر‌ها برخوردارند و فضای بصری مدرن تری در آن‌ها دیده می‌شود.

 

در واقع امروزه شهر‌ها به منظور بالا بردن سطح کیفیت زندگی انسان توسعه می‌یابند و تمامی آداب و رسوم، باور‌ها، سنت‌ها و فرهنگ یک کشور در شهر‌ها تجلی پیدا می‌کند و به عبارتی شهر‌ها هویت فرهنگی یک کشور محسوب می‌شوند.

 

اما در ایران نیز چند سالی است که در بستر شهر سازی مدرن در حرکت است و برای اینکه بدانیم کشورما تا چه میزان در توسعه شهرسازی مدرن موفق بوده است به سراغ کارشناسی در حوزه مسائل شهری رفتیم.

 

 

حمید عرفانیان کارشناس حوزه مسائل شهری در ارتباط با تاریخ پیدایش مدرنیته در شهر‌های ایران می‌گوید: در کشور ما حدود ۱۰۰ سال است که مدرنیته سازی وارد فرهنگ شهر سازی کشور ما شده است.

وی در این باره می‌افزاید: سیستم حمل ونقل عمومی، جدول کشی، ساختمان‌های بلند مرتبه، خیابان کشی، و احداث پیاده رو و ورود اتومبیل‌های جدید همگی از نشانه‌های شهر سازی مدرن در ایران هستند.

این کارشناس شهری در رابطه با اینکه تا چه میزان ایران از شهرسازی غرب الهام گرفته است تصریح می‌کند: ایران تنها ظاهر شهرسازی غرب را در بافت شهر‌های خود وارد کرده است، اما اصول آن را رعایت نکرده، در واقع ما از لحاظ بصری قصد داریم تا شهر‌های خود را شبیه کشور‌های غربی کنیم و این اقدام را با فرهنگ بومی خود تلفیق می کنیم که بسیار عمل اشتباهی است.

عرفانیان در رابطه با ساختمان‌های بلند مرتبه در کلان شهر‌های ایران می‌گوید: ساخت وساز ساختمان‌های بلند مرتبه یکی از نشانه‌های شهرسازی مدرن است و ما در این مورد تنها ظاهر سازی کردیم، اما مبانی اصولی را در ساختن اجرا نکردیم. ما در ایران مکان‌های قدیمی شهر را تخریب می‌کنیم و به جایش ساختمان بلند مرتبه می‌سازیم و این در حالی است که در غرب به بافت قدیمی شهر که جزو هویت فرهنگی هر جامعه‌ای محسوب می‌شود دست نمی‌زنند و ساختمان‌های بلند مرتبه را در مکان دیگری می‌سازند.

 

وی در رابطه با نما‌ها و زیبایی بصری در شهر‌های ایران می‌افزاید: ما در منظر شهری دچار بحران اساسی هستیم و برنامه ریزی‌های شهری در این زمینه به خوبی صورت نگرفته است و نمی‌توانیم برای شهر‌های بزرگ کشور از جمله تهران، مشهد وسایر شهر‌ها از واژه مدرنیته استفاده کنیم بلکه این‌ها شهر‌های در حال توسعه هستند.

 

عرفانیان در رابطه با تاثیر فضا‌های شهری مدرن بر افزایش گردشگر می‌گوید: اغلب گردشگران که به شهر‌ها سفر می‌کنند برای زیبایی شهری نمی‌آیند برای کیفیت شهری و جاذبه‌های گردشگری سفر می‌کنند که ما در کشور دارای جاذبه‌های فراوان گردشگری هستیم، اما از لحاظ کیفیت زندگی و به جود آوردن فضا‌های شهری موفق نبوده ایم.

وی می‌افزاید: ما بافت‌های شهری بسیار خوبی در شیراز و مشهد و تهران داشتیم که می‌توانست بر جذب گردشگر تاثیر گزار باشد، اما به بهانه توسعه شهری تخریب کردیم.

این کارشناس شهری تصریح می‌کند: حمل و نقل عمومی یکی از نشانه‌های شهر مدرن است و می‌تواند بر سطح کیفیت زندگی شهری تاثیر گذار باشد، اما هنوز بسیاری از شهر‌های ما در این حیطه ضعیف هستند.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به رشد شهر‌ها حمل ونقل عمومی می‌تواند بر ورود گردشگر تاثیر گذار باشد، زیرا وقتی که توریستی به شهری سفر می‌کند برای سهولت و صرفه جویی در وقت نیاز به حمل ونقل سریع دارد که این مساله در بسیاری از شهر‌های توریست پذیر ما وجود ندارد یا اندک است.

 

این کارشناس شهری در رابطه با جایگاه مشهد در شهرسازی مدرن می‌گوید: شهر مشهد با توجه به موقعیت گردشگر پذیر آن از لحاظ شهری رشد بسیاری داشته، اما ادبیات مدرنیته در بافت شهری آن رعایت نشده است.

عرفانیان می‌افزاید: مشکل اصلی شهر مشهد تراکم است. در این کلان شهر ساخت وساز‌ها بدون قواعد واصول نظری شهرسازی شکل گرفته و موجب ایجاد تراکم شده است.

وی ادامه می‌دهد: در برنامه ریزی‌های شهری مشهد نگاه انسان شناسی و جمعیت شناسی نداشتیم و فقط ساختمان ها را ارتفاع دادیم و مشهد کاریکاتوری از شهر سازی مدرن است. گلبهار نمونه شهرسازی موفق در کشور نبوده است.

 

گلبهار شهری تازه تاسیس در نزدیکی مشهد است برای اینکه بدانیم این شهر چه قدر با رویکرده شهرسازی مدرن پیش رفته است به سراغ کارشناس شهری دیگری رفتیم.

هادی ایوانی در این خصوص می‌گوید: گلبهار یک شهر تازه تاسیس است که باهدف جلوگیری از رشد حاشیه نشینی در مشهد شکل گرفته است.

وی می‌افزاید: این شهر با هدف شهرسازی مدرن شکل گرفته، اما در این زمینه موفق نبوده، زیرا بسیاری از ضوابط شهری در آن رعایت نشده است.

ایوانی درباره تفاوت فضا‌های شهری گلبهار با کلان شهر مشهد می‌گوید: در گلبهار فضا‌های شهری با برنامه ریزی دقیق تری صورت گرفته است به عنوان مثال پیاده رو‌ها در این شهر با نقشه و ظابطه مشخصی ساخته شده، اما در مشهد ما فقط شاهد رشد شهری بودیم؛ و در این شهر درباره توسعه نما‌های شهری سلیقه‌ای عمل کرده ایم و نگاه طراحانه در مشهد بسیار ضعیف است.

وی می‌افزاید: شهرسازی بر مبنای خردگرایانه است و گلبهار که نمونه شهر تازه تاسیس است به دلیل نبودن برنامه ریزی شهری نتوانسته پاسخگوی نیاز‌های مردم باشد.

 

پیشرفت کشورهای جهان سوم برگرفته از گسترش کشورهای توسعه یافته است، در این مسیر آنچه اهمیت دارد این است که کشورهای روبه گسترش، فرهنگ و تمدن اصیل خود را فدای این پیشرفت نکنند.