به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، زبان را اغلب قوی‌ترین عضله بدن می‌نامند، اما زبان از گروه عضلاتی تشکیل شده که به ما امکان چشیدن غذا، بلعیدن و حرف زدن می‌دهد. یک زبان سالم به رنگ صورتی است و با ساختار‌های زائده‌ای کوچکی به نام پرز یا پاپیلای زبانی پوشیده شده است.

از آنجایی که شما به‌ طور مداوم از زبانتان استفاده می‌کنید، مشکلات زبانی مانند تغییر رنگ و دردناک شدن زبان می‌تواند باعث ناراحتی و آزار مداومتان شود. علل گوناگونی برای علائم رایج زبانی وجود دارد. خوشبختانه بیشتر مشکلات زبانی آنقدر وخیم نیستند و اغلبشان به سرعت بهبود پیدا می‌کنند.

در برخی موارد تغییر رنگ یا دردناکی زبان ممکن است بیانگر عوارضی وخیم‌تر از کمبود ویتامین گرفته تا ایدز و سرطان دهان باشد. به همین دلیل اگر دچار علائم زبانی مداوم شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.

زبان سفید

برخی عوامل می‌توانند باعث ایجاد پوشش سفید یا لکه‌های سفید روی زبان شوند، از جمله:

لوکوپلاکیا

این عارضه باعث می‌شود سلول‌ها در دهان به‌طور مفرطی رشد کنند. این رشد مفرط باعث تشکیل لکه‌های سفید درون دهان ازجمله روی زبان می‌شود. گرچه این لکه‌ها به خودی‌خود خطرناک نیستند، لوکوپلاکیا می‌تواند مقدمه سرطان دهان باشد بنابراین باید به دندان‌پزشکتان مراجعه کنید تا علت ایجاد لکه‌های سفید روی زبانتان معلوم شود. لوکوپلاکیا می‌تواند به علت تحریک زبان ایجاد شود و اغلب در افرادی که از فراورده‌های دهانی توتون استفاده می‌کنند، دیده می‌شود.

برفک دهانی

برفک دهانی یا کاندیدیاز دهانی عفونت قارچی است که درون دهان ایجاد می‌شود. این عارضه اغلب باعث ایجاد لکه‌ای سفیدی با قوام پنیری می‌شود که روی سطوح دهان و زبان را می‌پوشاند. برفک دهانی بیش از همه در نوزادان و سالمندان به‌خصوص سالمندانی که دندان مصنوعی دارند و نیز در افراد دچار ضعف دستگاه ایمنی بدن بروز می‌کند. برفک دهانی با احتمال بیشتر پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها که ممکن است باکتری‌های مفید دهان را از بین ببرند، ایجاد می‌شود. خوردن ماست ساده دارای کشت زنده و فعال باکتریایی (پروبیوتیک) ممکن است به بازگشت باکتری‌های سودمند دهانی کمک کند. همچنین ممکن است لازم باشد دارو‌هایی برای مقابله با این عفونت قارچی تجویز شود.

لیکن پلان دهانی

در این عارضه شبکه‌ای از خطوط سفید برآمده روی زبان تشکیل می‌شود و زبان ظاهری توری‌مانند پیدا می‌کند. اغلب علت این عارضه پیدا نمی‌شود، اما این عارضه معمولا به خودی‌خود بهبود پیدا می‌کند. اقداماتی مانند رعایت بهداشت دهان و دندان، پرهیز از فراورده‌های دهانی توتون و کم کردن مصرف غذا‌هایی که دهان را تحریک می‌کنند، ممکن است به بهبود این عارضه کمک کند.

زبان قرمز یا زبان توت‌فرنگی

عوامل متعددی وجود دارند که ممکن است باعث شوند رنگ طبیعی صورتی زبان به رنگ قرمز دربیاید. زبان در برخی موارد ممکن است ظاهری مانند توت‌فرنگی پیدا کند؛ یعنی پرز‌های چشایی بزرگ و قرمز به صورت دانه‌دانه در سطح زبان دیده شوند. علل احتمالی این عارضه عبارتند از:

کمبود ویتامین

کمبود اسیدفولیک و ویتامین B۱۲ ممکن است باعث شود زبان شما ظاهری قرمزرنگ پیدا کند.

زبان جغرافیایی

در این عارضه سطح زبان را نقاط قرمزرنگی با الگوی نقشه‌مانند می‌پوشاند. این لکه‌ها گاهی لبه‌های سفیدی دورشان دارند و محلشان روی زبان ممکن است در طول زمان تغییر کند. گرچه این عارضه معمولا زیان ندارد، اما اگر لکه‌های قرمز بیش از ۲ هفته ادامه پیدا کردند، باید برای معاینه نزد دندان‌پزشکتان بروید. هنگامی که دندان‌پزشک تشخیص داد علت قرمزی عارضه زبان جغرافیایی است، درمان بیشتری لازم نیست. اگر این عارضه باعث دردناک شدن یا ناراحتی زبان شما شوند، ممکن است دارو‌های موضعی برای تسکین تجویز شوند.

مخملک

افرادی که دچار این عارضه عفونی می‌شوند ممکن است زبان توت‌فرنگی پیدا کنند. در صورتی که زبان قرمز و تب بالا داشتید، فورا نزد پزشک بروید. اگر دچار مخملک شده باشید، درمان آنتی‌بیوتیکی لازم است.

نشانگان کاواساکی

این بیماری معمولا در کودکان زیر ۵ سال دیده می‌شود و رگ‌های خونی بدن را مبتلا می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد زبان توت‌فرنگی شود. کودکان در مرحله شدید این بیماری اغلب دچار تب شدید می‌شوند. همچنین ممکن است قرمزی و تورم دست‌ها و پا‌ها را هم تجربه کنند.

زبان سیاه مودار

زبان سیاه پرزدار گرچه ظاهری ناراحت‌کننده دارد، معمولا عارضه‌ای وخیم نیست. برآمدگی کوچک سطح زبان یا پرز‌های زبان در تمام طول زندگی رشد می‌کنند. در برخی افراد این پرز‌ها بیش‌ازحد دراز می‌شوند. این پرز‌های درازشده با احتمال بیشتری حامل باکتری می‌شوند. رشد این باکتری‌ها باعث ظاهر تیره یا سیاه این پرز‌ها می‌شود و ظاهری مومانند به آن‌ها می‌دهد.

این عارضه چندان شایع نیست و با احتمال بیشتری ممکن است در افرادی که بهداشت دهان و دندانشان را رعایت نمی‌کنند، رخ دهد. افرادی که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، شیمی‌درمانی می‌شوند و افرادی که دیابت دارند با احتمال بیشتری ممکن است دچار این عارضه شوند.

دردناک و متورم شدن زبان

علل متفاوتی ممکن است باعث شوند زبان شما دردناک شود یا برآمدگی دردناکی در آن به وجود بیاید:

ضربات

گاز گرفتن تصادفی زبان یا سوزاندن آن با مواد غذایی داغ ممکن است باعث دردناک شدن زبان شود. ساییدن دندان‌ها روی هم یا دندان قروچه نیز ممکن است باعث تحریک طرفین زبان و دردناک شدن آن شود.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن زیاد ممکن است باعث تحریک و دردناک شدن زبان شود.

آفت‌های دهانی

بسیاری از افراد دچار آفت دهان و زخم‌های تاول‌مانندی می‌شوند که ممکن است روی زبان هم ظاهر شوند. علت این عارضه نامعلوم است، اما در طول عادت ماهانه و افزایش استرس بیشتر بروز می‌کند.

نشانگان زبان سوزان

برخی خانم‌ها در دوران پس از یائسگی دچار این نشانگان می‌شوند. افراد در این نشانگان احساس سوزش در زبان دارند، گویی که زبان سوخته باشد.

پرز‌های بزرگ‌شده

اگر یکی یا تعداد بیشتری از پرز‌های زبانی تحریک یا ملتهب شوند، ممکن است متورم شوند و برآمدگی دردناکی روی زبان تشکیل دهند.

برخی بیماری‌ها

بیماری‌هایی مانند دیابت و کم‌خونی ممکن است باعث دردناک شدن زبان شوند.

سرطان دهان

گرچه اغلب مواد دردناک شدن زبان مایه نگرانی چندانی نیست، اگر توده یا زخمی روی زبانتان ایجاد شده باشد که در طول چند هفته برطرف نشده، باید نزد پزشکتان بروید. بسیاری از سرطان‌های دهان در مراحل اولیه دردی ندارند، بنابراین وجود نداشتن درد به معنای خوش‌خیم بودن عارضه نیست.

زخم‌های دهانی

التهاب و زخم‌های دهانی یا به‌اصطلاح پزشکی استوماتیت می‌توانند باعث ناتوانی فرد در خوردن، صحبت کردن و خوابیدن شوند. زخم‌های دهانی ممکن است در هر جایی از دهان ازجمله داخل گونه‌ها، لثه‌ها، زبان، لب‌ها و کام ایجاد شوند.

انواع زخم‌های دهانی:

آفت‌های دهانی

آفت‌های دهانی به شکل یک زخم رنگ‌پریده یا زردرنگ با یک حلقه خارجی قرمزرنگ یا مجموعه‌ای از زخم‌ها در دهان معمولا درون گونه‌ها، روی زبان یا درون لب‌ها بروز می‌کنند. علت دقیق ایجاد آفت‌های دهانی معلوم نیست، اما بسیاری از عوامل ممکن است در ایجاد آن دخالت داشته باشند، ازجمله مصرف برخی داروها، ضربات، تغذیه بد، استرس، باکتری‌ها یا ویروس‌ها، کم‌خوابی، کاهش ناگهانی وزن و برخی غذا‌ها مانند سیب‌زمینی، مرکبات، قهوه، شکلات، پنیر و مغز‌های خوراکی.

آفت‌های دهانی همچنین ممکن است مربوط به ضعف گذرای دستگاه ایمنی به علت سرماخوردگی، آنفلوانزا، تغییرات هورمونی، کمبود ویتامین B۱۲ یا اسیدفولیک باشند. حتی گاز گرفتن درون گونه یا جویدن شیء یا ماده‌ای لبه‌دار ممکن است باعث ایجاد آفت شود. آفت‌های دهانی ممکن است به زمینه ژنتیکی فرد هم مربوط باشند و به‌طورکلی بیماری‌های خودایمنی شمرده می‌شوند. البته آفت‌ها واگیردار نیستند.

تبخال

تبخال‌ها به صورت زخم‌های تاولی هستند که در اطراف لب‌ها ایجاد می‌شوند و به‌ندرت ممکن است روی لثه‌ها یا روی سقف دهان هم ایجاد شود. تبخال‌ها پس از ترکیدن تاول‌هایشان کبره می‌بندند. معمولا پیش از بروز تبخال، فرد احساس سوزش، درد یا سوزن شدن در محل دارد. تبخال ناشی از ویروسی به نام «هرپس سیمپلکس نوع ۱» است.

تبخال برخلاف آفت از زمانی که تاول‌های آن می‌ترکد تا زمانی که کاملا برطرف شود، واگیردار است. عفونت اولیه با این ویروس معمولا قبلا از دوران بزرگسالی رخ می‌دهد و ممکن است با سرماخوردگی و آنفلوانزا اشتباه شود. هنگامی که فرد به این ویروس آلوده می‌شود، ویروس در بدن باقی ماند.

ویروس در حالت نهفته وجود دارد و در شرایطی مانند استرس، تب، ضربات، تغییرات هورمونی مانند عادت ماهانه یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید دوباره بروز می‌کند. معمولا تبخال در قسمتی مشابه از بدن عود می‌کند. البته ممکن است به سایر نقاط بدن شخص مانند چشم یا دستگاه تناسلی هم منتشر شود.

تحریک دهان

تحریک دهان ممکن است به علل متفاوتی رخ دهد، ازجمله:

گاز گرفتن گونه، زبان یا لب
داشتن بریس یا سایر دستگاه‌های دندانی درون دهان
جویدن توتون
سوختن دهان در نتیجه غذا یا نوشیدنی داغ
بیماری لثه (ژنژیویت) یا سایر انواع عفونت دهانی
حساسیت بیش‌ازحد به برخی غذا‌ها یا دارو‌ها
بیماری‌های خودایمنی که پوشش مخاطی دهان را مبتلا می‌کنند، مانند لوپوس، بیماری کرون و بیماری بهجت
مصرف برخی دارو‌ها مانند دارو‌های شیمی‌درمانی، آنتی‌بیوتیک، دارو‌های مورداستفاده در آرتریت روماتوئید و صرع
پرتودرمانی برای سرطان

منبع: هفته نامه سلامت

انتهای پیام/